رمزگشایی از معمای بزرگ تجارت ایران در سال 97؛ آیاکالاهای وارداتی دوباره صادر می‌شوند؟
بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۳۶ درصد (به لحاظ ارزشی) از محصولات وارداتی سال ۱۳۹۷، صادرات نداشته‌اند. ۲۰ مورد از اقلامی که در سال ۱۳۹۷واردات داشته، اما صادراتی برای آنها صورت نگرفته، به ترتیب ارزش شامل: «قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۱۴ درصد تا کمتر از ۳۰ درصد به استثنای لاستیک»، «سایر قطعات بی‌استخوان منجمد از نوع گاو»، «اجزا و قطعات رآکتورهای هسته‌ای»، «قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر ۲۰۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۳۰ درصد تا کمتر از ۵۰ درصد به استثنای لاستیک»، «مولد گازی تولید همزمان برق و گرما دارای موتور پیستونی جرقه‌ای-احتراقی»، «قطعات منفصله تراکتور جاده‌ای برای نیمه تریلرها با ساخت داخل ۱۴ درصد تا کمتر از ۲۰ درصد به استثنای موتور، گیربکس، اکسل، کولر، جعبه فرمان و لاستیک»، «لوازم مصرفی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی»، «سایر داروهای دارای هورمون‌ها یا سایر محصولات فاقد آنتی بیوتیک که تولید مشابه داخلی ندارند»، «لاشه و شقه بره، تازه یا سرد کرده»، «افزودنی‌ها برای روغن‌های روان‌کننده دارای روغن‌های نفتی یا روغن‌های حاصل از مواد معدنی قیری»، «خمیرچوب شیمیایی، آماده شده یا سود یا با سولفات، غیر از خمیرها از درجه حل شونده، نیمه سفید شده تیره کاج»، «سایر داروهای حاوی هورمون‌های کورتی کوستروئیدی مشتقات یا مشابه‌های ساختاری آنها که تولید داخلی ندارند»، «شکر تصفیه نشده بدون اضافه کردن مواد خوشبو‌کننده یا مواد رنگ‌کننده از نیشکر» و«قطعات منفصله جهت تولید وسیله نقلیه حمل و نقل کالا با وزن بیش از ۵ تن دیزل» می‌شود.
همچنین در ادامه، این کالاها شامل: بنزین با ساخت داخل ۱۴ درصد تا کمتر از ۳۰ درصد به استثنای موتور، گیربکس، اکسل، جعبه فرمان، کولر و لاستیک»، «دستگاه گیرنده و فرستنده از نوع SDH به ظرفیت ۱۵۵ مگابیت بر ثانیه (STM) و بالاتر»، «خمیرچوب شیمیایی آماده شده با سود یا با سولفات، نیمه سفیدشده یا سفیدشده از غیر تیره کاج»، «دستگاه گیرنده و فرستنده از نوع PDH با ظرفیت بالاتر از ۳۴ مگابیت بر ثانیه»، «پودر جاذب و پلیمرهای اکریلیک جامد»، «دستگاه‌های کارت‌خوان که ترمینال پرداخت الکترونیکی آنها به‌وسیله کارت‌های اعتباری هستند» و «قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف ۸۷۰۳ بنزینی با حجم سیلندر بیشتر از ۲۰۰۰ سی‌سی تا ۲۵۰۰ سی‌سی با ساخت داخل ۱۴ درصد تا کمتر از ۳۰ درصد به استثنای لاستیک» می‌شود.
از سویی اخیرا گفته‌هایی مبنی بر صادرات مجدد اقلام اساسی وارد شده به کشور (مشمول دلار ۴۲۰۰ تومانی) در سال ۱۳۹۷ مطرح شده است. نتایج بررسی بخش قابل توجهی از کدهای تعرفه متناظر با کالاهای اساسی مشمول دلار ۴۲۰۰ تومانی نشان می‌دهد اغلب این کالاها در سال ۱۳۹۷ صادرات نداشته‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد چنین فرضیه‌ای مبنی بر صادرات مجدد تمامی کالاهای اساسی در سال ۱۳۹۷ قابل اثبات نیست. البته این بررسی‌ها مربوط به آمار رسمی کشور بوده و ممکن است بخشی از صادرات کشور مربوط به قاچاق معکوس باشد که در آمارهای رسمی درج نمی‌شود. اقلام مندرج در فصول یک تا ۲۳ و فصل ۳۰ کتاب مقررات صادرات و واردات در برگیرنده محصولات کشاورزی و دارویی کشور است که در سال ۱۳۹۷، واردات این کالاها تحت ۴۳۵ ردیف تعرفه ۸ رقمی و در مجموع حدود ۴/ ۲۰میلیون تن به ارزش ۱۲ میلیارد دلار بوده است. صادرات متناظر برای هر یک از این اقلام در مجموع ۶/ ۱ میلیون تن به ارزش ۲ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۷ بوده است. برای بررسی ۵۰ قلم کالای منتخب کشاورزی، غذایی و دارویی بر حسب ارزش و مقدار صادرات و واردات در سال ۹۷ توجه به برخی نکات حائز اهمیت است.
نخست آنکه درخصوص برخی کالاهای این فهرست که تولید داخلی ندارند، ارزش صادرات نسبتا بالای متناظر با آنها تامل برانگیز است که از جمله این کالاها می‌توان به برخی از داروها اشاره کرد. دوم آنکه نظر به اینکه برخی کدهای تعرفه، چندین کالای مشابه را در بر می‌گیرند، باید توجه داشت که رقم متناظر هر یک از کالاها لزوما مربوط به صادرات همان کالایی نیست که عینا وارد شده است. سوم آنکه در میان کالاهای اساسی اقلام متعددی وجود دارد که به‌رغم واردات، صادراتی برای آنها درج نشده یا ارزش صادرات آنها بسیار محدود است. چهارم آنکه به نظر می‌رسد ارزش صادرات برخی کالاهای اساسی مانند لپه، لوبیای سفید و شیرخشک اطفال از ارزش واردات آنها بیشتر بوده است. در آذرماه سال گذشته، گمرک ایران بخشنامه‌ای درخصوص ممنوعیت صادرات انواع حبوبات، از ابتدای دی ماه ۱۳۹۷ ابلاغ کرده است. بر این اساس، به نظر می‌رسد رقم صادرات حبوبات مربوط به ۹ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۷ باشد.
