چینش سیاسی هیات‌رئیسه مجلس /«نه» به ائتلاف فراکسیونی
به گزارش اقتصادنیوز، سرانجام انتخابات هیات‌رئیسه سال دوم پارلمان برگزار شد و جدال فراکسیون‌ها برای تصاحب بیشترین کرسی‌های این هیات پایان یافت. شاید شامگاه سه شنبه، هنگامی که سه فراکسیون امید، مستقلین و ولایت بر سر فهرستی برای هیات‌رئیسه پارلمان به توافق دست یافتند، نتیجه‌ای غیر از فهرست مورد اجماع متصور نبودند. اما آنچه صبح دیروز در جلسه علنی پارلمان و در جریان نام‌نویسی نامزدهای حضور در هیات‌رئیسه پارلمان رخ داد، نتیجه‌ای غیر از آنچه بر سر آن اجماع شده بود را رقم زد.
البته نه در کرسی‌های ریاست و نواب رئیس که از ارکان بالادست و میانی هیات‌رئیسه به‌شمار می‌آیند، بلکه در ارکان پایین دستی؛ آنجا که برای تصاحب کرسی دبیری و نظارت هیات‌رئیسه پارلمان، برخی افراد پا را فراتر از تصمیم و خرد جمعی گذاشته و به رقابت با هم مسلکان فراکسیونی خود که نامشان در فهرست مورد اجماع قرار گرفته بود، پرداختند. این یعنی برخی افراد، در همان گام نخست به همگرایی فراکسیون‌ها نه گفتند وبا زیر پا نهادن توافقات میان‌فراکسیون‌ها و حتی توافقات درون‌فراکسیونی از «اجماع فراکسیونی» عبور کردند؛ موضوعی که بسیاری از نمایندگان مجلس دیروز آن را غیراخلاقی خواندند. با این همه فارغ از جایگاه ریاست مجلس، آرایش هیات‌رئیسه سال دوم مجلس، از میزان توفیق فراکسیون‌ها در چانه‌زنی‌ها پرده برداشت؛ آنجا که امیدی‌ها (اصلاح‌طلبان) 3 کرسی ازجمله 2 نایب‌رئیس پارلمان، مستقلین (طیف نزدیک به علی لاریجانی) 2 کرسی و نیز فراکسیون ولایت (اصولگرایان) 6 کرسی از 12 رکن هیات‌رئیسه مجلس را به‌دست آوردند.
آرای باطله؛ رقیب لاریجانی
به هر روی، اجماع میان سه فراکسیون علی لاریجانی را بی‌رقیب بر کرسی هیات‌رئیسه ابقا کرد. او توانست از میان رای 268 نماینده پارلمان، آرای 204 نماینده را به‌دست آورد. در این میان 64 نماینده مجلس ترجیح دادند رای خود را سفید به گلدان‌ها بیندازند؛ عددی که نشان می‌دهد نزدیک به 24 درصد مجلسی‌ها با وجود اجماع قطعی فراکسیون‌ها بر سر تداوم ریاست علی لاریجانی، حاضر به تبعیت از فراکسیون‌های متبوعشان نشده و رای سفید یا باطله را به نگاشتن نام علی لاریجانی برای ریاست پارلمان ترجیح دادند. فارغ از این تعداد از نمایندگان که جمعیتشان حدود یک چهارم پارلمان‌نشینان است، آرای لاریجانی در این دور از انتخابات هیات‌رئیسه نسبت به سال گذشته، با کاهش 33 رای روبه‌رو شد. به نحوی که 237 رایی که او سال گذشته برای ریاست اجلاسیه اول پارلمان به‌دست آورده بود به 204 رای کاهش یافت. با این حال او آنچنان سال نخست پارلمان دهم را اداره کرد که ترجیح سه فراکسیون بر ادامه راه مجلس با ریاست علی لاریجانی بود. اصولگرایان نزدیک به جبهه پایداری که در فراکسیون «ولایت» جای گرفته‌اند، نامزدی برای کرسی ریاست در حد و اندازه علی لاریجانی نداشتند. آنها که به‌تنهایی قادر به اعلام گزینه‌ای رای‌آور برای ریاست مجلس نبودند با توافق درون‌فراکسیونی برای ابقای لاریجانی در کنار دو فراکسیون دیگر به‌عنوان حامی لاریجانی قرار گرفتند. فراکسیون مستقلین نیز از منظر رویکردی اصلی‌ترین حامی علی لاریجانی برای ریاست پارلمان بود و با توجه به نزدیکی به لاریجانی، تکیه زدن او بر کرسی ریاست، بزرگ‌ترین برد این فراکسیون به‌شمار می‌آید. فراکسیون امید نیز بی‌آنکه چالشی برای تغییر ریاست مجلس مطرح کند بر سر تداوم ریاست علی لاریجانی بر پارلمان با سایر فراکسیون‌ها همراه شد و بر این اساس همگرایی فراکسیونی در این رکن از هیات‌رئیسه به ابقای لاریجانی منجر شد.
