رونمایی از سامانه معاملاتی بازار باز با حضور رئیس‌جمهوری

امروز پنجاه و نهمین مجمع بانک مرکزی برگزار می‌شود. امسال، برخلاف رسم نانوشته‌ای که در طول سالیان اخیر ایجاد شده بود، مجمع در دهمین ماه سال تشکیل می‌شود. در سالیان اخیر، معمولا مجمع سالانه این بانک در اسفند ماه برگزار شده بود. نکته مهمی که در این مجمع وجود دارد، آغاز عملیات بازار باز و رونمایی از سامانه معاملاتی آن در حضور رئیس‌جمهور است.

رسم تاخیر

اگر قرار باشد طبق قانون عمل شود، مجمع سالانه بانک مرکزی باید حداکثر تا ۴ ماه پس از پایان سال مالی برگزار شود. با توجه به اینکه سال مالی بانک مرکزی اسفند ماه خاتمه می‌یابد، در نتیجه مجمع این بانک باید حداکثر تا تیر ماه برگزار می‌شد. موعدی که در طول سال‌های متمادی، رعایت نشده است. در پایان اسفند ماه تمامی حساب‌های بانک بسته می‌شود و ترازنامه بانک نیز حداقل یک ماه قبل از تشکیل مجمع به هیات نظارت تسلیم خواهد شد. طبق قانون، ترازنامه پس از تصویب مجمع عمومی به دولت تسلیم شده و در روزنامه رسمی درج می‌شود. این بار تاریخ مجمع سالانه ۲۶ دی ماه اعلام شده است. پس برگزاری مجمع با ۱۷۷ روز تاخیر یا ۵ ماه و ۲۵ روز تاخیر در سال جاری همراه خواهد شد. البته شاید این یک پیشرفت نسبت به ۳ سال قبلی باشد، چراکه در سال‌های ۹۵، ۹۶ و ۹۷ مجمع در آخرین ماه سال برگزار شده بود. در طول ۱۰ سال اخیر، تنها در سال ۹۲، مجمع در مهلت قانونی برگزار و ترازنامه آن به تصویب رسیده است. در آن سال، مجمع عمومی بانک مرکزی در ۱۳ تیر ماه تشکیل شده بود اما در سال‌های قبل و پس از آن نظم مشخصی دیده نمی‌شود. آذر، دی، بهمن و اسفند ماه‌هایی بودند که برگزاری مجمع سالانه بانک مرکزی در آنها تجربه شده است.

مجمع عمومی بانک مرکزی با ریاست رئیس‌جمهور است. وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، وزیر بازرگانی(صنعت، معدن و تجارت) و یک نفر از وزرا به انتخاب هیات‌وزیران از اعضای اصلی مجمع هستند. براساس قانون پولی و بانکی کشور، مجمع عمومی بانک مرکزی دارای ۵ وظیفه اصلی است: «رسیدگی و اظهارنظر نسبت به گزارش وضع بانک»، «انتخاب هیات نظار»، «تصویب ترازنامه بانک و پیشنهاد تقسیم سود»، «تصویب گزارش سالانه و عملیات بانک»، «اتخاذ تصمیم نهایی نسبت به نظریات و تصمیمات هیات نظار». هیات عامل و هیات نظار و بازرس دولت در مجمع عمومی حق رای ندارند. تصمیم‌های مجمع عمومی در صورتی معتبر است که اکثریت هر یک از دو گروه شورای پول و اعتبار و هیات نظار حاضر باشند.

آغاز عملیات بازار باز

دوشنبه این هفته بانک مرکزی در یک اطلاعیه رسمی، از آغاز به‌کار اجرای عملیات بازار باز خبر داد. امروز نیز در حضور رئیس‌جمهور، سامانه معاملاتی عملیات بازار به‌طور رسمی رونمایی خواهد شد تا از این پس، مدیریت نرخ سود در بازار بین بانکی و کنترل نقدینگی، در ایران نیز به شیوه‌ای مدرن پیگیری و از حالت سنتی خارج شود. بانک مرکزی با اجرای این عملیات به دنبال آن است که سیاست‌گذاری پولی را وارد ریل جدیدی کند و با هدف مدیریت سود در بازار بین بانکی، کنترل نقدینگی را به‌دست گیرد. بانک مرکزی با انجام این عملیات و حضور در بازار بدهی و اوراق دولتی، با خرید و فروش اوراق کریدور نرخ بهره را رهبری خواهد کرد. در این بازار بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نیز وثیقه‌دار می‌شود و در هنگام نبود نقدینگی، بانک مرکزی با خرید اوراق، پول به بازار تزریق و از افزایش نرخ بهره جلوگیری می‌کند. هنگامی هم که نرخ بهره از کف مورد نظر سیاست‌گذار در حال پایین رفتن باشد، بانک مرکزی با فروش اوراق و جمع‌آوری پول، از ارزان شدن پول و افت نرخ بهره ممانعت به‌عمل می‌آورد.