چرا صادرکننده بنزین نمی‌شویم؟

به گزارش اقتصادنیوزاگر روند رشد مصرف بنزین در سال ۹۸ نیز مشابه امسال حدود ۹ درصد باشد، خیلی زود این دستاورد از بین می‌رود. در واقع در صورت عدم‌اصلاح قیمت سوخت، نه‌تنها صادرکننده بنزین نخواهیم شد، بلکه خطر وابستگی به واردات دور نخواهد بود.

مانع خودکفایی در تولید بنزین

فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، روز گذشته به‌طور رسمی با حضور رئیس‌جمهوری و وزیر نفت افتتاح شد تا با تکمیل هر سه فاز این پالایشگاه، مجموع تولید روزانه بنزین کشور تا پایان امسال از ۱۰۵ میلیون لیتر در روز عبور کند. بر‌اساس گزارش‌های موجود، با افتتاح فاز سوم ستاره خلیج فارس، حجم بنزین تولیدی یورو ۵ در این پالایشگاه به ۴۵ میلیون لیتر در روز می‌رسد که چیزی حدود ۵۰ درصد بنزین مصرفی کشور برآورد می‌شود. طبق این برآورد، میزان بنزین مصرفی کشور احتمالا چیزی حدود ۹۰ میلیون لیتر در روز است که فاصله چندانی از مجموع تولید روزانه کشور (بیش از ۱۰۵ میلیون لیتر در روز) ندارد. آمار روزانه مصرف بنزین کشور آخرین بار در تیر ماه سال جاری به شکل رسمی منتشر شد. در این ماه متوسط مصرف بنزین کشور حدود ۹۲ میلیون لیتر در روز اعلام شد که رشد بیش از ۸ میلیون لیتری را نسبت به خرداد نشان می‌داد. در حال حاضر اما گمانه‌های کارشناسان متوسط مصرف روزانه بنزین کشور را حدود ۹۰ میلیون لیتر در روز برآورد می‌کند.

آخرین اطلاعیه‌ شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی نیز با تاکید بر اینکه مصرف سوخت در کشور همچنان بالاتر از حد استاندارد است، میانگین مصرف سوخت در تابستان امسال را روزانه ۹۰ میلیون لیتر اعلام کرد.اما روز گذشته متوسط مصرف بنزین در تابستان امسال از سمت علیرضا‌صادق‌آبادی، مدیر عامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ۹۷میلیون لیتر در روزاعلام شدکه به نظر می‌رسد تا کنون نیز ادامه داشته است. تنها در یک روز (۲۹ مردادماه) مصرف به بیش از ۱۲۰ میلیون لیتر رسید که اگر از آن چشم‌پوشی شود و متوسط مصرف روزانه همان۹۷ میلیون لیتر اعلام شده از سوی صادق‌آبادی در نظر گرفته شود، این میزان مصرف فاصله‌ای ۸ میلیون لیتری با مجموع تولید روزانه بنزین در کشور دارد. اما این فاصله قطعا در سال آینده ثابت باقی نخواهد ماند و کمتر خواهد شد.

شدت رشد مصرف بنزین در کشور در حال حاضر چیزی حدود ۹ درصد برآورد می‌شود که نسبت به متوسط رشد سالانه بیش از ۵ درصدی از ابتدای دهه ۹۰، رشدی چشمگیر داشته است. از نگاه کارشناسان، علت اصلی شدت گرفتن رشد مصرف بنزین در کشور به ثابت باقی ماندن قیمت این کالا روی هزار تومان و عقب ماندن تورم این کالا از تورم عمومی کشور بازمی‌گردد. از آنجا که دولت برای چهارمین سال متوالی تصمیمی برای اصلاح قیمت بنزین در سال ۹۸ و گذاشتن مانعی بر سر راه رشد مصرف ندارد؛ انتظار می‌رود متوسط رشد مصرف سالانه ۹ درصدی باعث شود میانگین مصرف روزانه بنزین در کشور در سال آینده به بیش از ۱۰۰ میلیون لیتر در روز برسد. در این صورت فاصله بنزین مصرفی کشور با مجموع تولید روزانه این کالای استراتژیک، تقریبا از میان خواهد رفت که عاملی اساسی برای به چالش کشاندن خودکفایی در تولید بنزین به شمار می‌رود.

به نظر می‌رسد علت بیان این جمله از سمت بیژن زنگنه که «ایران هم اکنون صادرکننده بنزین است اما به عمد بنزین صادر نمی‌کنیم، زیرا می‌خواهیم ذخایر بنزین کشور را بالا ببریم» نیز همین فاصله شکننده میان تولید و مصرف روزانه این کالا در کشور باشد. آن‌طور که زنگنه در مراسم رسمی روز گذشته اعلام کرد، هم اکنون هیچ کمبودی در تولید بنزین وجود ندارد و از مهرماه ۹۷ هیچ بنزینی به کشور وارد نشده است و نیازی نیز به واردات بنزین وجود ندارد. در عین حال با وجود اینکه مجموع تولید بنزین در پالایشگاه‌ها در سطح مناسبی قرار دارد و در مقطع فعلی کشور را از واردات بنزین بی‌نیاز کرده؛ اما لزوم افزایش سطح ذخایر این کالای استراتژیک به خصوص در دوران تحریم، عاملی است که مانع صادرات این کالا به بازارهای هدف شده است.

