چگونه شاخص سهام کورد رشد روزانه یک دهه را شکست/روز تاریخی بورس پایتخت زیر ذره‌بین

بازار سهام رشد پرشتاب خود را در معاملات روز شنبه هم ادامه داد و در اوج دوران رونق خود به رکوردهای تازه‌ای دست یافت. در این روز، شاخص کل بورس تهران ۳۹ کانال دیگر را شکست و با جهش ۵/ ۴ درصدی در سطح بی‌سابقه و باورنکردنی ۹۱۷ هزار واحد قرار گرفت. در روزی که نماگر اصلی بازار جدی‌ترین رشد روزانه خود را طی بیش از ۱۰ سال اخیر تجربه کرد، رکورد ورود تقاضای جدید هم در تالار سهام شکست تا به این ترتیب، سریال جابه‌جایی بی‌وقفه رکوردها در بازار سهام ادامه یابد. عطش شدید برای خرید سهام در حالی ادامه یافت که بسیاری از اهالی قدیمی عرضه بزرگ سهام دولتی را مانعی بر سر راه رشد شاخص می‌دانستند. اما به‌نظر می‌رسد بازار سهام در پیچ یک تحول بزرگ از حیث ضریب نفوذ در بین توده‌های مردم است و همچنان به تحرکات دولت در بازار سرمایه و حمایت‌های او دل بسته است.

قطار بدون توقف رکوردهای بورس

اخبار بازار سهام روز‌به‌روز در ابعاد گسترده‌تری میان مردم منتشر می‌شود و طیف وسیع‌تری از آنها را دلمشغول و درگیر تالار جادویی بورس می‌کند. روند پرشتاب رشد قیمت‌ها این تحول بزرگ و بی‌سابقه در بازار سهام را به‌خوبی نشان می‌دهد. شاخص کل بورس تهران روز گذشته به لطف تداوم رشد حداکثری قیمت‌ها ۵/ ۴ درصد دیگر افزایش یافت و ضمن عبور از مرز ۹۰۰ هزار واحد، برای اولین‌بار در ارتفاع ۹۱۷ هزار واحدی مستقر شد. در واقع، شاخص کل در جریان دادوستدهای شنبه بیشترین رشد روزانه خود را طی بیش از یک دهه اخیر به ثبت رساند. چنین میزانی از رشد روزانه در شاخص کل از شهریور سال ۸۸ تاکنون تجربه نشده بود. تقریبا تمام نمادهای بورسی و فرابورسی در این روز با رشد قیمت مواجه شدند و در تمام این معاملات به دلیل شدت تقاضا برای سهام صف‌های طویلی شکل گرفت. به‌طوری که تنها سهام ۳ بنگاه در معاملات دیروز با افت قیمت مواجه شد و سایر نمادها در بازار سهام در بالاترین حد مجاز قیمت به معاملات خود پایان دادند.

البته عدم عرضه متناسب با تقاضا سبب شد تا ارزش معاملات کاهش پیدا کند و حجم انبوهی از تقاضا در پایان کار در صف‌های خرید اصطلاحا بلوکه شود. در واقع، طی روز شنبه، در سطح معاملات خرد حدود ۳/ ۶ هزار میلیارد تومان سهم در بین معامله‌گران بورس تهران دست به دست شد. چنان‌که اشاره شد بخش عمده این معاملات در سقف مجاز قیمت روزانه انجام گرفت و به دلیل نبود عرضه، بخش زیادی از نقدینگی امکان خرید سهام را نیافت و در صف‌های طویل تقاضا قفل شد. به بیان دقیق‌تر، حدود ۶/ ۵ هزار میلیارد تومان در پایان معاملات دیروز در صف خرید ۹۹ درصد از تعداد کل نمادهای بورسی (۳۰۴ نماد از ۳۰۸ نماد فعال)، دست خالی از معاملات برگشت. البته مازاد شدید تقاضا فقط منحصر به سهام بورسی نبود بلکه در سهام فرابورسی نیز شاهد شکل‌گیری صف‌های طویل برای خرید بودیم. در مجموع، طی روز گذشته در بورس و فرابورس بیش‌از ۱۰هزار میلیارد تومان سهم در بین فعالان بازار سرمایه دست به دست شد و جالب اینکه، رقمی معادل ۵/ ۸هزار میلیارد تومان هم در صف‌های طولانی خرید به سهام دست نیافت و نیروی این مازاد بی‌سابقه تقاضا به معاملات روزهای بعد موکول شد. سیل سهمگین تقاضا در بازار سرمایه را می‌توان از دریچه معاملات نماد تازه‌وارد «غگیلا» هم مشاهده کرد. این نماد طی معاملات شنبه، یعنی در اولین جلسه کاری پس از عرضه اولیه با صف خرید بیش از ۴۰۰ میلیون سهمی مواجه شد. این اتفاق در حالی افتاد که تعداد کل سهام این شرکت ۲۰۰ میلیون بیشتر نیست. در واقع، حجم ورود پول‌ها به اندازه‌ای است که عملا در برخی از سهم‌ها ظرفیت واقعی برای پاسخگویی به تقاضا وجود ندارد.

