خلأ اقتصادی امریکا در برجام با اروپا پر نمی شود

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از خبرگزاری مهر،خروج «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا از برجام و مشروط کردن حضور دوباره خود به تلاش اروپایی‌ها برای راضی کردن ایران به مذاکره در راستای اعمال تغییرات مورد نظر واشنگتن، موجی از آشفتگی دیپلماتیک به وجود آورده به‌ویژه آنکه با بازگشت دوبار تحریم‌ها، ۳ اقتصاد بزرگ اروپا شامل آلمان، انگلیس و فرانسه رویای دست‌یابی به بازارهای ایران را از دست می‌دهند.

به همین دلیل ترزا می، آنگلا مرکل و امانوئل ماکرون که به‌ترتیب نخست‌وزیر انگلیس، صدراعظم آلمان و رئیس جمهوری فرانسه هستند، ضمن ابراز تاسف و نگرانی از تصمیم ترامپ، از پایبندی خود به برجام سخن گفتند. کمیسیون اروپا نیز امروز در بیانیه ای اعلام کرد: در حال برداشتن گام هایی برای حفظ منافع شرکت های اروپایی در ایران هستیم.اروپا به تداوم کامل و مؤثر اجرای برجام متعهد است.

در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با «پیتر جنکینز» دیپلمات بریتانیایی انجام داده است که در ادامه می آید. وی دانش آموخته دانشگاههای کمبریج و هاروارد است. وی دو بار در وین حضور داشته است و مأموریتهای دیپلماتیک در آمریکا، فرانسه، برزیل و اتریش داشته است.

وی سفیر بریتانیا در سازمان ملل (مقر اروپایی) و آژانس بین المللی انرژی اتمی بوده است. وی در حال حاضر عضو ارشد مرکز سیاست امنیتی ژنو است.

*آمریکا برجام را نقض کرد و از این پیمان خارج شد. دلایل این امر چه بود؟

با خواندن دقیق اظهارات رئیس جمهور ترامپ در ۸ می ۲۰۱۸ و مایک پمپئو در ۲۱ می، می توان انگیزه های متعدد ترامپ جهت خروج از برجام را کشف کرد. رئیس جمهور ترامپ می خواهد یکی از اصلی ترین دستاوردهای دولت اوباما را از بین برده و نخست وزیر اسرائیل – کسی که در سال ۲۰۱۵ با نتیجه مذاکرات هسته ای ایران یعنی برجام مخالفت نموده و نفوذ بسیار زیادی بر تامین کننده های مالی کمپین های انتخاباتی در امریکا دارد- را خشنود نگه دارد.

رئیس جمهور ترامپ همچنین می خواهد فرصتی ایجاد نموده و مهارت خود را به عنوان یک مذاکره کننده ماهر نشان دهد با این باور که تحریم های فلج کننده منجر خواهد شد به اینکه ایران خواستار معاهده ای جایگزین برجام شود.

این احتمال نیز وجود دارد که او قصد دارد ایران را تحریک کند فعالیت های هسته ای خود را از سر بگیرد و بهانه ای به امریکا جهت حمله نظامی به ایران بدهد. این نیت که توسط مشاور امنیت ملی او مورد تشویق قرار گرفته نظام سیاسی در ایران را هدف قرار داده و خواهان تغییر آن است.

*با توجه به نقض صورت گرفته از سوی آمریکا وظایف سایر متعاهدان به توافق هسته ای چیست؟

تصمیم رئیس جمهور ترامپ به هیچ عنوان از مسئولیت ها و تعهدات سایر اعضای توافق کم نکرده یا به وظایف آنها اضافه نمی کند. اینکه آیا برجام می تواند با خروج امریکا از آن حفظ شود سوالی است که باید از لحاظ سیاسی به آن پاسخ داده شود نه از لحاظ حقوقی.

در برجام ماده ای در مورد فسخ توافق در صورت خروج یکی از اعضاء از آن در نظر گرفته نشده است. هیچ یک از اعضاء مجبور به جبران خسارت ایران در صورتی که عضوی از آن خارج شود نیست.