رای اعتماد دوباره به نواب رئیس
در وجه دیگری از انتخابات هیات‌رئیسه سال دوم مجلس دهم، سه فراکسیون نه بر سر دو نامزد مشترک بلکه درباره آنکه چه کسانی برای تصاحب کرسی نواب رئیس با یکدیگر رقابت کنند، به اجماع رسیدند؛ اجماعی که در نهایت با رای مجلسی‌ها، به پیروزی نامزدهای فراکسیون امید انجامید. امیدی‌ها در این بخش از رقابت، مسعود پزشکیان و علی مطهری نواب فعلی هیات‌رئیسه را به‌عنوان نامزد فراکسیون خود معرفی کردند. در مقابل اصولگرایان در فراکسیون ولایت، نام حمیدرضا حاجی بابایی را برای یکی از کرسی‌های نواب رئیس ثبت کردند و مستقلین هم، هادی قوامی را نامزد خود برای تصدی این کرسی معرفی کردند.
با این همه، نتایج آرای نامزدهای نواب رئیس نشان داد مسعود پزشکیان که سال گذشته با رای 158 نماینده پارلمان به‌عنوان نایب رئیس اول مجلس انتخاب شده بود، این بار آرای وی افزایش یافت و به عدد 179 رای رسید. از سوی دیگر، علی مطهری نیز در این دوره توانست با جذب 30 رای بالاتر از آن تعداد که دوره قبل به‌دست آورده بود، نایب رئیس دوم پارلمان شود. 133 رای او در انتخابات هیات‌رئیسه سال اول مجلس، به 163 رای رسید. این در حالی است که آرای دیروز حمیدرضاحاجی بابایی نامزد فراکسیون اصولگرایان نسبت به انتخابات سال گذشته هیات‌رئیسه 16 رای کاهش داشت. او دیروز با 107 رای مغلوب پزشکیان و مطهری شد. نامزد فراکسیون مستقلین با 67 رای به هیات‌رئیسه پارلمان نرسید؛ این عدد نشان می‌دهد حتی بسیاری از اعضای فراکسیون مستقلین نیز ترجیح دادند نامزدی غیر از او برای نواب رئیس پارلمان برگزینند. هرچند نام قوامی به‌عنوان نامزد مستقلین مورد توافق هر سه فراکسیون برای حضور در میان رقبای نایب رئیسی قرار گرفته بود اما بر اساس اظهارات اصلاح‌طلبان مجلس قرار بود مستقلین در توافق با امیدی‌ها، در نهایت قوامی را متقاعد کنند به نفع گزینه‌های فراکسیون امید کناره‌گیری کند؛ موضوعی که رخ نداد و سبب شد قوامی تا پایان رقابت‌ها در میدان بماند. این شاید نقطه آغاز دلگیری فراکسیون‌ها از یکدیگر درباره زیر پا گذاشتن عهد سه‌گانه‌شان بود. با این حال می‌توان گفت که تا این بخش از انتخابات، فراکسیون‌ها به آنچه به‌صورت علنی اجماع کرده بودند، پایبند ماندند و بازی را برخلاف توافق، برهم نزدند.