تالار بورس در محاصره تازه‌واردها

هجوم مردم برای خرید سهام را می‌توان در میزان تغییر مالکیت سهام از سوی پرتفوی سهامداران عمده یا حقوقی به سمت سهام فعالان خرد بازار هم مشاهده کرد. معامله‌گران حقیقی در جریان دادوستدهای دیروز ۸/ ۱ هزار میلیارد تومان به ارزش سهام خود در بورس تهران اضافه کردند تا به این ترتیب، میزان تزریق پول جدید از سوی این طیف از فعالان بازار به رکورد تازه‌ای دست یابد. رقمی که تا به حال، در معاملات عادی(بدون عرضه‌اولیه‌ها) به ثبت نرسیده است. با این حساب، میزان ورود پول خرد به بورس تهران از ابتدای سال از رقم ۲۵ هزار میلیارد تومان عبور کرد. این میزان با احتساب فرابورس به بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. چنین سیل گسترده‌ای از تقاضاست که منجر به بازدهی ۸۰ درصدی شاخص کل بورس از ابتدای سال شده است.

توزیع نقدینگی در بین صنایع بورسی هم چنان که انتظار می‌رفت به گونه‌ای رقم خورد که عملا شرکت‌های بزرگ کالایی و هلدینگ‌های مرتبط با آنها بیشترین بخش از منابع خرد را به خود جذب کردند. به بیان روشن‌تر، بخش عمده منابع خرد در روز گذشته از مجرای سهام شرکت‌های پتروشیمی، پالایشی، فلزات و هلدینگ‌های صنعتی جذب بورس تهران شد. معامله‌گران خرد دیروز فقط در سهام صنعت پتروشیمی حدود ۳۵۰ میلیارد تومان به ارزش دارایی‌های خود در بورس اضافه کردند. در گروه پالایشی و فلزات اساسی هم این رقم معادل تقریبی ۲۵۰ میلیارد تومان بود. در مجموع، از ۸/ ۱ هزار میلیارد تومان پول ورودی در روز گذشته، هزار میلیارد تومان آن، یعنی حدود ۵۵ درصد، به سهام گروه‌های کالایی یا کامودیتی‌محور بازار اختصاص پیدا کرد.

در مجموع، طی روزهای اخیر شاهد چرخش معنادار محور تقاضا به روی سهام شرکت‌های بزرگ کالایی و بانکی بوده‌ایم. برخی این آرایش در توزیع نقدینگی بین صنایع بورسی را حاصل این تصور می‌دانند که قیمت‌ها در گروه‌های بزرگ نسبت به سایر سهم‌های کوچک و متوسط رشد چندانی را طی یک سال اخیر تجربه نکرده و این گروه‌ها اصطلاحا از روند عمومی بازار جا مانده‌اند. همین تصویر «جاماندگی» سبب شده تا از هفته قبل شاهد ورود خیل گسترده‌ای از معامله‌گران تازه‌وارد به این طیف از سهم‌ها و در نتیجه، صعود سریع‌تر شاخص کل از شاخص هموزن باشیم. البته تصور دیگری هم در بین اهالی بازار گوش به گوش می‌شود که عمدتا ناظر بر نقش دولت در سهام این شرکت‌های بزرگ نیمه‌دولتی است. به این معنا که دولت در نظر دارد واگذاری سهام خود در این شرکت‌ها را در قیمت‌های بالاتری انجام دهد. به این ترتیب، هر دو تصور به‌صورت خودتاییدکننده در حال پیش بردن غول‌های بزرگ بازار به سمت سطوح بی‌سابقه قیمتی هستند.