با این وجود از لحاظ سیاسی با به رسمیت شناختن اینکه  اهداف امریکا پس از خروج از برجام احتمالا منجر به از بین رفتن منافع اقتصادی ایران خواهد شد، کشورهای اروپایی، روسیه و چین تلاش می کنند راههایی جهت جبران این ضرر اقتصادی بیابند.

در این مرحله داوری میزان موفقیت این تلاش جهت جبران خسارت ایران بسیار سخت است. ممکن است ایران مجبور شود خودش را با دریافت مزایای کمتر از آنچه که بعد از امضاء برجام پیش بینی می کرد به دست آورد، تطبیق دهد.

اگر چه نباید فراموش کرد که برجام مزایای سیاسی و امنیتی مهمی برای ایران دارد. این توافق بیشتر از یک توافق اقتصادی مزایای اقتصادی برای ایران دارد. باید گفت تا زمانی که ایران برجام را رعایت می کند امریکا عربستان و اسرائیل از هر ادعایی مبنی بر اینکه ایران یک تهدید هسته ای بوده و باید با هر ابزاری از بین برده شود محروم می شوند.

*ایران در واکنشی هوشمندانه به نقض برجام از سوی آمریکا، اعلام کرده در صورتی به ادامه برجام پایبند خواهد ماند که اروپا تضمینهای عینی به ایران بدهد. با توجه به اینکه اروپا هم خیلی قدرت زیادی برای مقابله با امریکا ندارد در صورت بازگشت تحریمها آیا اساسا تضمینهای اروپا جایگاهی دارد؟

من موافقم که اروپا نمی تواند امیدوار باشد امریکا را از تصمیم خود منصرف کند. اینکه آیا اروپا می تواند امیدوار باشد تضمین هایی به ایران بدهد بستگی به معنی تضمین در متن دارد.

اروپا می تواند متعهد شود که به تعهدات خود در مقابل برجام- پس از خروج امریکا- پایبند خواهد بود تا زمانی که ایران به آن پایبند است. در واقع آنطور که تاکنون متعهد بوده است.

اروپا همچنین می تواند متعهد شود که راههایی جهت به حداقل رساندن آسیب اقتصادی به ایران که امریکا خواهان آن است بیابد. اما این موضوع که اروپا بتواند ایران را مطمئن سازد که به همان اندازه ای آسوده و ثروتمند خواهد بود که اگر امریکا در برجام می ماند و به تعهدات خود در قبال برجام عمل می کرد، فراتر از قدرت کشورهای اروپایی است.

*آیا در فضایی که آمریکا تحریمهای هسته ای را باز می گرداند و شرکتهایی که در زمینه های منع شده با جریمه مواجه می شوند جرات سرمایه گذاری و تعامل اقتصادی با ایران را خواهند داشت؟

برخی از شرکت های اتحادیه اروپا شهامت انجام تجارت در ایران و با ایران را خواهند داشت و برخی دیگر نخواهند داشت. آن شرکت هایی که احساس می کنند در قبال محدودیت های قانونی امریکا در برخورد با ایران آسیب پذیر خواهند بود – شرکت هایی که منافع تجاری آنها با منافع تجاری امریکا گره خورده و کارشناسان و مدیران آنها مجبور به سفر به امریکا هستند- شهامت تجارت با ایران را نخواهند داشت، مگر اینکه اتحادیه اروپا راهی جهت حمایت از آنها در برابر اقدامات و فشارهای حکومت امریکا بیابد.

لازم به یادآوری است که علی رغم عدم اطمینان گستره در اروپا از سال ۲۰۱۵ در ارتباط با اهداف امریکا بعد از اوباما، خیلی از شرکت های اروپایی با ایران رابطه تجاری برقرار نموده و در حال حاضر شمار آنها بسیار بیشتر از آنچه قبل از برجام بود است.