پیش‌نیازهای اقتصاد ایران برای مواجهه با تحریم‌های آتی ایالات‌متحده
اقتصادنیوز: بحث مواجهه با تحریم‌های جدید آمریکا یکی از چالش‌های بزرگ اقتصاد ایران به شمار می‌رود. دیروز فرهاد نیلی در پیامی ویدئویی تلاش کرد که این مهم را تشریح کند. به گزارش اقتصادنیوزنماینده ایران در بانک جهانی شرط ورود بانک‌های ایرانی به مقیاس جهانی را شرح داد. فرهاد نیلی اشراف بر مقررات حاکم بر نظام بانکی بین‌المللی را شرط اولیه حضور در عرصه جهانی دانست. او در گام بعدی پذیرش قوانین و نهادهای بین‌المللی را که مورد قبول اکثریت بازیگران و ناظران جهانی است، یک امر اجتناب‌ناپذیر تلقی کرد. نیلی معتقد است که پیش‌نیاز این هدف، فعالیت جدی‌تر بخش خصوصی در زمینه سیاست‌گذاری کلان و پشتیبانی بنگاه‌داران حرفه‌ای از بانکداری سالم و مدرن است.
شرط حضور بانکی در لیگ جهانی
روز گذشته نماینده ایران در بانک جهانی در اتاق تهران حاضر شد تا از «ایران پس از تحریم‌های یکجانبه آمریکا» سخن گوید. فرهاد نیلی فضای بعد از تحریم‌های ایران را به اکوسیستم جدیدی تشبیه کرد که برای نفس کشیدن در آن به بانک‌های قوی و جهانی نیاز مبرم است. اظهارات این اقتصاددان نشان می‌دهد که بانک‌های داخلی برای ورود به مقیاس جهانی باید در درجه اول شناخت وافی و کافی از استانداردها و مقررات بین‌المللی داشته باشند. مرحله پس از شناخت نیز پذیرش تمام و کمال قواعد و نهادهای بین‌المللی است که بازیگران و ناظران جهانی آنها را معیار داوری قرار می‌دهند. او از نمایندگان بخش خصوصی خواست که دولت و مجلس را در سیاست‌گذاری یاری دهند و آنها را از پیگیری سیاست‌های ناصحیح بازدارند. نیلی از فعالان اقتصادی درخواست کرد که پویش برای ایجاد بانک سالم در سطح جهانی را کلید بزنند.
تمثیل فوتبالی نیلی
نیلی احتمالا برای جذاب شدن بحث و برای اینکه از موضوع اول این روزهای کشور غافل نماند، تمثیل فوتبالی را برای رساندن پیامش برگزید. او با اشاره به بازی ایران و اسپانیا در روز جاری گفت: «پیش‌بینی بازی کار سختی است اما می‌توان یک سری پیش‌فرض‌ها و احتمالات را در مورد این بازی مرور و بررسی کرد. برای مثال می‌توانیم بگوییم که اسپانیا در رده‌بندی فیفا در جایگاه دهم و ایران در رتبه سی و هفتم قرار گرفته است و این ۲۷ رتبه فاصله میان دو تیم، در دنیای فوتبال بسیار زیاد است.» نیلی معتقد است این پیش‌بینی را برای نظام مالی و بانکی کشور نیز می‌توان کرد، در واقع رتبه‌بندی‌های بین‌المللی که قواعد آن را میلیون‌ها انسان پذیرفته‌اند، می‌تواند مبنای داوری بانک‌های ایرانی در عرصه جهانی باشد.
اما نکته و مساله دومی که نیلی به آن پرداخت، قواعد بین‌المللی حاکم بر پدیده‌های جهانی بود: «ما برای بازی اسپانیا به یازده بازیکن نیاز داریم که پیش از این از داور کارت قرمز دریافت نکرده یا تعداد کارت‌های زرد آنها از دو کارت بیشتر نشده باشد. در واقع آنها باید از نظر مقررات شایسته و واجد شرایط برای حضور در میدان باشند.» حال اگر بخواهیم از فضای فوتبال به فضای بانکی و مالی برویم و از این تمثیل استفاده کنیم، چه وضعیتی برای بانک‌های ایرانی متصور است؟ به عقیده این اقتصاددان برای حضور در روابط بانکی بین‌المللی، باید بانک‌هایی داشته باشیم که کارت قرمز نگرفته‌اند، بانک‌هایی باشند که دو کارت زرد یا احتیاطا یک کارت زرد هم نگرفته باشند، چراکه بازی روابط بانکی، خلاف بازی فوتبال، قرار نیست که بعد از ۹۰ دقیقه تمام شود و بعد از شروع، این بازی سوت پایانی ندارد. بر اساس صحبت‌های نیلی در درجه اول باید بانک‌هایی را به زمین بین‌المللی بفرستیم که واجد شرایط و آماده این مسابقه باشند.