سیاه و سفید «عرضه بزرگ»

از امروز قرار است پذیره‌نویسی نخستین صندوق قابل معامله در بورس (ETF) دولتی مرتبط با سهام بانک و بیمه آغاز شود. فروش بزرگی که برآورد می‌شود به ۱۶ هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز داشته باشد و به دلیل تخفیف ۲۰ درصدی دولت انتظار بر این است که با استقبال گسترده مردم مواجه شود. عزم جزم دولت برای واگذاری سهام شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی در قالب صندوق‌های قابل معامله همزمان با ایجاد جذابیت بازار سرمایه نزد توده‌های مردم، موجی از انتقادات از سوی اقتصاددانان در پی داشته است. شماری از اقتصاددانان واگذاری سهام دولت را در قالب صندوق‌های قابل معامله را بر خلاف اهداف خصوصی‌سازی می‌دانند و معتقدند که این نحوه از واگذاری سهام «چالش‌های جدی در حکمرانی شرکت‌های به اصطلاح خصوصی» ایجاد خواهد کرد. «دنیای اقتصاد» روز گذشته در گزارشی تحت عنوان «خشت کج واگذاری بزرگ» آرای دو تن از صاحب‌نظران را در انتقاد به این واگذاری منعکس کرده است. در کنار این مساله، آزادسازی سهام عدالت هم موضوع دیگری است که طی این روزها محل بحث محافل اقتصادی و بورسی بوده است. به نظر می‌رسد نگرانی عمده اقتصاددانان به کیفیت واگذاری‌هایی است که اکنون دولت به دلیل فشار ناشی از کسری بودجه در حال جبران از طریق بازار سرمایه است.  اما آنچه اکنون سهامداران بورسی را خوشحال کرده، کیفیت واگذاری‌ها نیست بلکه رونق بی‌سابقه بورس در اثر توجه خاص دولت برای تامین منابع بودجه‌ای خود از مجرای بازار سرمایه است. بسیاری از فعالان بورسی واگذاری سهام در قالب صندوق‌های قابل معامله و همچنین آزادسازی سهام عدالت را تحولی بزرگ در بازار سهام می‌دانند که عملا تعداد بسیار زیادی از مردم را مستقیما درگیر بازار سرمایه خواهد کرد. از این منظر، ورود مردم به بازار سرمایه عاملی است که می‌تواند فارغ از جذابیت‌های بنیادی و سودآوری به تداوم رشد قیمت‌ها کمک کند.

مساله دیگری که احتمال تداوم رشد را نزد بورس‌بازان افزایش داده، نرخ صدور کدهای معاملاتی به منظور اجرای واگذاری بزرگ سهام دولت و نیز آزادسازی سهام عدالت است. روند صدور کدهای بورسی نشان می‌دهد که بازار سرمایه با امکانات نهادی کنونی نمی‌تواند به سرعت به تقاضا برای ورود به بازار جواب در خوری بدهد و در نتیجه، صدور کدهای آنلاین یا برخط برایETF‌ها و سهامداران سهام عدالت و امکان معامله آن در بازار، به زمان طولانی نیاز خواهد داشت. در واقع، ورود سهامداران عدالت به بازار و امکان خرید و فروش این سهام در قالب معاملات خرد نیاز به زیرساخت‌های فنی دارد که این امر با توجه به نرخ صدور کدهای معاملاتی که از ابتدای امسال توسط شرکت سپرده‌گذاری وجوه منتشر شده است چندان زیاد نیست. این موضوع را می‌توان در نرخ مشارکت سهامداران در عرضه‌های اولیه دید که تازه به رقم ۳/ ۲ میلیون نفر رسیده است. ضمن اینکه سامانه مرکزی معاملات و سپرده‌گذاری وجوه و همچنین سیستم‌های برخط کارگزاری‌ها هم توان پاسخگویی به این حجم از مشارکت را با فرض توسعه زیرساختی نخواهد داشت.