بر‌اساس گزارش‌های موجود، طبق اعلام زنگنه در مراسم گشایش رسمی فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، با به مدار آمدن فاز سوم این پالایشگاه ظرفیت پذیرش خوراک در پالایشگاه‌های نفت کشور افزایشی ۴۰۰ هزار بشکه‌ای (افزایش ۲۰ درصدی) داشته و از روزانه حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه به روزانه ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه رسیده است. وزیر نفت همچنین با اشاره به جهش بی‌سابقه و تاریخی تولید بنزین کشور در طول پنج سال گذشته، افزود: در سال ۹۱، ظرفیت تولید بنزین پایه کشور روزانه ۵۲ میلیون لیتر و با احتساب اکتان‌افزاها روزانه ۵۸ میلیون لیتر بود که در بهمن ماه ۹۷ با افزایش ۵۰ میلیون لیتری و رشد دو برابری به روزانه ۱۰۱ میلیون لیتر رسید و تا پایان سال این مقدار از رقم ۱۰۵ میلیون لیتر در روز عبور می‌کند. زنگنه بر خلاف دهه‌های گذشته، افزایش تولید بنزین در کشور را عاملی برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه آمریکا در رابطه با این کالای استراتژیک دانست.

زنگنه در رابطه با کیفیت فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه‌های کشور نیز تاکید کرد: در سال ۹۱ تولید بنزین با کیفیت استاندارد یورو در کشور نداشتیم، اما امروز با اجرای طرح‌های بهبود کیفیت در پالایشگاه‌های اراک، اصفهان، بندرعباس، ستاره خلیج فارس و تبریز روزانه ۷۶ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ و ۵ در کشور تولید می‌شود همچنین ظرفیت تولید نفت‌گاز (گازوئیل) براساس استاندارد یورو در کشور در سال ۹۱ روزانه ۶ میلیون لیتر بود که این رقم در سال ۹۷ با افزایش هفت برابری به روزانه ۴۴ میلیون لیتر رسیده است.

مانع ورود به باشگاه صادرکنندگان بنزین

دوازده سال پس از آغاز طرح احداث پالایشگاه ستاره خلیج فارس، سرانجام سومین فاز این پالایشگاه روز گذشته تکمیل شد. با افتتاح این فاز، تولید روزانه نفت‌گاز و نفت سفید کشور ۱۲ میلیون لیتر دیگر افزایش می‌یابد و ۳ میلیون لیتر فرآورده گاز مایع نیز ماحصل تولیدات این فاز است. با راه‌اندازی فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، اگرچه کشور در زمینه تولید بنزین خودکفا شده است اما همچنان تا تبدیل شدن به صادرکننده بالفعل بنزین به بازارهای جهانی فاصله زیادی دارد.مهم‌ترین مانع دستیابی به رویای پیوستن ایران به باشگاه صادرکنندگان بنزین، رشد مصرف لجام‌گسیخته این کالای استراتژیک زیر سایه قیمت غیرواقعی آن است. به گفته کارشناسان چنانچه دولت برای اصلاح قیمت سوخت در کشور اقدام کند، یارانه عظیمی که برای ثابت نگه داشتن قیمت سوخت در کشور هزینه می‌شود، امکان انتقال به زیرساخت‌ها یا اضافه شدن به یارانه‌های نقدی مردم را خواهد داشت. این اتفاق به معنای جلوگیری از سوخت شدن ثروت ملی و بهره‌مندی بیشتر قشر کم‌برخوردار از یارانه‌ای است که به ثبات قیمت بنزین اختصاص داده می‌شود. با این حال بودجه ۹۸ نشان داد دولت کمترین اراده‌ای برای پیشگیری از دستاوردهای خودکفایی در تولید بنزین ندارد.

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، یارانه‌ای که ایران در سال ۲۰۱۷ برای ثابت نگه داشتن قیمت سوخت پرداخت کرده، ۴۵ میلیارد دلار برآورد شده است. این مبلغ در حالی در ایران به عنوان کشوری با بیش از ۸۰ میلیون جمعیت هزینه شده است که در چین به عنوان کشوری با ۵/ ۱ میلیارد نفر جمعیت، یارانه انرژی در سال ۲۰۱۷، ۳۸ میلیارد دلار بوده است.محسن دلاویز، مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت پیش از این با اشاره به آمار پرداخت یارانه توسط دولت برای بنزین در سال ۱۳۹۵ گفته بود: براساس گزارش مرکز آمار ایران برای سال ۱۳۹۵ بیش از ۵۰ درصد از مبلغ یارانه پنهان به سه دهک پردرآمد کشور اختصاص یافته و باقی مانده آن بین ۷ دهک دیگر توزیع شده است. به این ترتیب تا زمانی‌که دولت بر پرداخت یارانه سوخت و ثابت نگه داشتن قیمت بنزین روی هزار تومان اصرار داشته باشد، نه تنها نمی‌توان انتظار داشت کشور به باشگاه صادرکنندگان بنزین بپیوندد، بلکه توزیع عادلانه یارانه سوخت در میان تمام اقشار مردم  نیز رقم نخواهد خورد.