عدم شناخت نسبت به مقررات بین‌المللی
نیلی معتقد است بخشی از عقب‌ماندگی‌های شبکه بانکی از نظام بین‌المللی به عدم شناخت از استانداردهای جهانی بازمی‌گردد. او در این باره توضیح داد: «باید بتوانیم بازیکنانی به زمین بفرستیم که واجد شرایط و آماده این مسابقه باشند؛ اما بانک‌های ما سال‌هاست هیچ حسابرس بین‌المللی، حساب‌های آن را بررسی و صورت‌های مالی آن را امضا نکرده است؛ بانک‌ها صورت‌های مالی خود را براساس استانداردهای مورد قبول جامعه بین‌المللی تنظیم نکرده‌اند و با این استانداردها آشنایی ندارند.» به گفته نماینده ایران در بانک جهانی، بانک‌های ما نمی‌توانند نسبت کفایت سرمایه خود را اعلام کنند، به این دلیل که این نسبت، اصلا قابل دفاع نیست؛ نمی‌توانند نسبت مطالبات معوق خود اعلام کنند زیرا سال‌هاست که از حد نصاب‌های بین‌المللی فراتر رفته است. البته میزان عقب‌ماندگی به اینجا نیز ختم نمی‌شود، چرا که اظهارات نیلی حاکی از این است که بانک‌های ما با مدیریت ریسک در اندازه‌های بین‌المللی حتی در اندازه‌های منطقه‌ای نیز آشنایی ندارند و برخی از ریسک‌ها را نمی‌توانند اندازه‌گیری کند؛ اگر هم بتوانند اندازه‌گیری کنند، ابزار لازم برای تخفیف و مدیریت این ریسک‌ها را ندارند. اما نیلی معتقد است که ریشه وارد نشدن بانک‌های ایرانی به عرصه بین‌المللی به این دلیل نیست که آنها بانک‌های بدی هستند، بلکه به این علت است که تاکنون وارد چنین مسابقه‌ای نشده‌اند. همانطور که در فوتبال نیز بدون ایجاد تدارکات مناسب و بازی‌های دوستانه نمی‌توان قاعدتا انتظار نتیجه مثبتی را داشت.
شیفت داخلی به بین‌المللی
نیلی بخشی از صحبت‌های خود را به تغییر قواعد بازی از حضور در عرصه داخلی تا حضور در عرصه بین‌المللی اختصاص داد. در فوتبال در یک بازی محلی و داخلی چون بازی اصلا جدی نبوده است، دعاوی و اختلافات و خطاهای این بازی با پادرمیانی داور و صحبت مربی‌ها، قابل حل و فصل است، در حالی‌که در جام جهانی داور را نمی‌توان با این تعارفات مجاب کرد. مثال نیلی در مورد فوتبال به عرصه بانکی نیز قابل تعمیم است. نماینده ایران در بانک جهانی توضیح داد: «سال‌ها پیش، زمانی که برای تیم‌های مقابل کری می‌خواندیم، زمانی که نفت را بالای ۱۱۰ دلار می‌فروختیم و وضع مالی ما بسیار خوب بود، حریفان ما همه مقررات و بازی‌های تمرینی خود را براساس استانداردهای فیفا(استاندارد جهانی) تدوین و تمرین کرده‌اند؛ همان مقرراتی که باید در داخل زمین از آن پیروی کنیم؛ در آن زمان غافل بودیم که ما هم دست آخر در بازی بین‌المللی باید با آن مقررات بازی کنیم نه مقررات داخلی خودمان.» اما شاید مشکلی که در این بین وجود دارد این است که برخی در داخل این قواعد بین‌المللی را قبول ندارند، در این حالت چه اتفاقی برای کشوری که حاضر به پذیرش قواعد بین‌المللی نیست خواهد افتاد؟ نیلی پاسخ داد: «حالا اگر بگوییم مقررات بازی بین‌المللی منصفانه نیست کسی حرف ما را نمی‌پذیرد، چون مقررات به قوانین فیفا تبدیل شده است؛ حالا فیفا یا اف‌اِی‌تی‌اف (FATF) یا یک نهاد بین‌المللی دیگر، تفاوتی نمی‌کند؛ مهم این است که نهاد بین‌المللی آن مقررات مصوب را می‌پذیرد و مسوول نیست که ما در مورد منصفانه بودن یا نبودن این مقررات صحبت کنیم.» علاوه بر این، نیلی بر این باور است که بازی در زمین جهانی، تماشاگران زیادی نیز دارد که آنها نیز مقررات بین‌المللی را نافذ می‌دانند و اساس قضاوت خود را بر این مقررات قرار می‌دهند. طبق این قواعد، اگر بازیکنی کارت قرمز بگیرد، باید زمین بازی را ترک کند، همانطور که اگر بانکی مطابق این شرایط نتواند کار کند، جایی برای فعالیت ندارد. نیلی در این خصوص افزود: «اگر بازیکن ما در بازی گذشته کارت قرمز یا ۲ کارت زرد گرفته باشد اصلا نمی‌تواند برای بازی وارد میدان شود؛ بنابراین شاید نخستین اولویت ما این است که ترکیب تیم را طوری بچینیم که به تعداد کافی بازیکن برای بازی داشته باشیم؛ یعنی باید ببینید چند بانک دارید که می‌توانند در فضای بین‌المللی با دیگر بانک‌ها وارد روابط کارگزاری شوند.»
