ساز ناکوک اردوغان در سوریه

به گزارش اقتصادنیوز ، اظهاراتی که پیش‌تر نیز از سوی مولود چاووش‌اوغلو تکرار و ابراز داشته بود که نقش ایران در آتش‌بس سراسری سوریه مشخص نیست. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که پایگاه روسی حمیمیم ویژه هماهنگی مصالحه در سوریه از ثبت ۲۷ مورد نقض آتش‌بس در این کشور طی ۲۴ ساعت گذشته خبر داده است. نقضی که به زعم ناظران ناشی از مستثنی کردن دو گروه داعش و جبهه النصره از فرآیند آتش‌بس در زمانی است که مذاکرات برای دستیابی به یک راه‌حل سیاسی برای پایان دادن به جنگ 6 ساله سوریه در حال تقویت شدن است و قرار است مذاکرات سیاسی 23 ژانویه (3 بهمن) در آستانه، پایتخت قزاقستان از سر گرفته شود.

ساز ناکوک ترکیه

مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری «آناتولی» مدعی شد گروه‌های حامی دولت سوریه همچون حزب‌الله لبنان آتش‌بس را که در 30 دسامبر (10دی) اجرا شد، نقض کرده‌اند. او در ادامه با بیان اینکه اگر آتش‌بس سوریه ادامه پیدا نکند، مذاکرات صلح سوریه به شکست خواهد انجامید، از ایران خواست تا گروه‌های تحت حمایت شیعه و دولت سوریه را برای توقف نقض آتش‌بس تحت فشار قرار دهد. اوغلو در حالی این اظهارات را بیان کرده است که مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره تاکید می‌کنند، حضور ایران در سوریه تنها به‌صورت مستشاری و بنا به درخواست دولت مشروع سوریه است و ایران هیچ‌گونه حضور نظامی در سوریه ندارد.

وزیر خارجه ترکیه پیش‌تر هم گفته بود در حالی که دولت‌های ترکیه و روسیه از برقراری آتش‌بس سراسری در سوریه حمایت می‌کنند، نقش ایران در آتش‌بس سراسری سوریه مشخص نیست. مولود چاووش اوغلو پنج‌شنبه 9 دی (۲۹ دسامبر) مدعی شد هنوز مشخص نیست آیا ایران تضمین‌کننده یکی از گروه‌های درگیر در جنگ داخلی سوریه به آتش‌بس خواهد بود. او همچنین در مصاحبه با یک کانال تلویزیونی ترکیه گفته بود که گروه حزب‌الله لبنان باید از سوریه خارج شود.

در مذاکرات ترکیه و روسیه برای برقراری آتش‌بس سراسری در سوریه، دولت ترکیه به دلیل نفوذ بر گروه‌های معارض و مخالف دولت بشار اسد رئیس‌جمهوری سوریه و روسیه به خاطر مشارکت مستقیم در جنگ داخلی سوریه و همچنین نفوذی که بر دولت این کشور دارد توافق آتش‌بس را تضمین کرده‌اند. از تابستان سال گذشته، نیروی هوایی روسیه مستقیما در جنگ سوریه مشارکت داشته و به گفته کارشناسان، حمایت نظامی آن کشور باعث موفقیت قابل‌توجه نیروهای دولتی و متحدان آنها علیه گروه‌های مخالف شده است.

پیش‌تر وزرای خارجه ایران، روسیه و ترکیه نیز اول دی ماه در مسکو در پایان مذاکرات یک‌روزه خود بر لزوم حل سیاسی بحران سوریه تاکید و بیانیه 8 ماده‌ای را در حمایت از این روند صادر کردند. در این مذاکرات فشرده بیانیه‌ای تصویب شد که در برگیرنده مبارزه با داعش و جبهه النصره، فراخوان جامعه جهانی برای همکاری علیه تروریسم، حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی سوریه، رد راهکار نظامی برای حل بحران کنونی، اجرای قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل، کمک‌رسانی فراگیر به سوری‌ها و لزوم برقراری نظام خروج آزادانه مردم از مناطق درگیری و تحت سلطه تروریست‌ها و همچنین پشتیبانی از برگزاری مذاکرات سوری- سوری در قزاقستان است.

