خانه‌سازی دولت از بافت‌فرسوده به بیرون شهر منتقل شد؛ آپارتمان‌سازی در بیابان
به گزارش اقتصادنیوز دولت قبلی برای اجرای طرح خود در حوزه تامین مسکن- طرح مسکن مهر- به دلیل آنکه «حذف قیمت زمین از هزینه ساخت مسکن» را محور طرح تعریف کرد و سیاست «زمین ۹۹ ساله یا همان دریافت اجاره‌بهای زمین به جای قیمت زمین تا ۹۹ سال» را شعار طرح قرار داد، در نتیجه برای اجرای مسکن مهر در کلان‌شهرها از جمله تهران، چون زمین دولتی با قیمت ارزان در داخل این کلان‌شهرها در اختیار نداشت محل ساخت را به بیرون از کلان‌شهرها و روی زمین‌های خود (متعلق به شرکت شهرهای جدید) برد و شهرهای جدید -که در فاصله ۳۰ تا ۴۰ کیلومتری پایتخت و سایر شهرهای بزرگ هستند- را به‌عنوان محل بارگذاری مسکن مهر در نظر گرفت. حدود ۴۰۰ هزار واحد مسکونی مهر از کل ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکونی مهر، در حداقل ۱۰ شهر جدید کشور احداث شد.
هر چند ساخت و سازهای مسکن مهر در شهرهای جدید و روی زمین‌های خام، به‌خاطر مشکلات و نارسایی‌هایی همچون «کمبود سرانه‌های خدماتی در شهرهای جدید، نبود شبکه حمل و نقل عمومی کارآمد برای اتصال شهرهای جدید به شهر مادر، نبود منابع آبی و برقی برای سکونت‌پذیر شدن واحدها، هزینه سنگین آماده‌سازی زمین و از همه مهم‌تر، تخصیص واحدها به یک طبقه خاص اجتماعی (کم‌درآمدها)» تاکنون آن‌طور که باید موفق نبوده و انتقاداتی از جامعه شهرسازان، کارشناسان اجتماعی و سایر طیف‌های کارشناسی به این طرح وارد است اما در دولت فعلی، تیغ انتقادها از مسکن مهر تیزتر شد طوری که مسوولان ارشد دولت از «محله‌های مسکن مهر ایجاد شده در شهرهای جدید» بعضا به‌عنوان «خانه‌سازی در بیابان» یاد کردند. آنها با ناکارآمد خواندن طرح مسکن مهر، از اجرای برنامه «ساخت مسکن امید در درون شهرها یعنی در بافت‌های فرسوده» به‌عنوان یک برنامه کارشناسی، ضروری و موثر خبر دادند. اما چیزی که امروز بازار مسکن شاهد آن است «مراجعه مسوولان منتقد مسکن مهر به نقاطی است که پیش‌تر خودشان آنجا را بیابان‌های مملو از مسکن مهر عنوان می‌کردند». دولتی‌های مسوول بخش مسکن، ساخت مسکن امید را در شهرهای جدید استارت زدند.
یکی از مسوولان بخش مسکن اخیرا اعلام کرده « ۶ هزار واحد مسکونی در قالب مسکن امید برای احداث در شهر جدید پردیس تعریف شده و عملیات اجرایی آن نیز آغاز شده است».
پردیس یکی از شهرهای جدید اطراف تهران است که به‌خاطر بحران «نبود ظرفیت انتقال آب شرب به پروژه‌های مسکن مهر»، با بحران «عدم سکونت در خانه‌های دولتی‌ساز» دست و پنجه نرم می‌کند. شهر جدید پردیس حتی براساس تشخیص شورای عالی شهرسازی و معماری در دولت فعلی، سقف مجاز بارگذاری مسکونی را پشت سر گذاشته و حدود ۷۰ هزار واحد مسکونی مهر احداث شده در آن، با ویژگی این شهر و کاربردی که به لحاظ مجاورت با پایتخت از بابت تامین‌کننده نیاز تفریحی و گردشگری تهران برای آن تعریف شده بود، مغایرت دارد.
حالا اما قرار شده باز هم ساخت و ساز مسکونی تحت عنوان مسکن امید در پردیس صورت بگیرد.
«مسکن امید» برای حذف «مسکن مهر» تعریف شد و محل اجرای آن برای تهران نیز «محدوده ۳۵۰۰ هکتاری بافت فرسوده در حداقل ۵ منطقه جنوبی پایتخت» اعلام شده بود.
پیش‌تر حسن روحانی رئیس‌جمهور، با انتقاد از جانمایی نامناسب مسکن مهر، بر ضرورت اجرای مسکن امید در بافت فرسوده تاکید کرده بود. روحانی در فروردین سال ۹۵ به مناسبت سالروز حساب ۱۰۰ حضرت امام خمینی (ره) و تشکیل بنیاد مسکن گفته بود: «شاید با صرفه‌ترین کار در گذشته این بود که به بافت فرسوده توجه بیشتر می‌شد. تامین مسکن در داخل شهر یا اطراف آن با مسکن مهر در بیابان فرق دارد... ما در بافت فرسوده حرکت خوبی نداریم و اگر بنیاد مسکن طرح‌هایی داشته باشد مشروط به جذب سرمایه توسط بخش خصوصی، دولت از آن حمایت خواهد کرد ولی باید هدف این باشد که مشکلات مردم به بهترین شیوه از لحاظ مسکن حل شود.»
اکنون چرا دولت در بحث مسکن، عقبگرد کرده است؟
پاسخ این پرسش به دو واقعیت خیلی ساده برمی‌گردد.
واقعیت اول، تکرار خطای گذشته است. هیجان این دولت برای خانه‌سازی دولتی از بابت نمایش توانمندی دولت برای تامین مسکن اقشار ضعیف باعث شده به هر قیمت که شده چیزی جایگزین مسکن مهر، روی زمین کلنگ بخورد.
واقعیت دوم اما به نوعی در ادامه اولی است. مسوولان دولتی در ماه‌های اخیر مطلع شدند که با فرمان و دستور نمی‌شود بافت فرسوده را تخریب و نوسازی کرد. هنوز دستگاه‌های دولتی دارنده زمین‌های ذخیره در بافت فرسوده حرکتی برای عرضه زمین انجام نداده‌اند. هنوز یارانه نرخ سود وام نوسازی بافت فرسوده تامین نشده است. هنوز به وعده تخفیف هزینه انشعابات عمل نشده است. در این میان، سرمایه‌گذار ساختمانی هیچ انگیزه‌ای برای ورود به بافت فرسوده ندارد. حتی یکی دو پروژه نمادین که طی دو سال گذشته در بافت فرسوده تهران با تشریفات دولتی و شهری کلنگ‌زنی شد نیز اکنون به‌خاطر خروج سرمایه‌گذار از آن، معلق است. در این فضای واقعی، دولتی‌ها چاره کار را در بازگشت به منطقه مسکن مهر یعنی همان نقاطی که دست دولت برای خانه‌سازی دولتی به‌خاطر داشتن زمین‌های بدون خدمات باز است، دیده‌اند. واحدهای مسکونی مهر پردیس طی سال‌های اخیر بیشتر از آنکه کمک حال محرومان باشد، به کانون سفته‌بازهای ملکی برای خرید و فروش خانه‌های دولتی‌ساز با قیمت‌های نجومی تبدیل شد. اکنون با ساخت و سازهای جدید، احتمال می‌رود تنور این سفته‌بازها گرم‌تر شود.