نقش نمایندگان بخش خصوصی
نیلی در اتاق تهران، از نمایندگان بخش خصوصی و بنگاه‌داران حرفه‌ای یک درخواست داشت؛ درخواست او ایجاد یک پویش برای ایجاد بانک‌های سالم و قوی بود. این اقتصاددان تاکید کرد:«هرچند امروز بسیار دیر است اما به‌طور قطع از فردا زودتر است؛ باید اتاق تهران، اتاق ایران و همه اتاق‌های بازرگانی این پویش(کمپین) را زودتر از این شروع می‌کردند که ما به بانک‌های سالم در مقیاس بین‌المللی احتیاج داریم؛ نه فقط سالم در مقیاس داخلی. احتیاج به بانک‌های قوی داریم؛ بانک‌هایی که مدیریت ریسک را بشناسند، بتوانند به زبان بین‌المللی صحبت کنند و تراز قابل دفاع داشته باشند؛ در واقع به بانکداران بین‌المللی نیاز داریم.»
نماینده ایران در بانک جهانی گفت: «اکنون این پویش باید فعالیت خود را شروع کند تا حداقل فضا اینگونه نباشد که بنگاه‌های ما فقط به دنبال تسهیلات ارزان قیمت، نرخ ارز ارزان و گرفتن وام و تسهیلات بدون اعتبارسنجی هستند؛ به‌طور قطع بنگاه‌های ما و اتاق بازرگانی که بنگاه‌ها را نمایندگی می‌کند، دنبال این خواسته‌ها نیستند.» نیلی تاکید کرد: «اتاق بازرگانی باید در جایی و زمانی که نمایندگان مجلس و سیاسیون در تصمیم‌گیری تردید دارند، به‌عنوان مرجع تخصصی بنگاه‌داری و مرجع تخصصی فعالیت‌های اقتصادی در کشور وارد شود و پشتیبان بانکداری سالم، به‌روز، مدرن و قابل دفاع باشد. در غیر این‌صورت احتمالا سیاست‌گذاران سیاسی و اقتصادی نتوانند تصمیم‌های درستی بگیرند و ممکن است یک مساله اقتصادی وجه‌المصالحه مسائل سیاسی قرار گیرد.»
فردای تحریم
نیلی تاکید کرد که وضعیت تحریمی که از دست‌کم ۲۰ سال پیش شروع شده، قرار است تندتر و شدتش بیشتر شود. به گفته او خزانه‌داری آمریکا با همه قوا آن را دنبال می‌کند و تنها راه مواجهه ما با این جبهه تحریمی، بانک‌های قوی و بین‌المللی است، بانک‌هایی که حداقل تماشاگران بپذیرند که واجد شرایط و بدون کارت قرمز هستند و می‌توانند وارد زمین بازی شوند. این اقتصاددان تصریح کرد: «در نظر داشته باشیم، فردای تحریم، فردایی است که ادامه خواهد داشت؛ ما در حال وارد شدن به یک اکوسیستم کاملا جدیدی هستیم که در آن، نفس کشیدن، کار کردن و به خصوص کار مالی انجام دادن، احتیاج به توانایی‌هایی دارد که ما پیش از این نیاموخته‌ایم.» توصیه نماینده ایران در بانک جهانی این است که در اکوسیستم جدید، بازیکنان قوی را به زمین بفرستیم؛ بازیکنانی که باید به‌طور کامل آنها را آماده کنیم. اگرچه به گفته نیلی شاید برای این بازی ۱۱بازیکن آماده و واجد شرایط در اختیار نداشته باشیم اما احتمالا می‌توانیم حداقل چند بازیکن آماده و خوب به زمین بفرستیم. در این‌صورت می‌توانیم انتظار داشته باشیم در زمین بازی حرفی برای گفتن داشته باشیم؛ با داشتن چنین بانک‌هایی است که می‌توان انتظار داشت روابط متقابل بانکی شکل بگیرد و قابل دوام باشد.