به گفته وزیر خارجه ترکیه، در آن مذاکرات ایران قبول کرد تضمین‌کننده پایبندی دولت سوریه و گروه‌های متحد آن از جمله حزب‌الله لبنان به تعهداتشان باشد. اگرچه مخالفان معتقدند ایران اظهارنظر رسمی درخصوص توافق ترکیه و سوریه بر سر برقراری آتش‌بس نداشته است، اما محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در مکالمه‌ای تلفنی با همتای روس خود از برقراری آتش‌بس در سوریه استقبال کرده است. کلیت نگاه مقامات تهران حول این محور است که آتش‌بس گام اول در تقویت پروسه راهکار سیاسی است که می‌تواند مسیر گفت‌وگوهای سیاسی سوری -سوری را تسهیل کند، به شرطی که تکلیف گروه‌های تروریست از معارضه سیاسی معتقد به راهکار سیاسی مشخص شود و بازیگران درگیر، پیش فرضی را درخصوص بشار اسد و آینده نظام سیاسی سوریه مطرح نکنند.

با این همه، وزیر خارجه ترکیه در گفت‌وگوی خود با خبرگزاری آناتولی گفته است که دولت او حضور بشار اسد در دوره انتقالی را نمی‌پذیرد. این اظهارات در حالی است که کارشناسان معتقدند پیوستن ترکیه به ایران و روسیه در مذاکرات اول دی ماه در مسکو در واقع نشان داد که این کشور درصدد بازبینی نگاه خود به بحران سوریه است که در راس آن تجدیدنظر در حمایت از معارضان مسلح و حمایت از راهکار سیاسی است. قرار است در دوره انتقالی، زمینه برگزاری انتخابات در سوریه و استقرار دولت مورد نظر مردم این کشور فراهم شود.

نگاه روسیه به روند در حال وقوع

با وجود همکاری‌های راهبردی تهران و مسکو در سوریه که تا حدی با نقش جدید روسیه برای حضور در خاورمیانه پیوند خورده است، اما کارشناسان و ناظران غربی معتقدند ایران و روسیه نهایتا بر سر موضوع بقای بشار اسد در قدرت اختلاف نظر جدی خواهند داشت. پیش‌تر نیز برخی از مقامات ارشد ایران هشدار داده بودند که باید مراقبت بیشتری از توافق احتمالی مسکو-واشنگتن درخصوص سوریه داشت، چون ممکن است ایران را دور بزنند.

در همین حال، اگرچه ایران بارها تاکید کرده که بشار اسد خط قرمز است، اما همزمان رایزنی‌های خود را با معارضان معتقد به راهکار سیاسی نیز به پیش برده و تاکید داشته و دارد که نباید پیش شرطی در این خصوص مطرح شود، چون این مردم سوریه هستند که آینده خود را مشخص می‌کنند. در این میان برخی معتقدند از آخرین تماس بین وزرای خارجه ایران و روسیه یک هفته گذشته و در این مدت که مصادف با آتش‌بس در سوریه بوده رایزنی جدیدی صورت نگرفته و این به معنی بروز برخی اختلاف‌نظرها در این‌باره است. موضوعی که به‌نظر می‌رسد نوعی پیشی گرفتن از واقعیت و تحمیل عناصر غیرواقعی است، چون تاکنون روس‌ها نسبت به مبارزه با تروریسم تاکید داشته، از راهکار سیاسی حمایت کرده و رایزنی‌های خود را در سطوح مختلف با ایران ادامه داده‌اند که نمونه بارز آن نشست سه جانبه در مسکو با حضور وزرای خارجه ایران، ترکیه و روسیه و همچنین حمایت قاطع از آتش‌بس در سوریه بود.

در همین ارتباط، رئیس‌جمهور روسیه اعلام کرده است که روسیه همچنان به مبارزه با تروریسم بین‌المللی در سوریه ادامه می‌دهد. ولادیمیر پوتین در توضیح توافق به دست آمده، گفت: «سه سند امضا شده است. اولین سند، میان دولت سوریه و مخالفان مسلح، درباره آتش‌بس در قلمرو جمهوری عربی سوریه است. سند دوم درباره مجموعه اقدامات و تدابیر لازم برای حفظ آتش‌بس است و سند سوم هم بیانیه‌ای مبنی بر آمادگی برای مذاکرات صلح سوریه است.»