عهدشکنی‌ها
هرچند در این انتخابات، در سطح کلان هیات‌رئیسه میان سه فراکسیون تفاهم وجود داشت، اما بازی از آنجا عوض شد که فراکسیون ولایت به توافق خود بر سر نامزدهای مورد اجماع هر سه فراکسیون برای کرسی دبیران و ناظران هیات‌رئیسه پایبند نماند؛ موضوعی که اجماع فراکسیونی را در این بخش از انتخابات به شکست کشاند. پس از آنکه سه فراکسیون، اجماع خود را بر سر رقابت فریده اولاد قباد، اکبر رنجبرزاده، محمدحسین فرهنگی، امیرحسین قاضی‌زاده، غلامرضا کاتب و محمدعلی وکیلی برای دبیری هیات‌رئیسه و نیز رسول خضری، محمد قسیم عثمانی و بهروز نعمتی برای کرسی ناظران این هیات اعلام کردند، اصولگرایان در فراکسیون ولایت خارج از توافق، سه نامزد دیگر را روانه میدان رقابت کردند. اسدالله عباسی و احمد امیرآبادی به جمع نامزدهای دبیری پیوستند و محمد آشوری به رقابت با سایر نامزدهای نظارت بر هیات‌رئیسه پرداخت. علی اصغر یوسف‌نژاد هم که از اعضای فراکسیون امید است نامزد دبیری شد. همین عهدشکنی با همراهی برخی اعضای فراکسیون مستقلین، سبب شد تغییرات هیات‌رئیسه فعلی رقم بخورد. با این چرخش تاکتیک فراکسیون ولایت و مستقلین، دو نامزد اصلاح‌طلب یعنی فریده اولاد قباد به‌عنوان نامزد زن و محمدقسیم عثمانی به‌عنوان نامزد اهل سنت که بر سر حضور آنها در هیات‌رئیسه اجماع صورت گرفته بود از رفتن به این هیات بازماندند. در این رقابت احمد امیرآبادی، عضو فراکسیون ولایت توانست با این تاکتیک خود را در میان اعضای هیات‌رئیسه ابقا کند. او دور قبل هم از اعضای هیات‌رئیسه بود. در میان اعضای ناظر نیز، تنها یک نفر از فهرست مورد اجماع به هیات‌رئیسه راه یافت. بهروز نعمتی که در هیات‌رئیسه قبل هم حضور داشت، بار دیگر در میان اعضای این هیات تثبیت شد. دو عضو ناظر دیگر هیات‌رئیسه سال دوم اما خارج از فهرست مورد توافق به هیات‌رئیسه راه یافتند که هر دو از نمایندگان عضو فراکسیون ولایت هستند: محمدحسین فرهنگی و محمد آشوری.
افزایش کرسی اصولگرایان
بر این اساس تعداد نمایندگان عضو فراکسیون ولایت که به هیات‌رئیسه راه یافتند به 6 نفر رسید حال آنکه آنها در هیات‌رئیسه سال اول، 4 نماینده داشتند. از این منظر می‌توان این افزایش کرسی‌های هیات‌رئیسه را بردی برای فراکسیون ولایت تلقی کرد. از این میان، آرای افرادی که از فراکسیون ولایت در هیات‌رئیسه سال اول نیز حاضر بودند و دیروز در میان نامزدها حضور داشتند نیز روندی افزایشی داشته که بخشی از آن را می‌توان حاصل اجماع فراکسیون‌ها دانست.
2 کرسی مستقل برای مستقلین
با همه تلاش‌های پیدا و پنهان مستقلین ازجمله لابی‌ها و چانه‌زنی‌های این فراکسیون برای این انتخابات، این فراکسیون به‌صورت مستقل تنها توانست دو کرسی از ارکان هیات‌رئیسه را تصاحب کند. این فراکسیون گرچه از افرادی شکل گرفته که به طیف علی لاریجانی در مجلس شهرت دارند اما نمی‌توان انتخاب علی لاریجانی را در انحصار این فراکسیون به‌شمار آورد. هرچند لابی‌های بسیار این فراکسیون با دو فراکسیون دیگر، راه را برای بی‌رقیب ماندن علی لاریجانی در این انتخابات هموار کرد.
اصلاح‌طلبان و تصاحب 3 کرسی
از سوی دیگر، صندلی‌هایی که امیدی‌ها در هیات‌رئیسه اول تصاحب کرده بودند هم کاهش یافت. آنها دیروز 3 کرسی را به‌دست آوردند که از آن میان 2 جایگاه، کرسی نواب رئیس مجلس است؛ جایگاه‌هایی که از منظر وزنی در هیات‌رئیسه بسیار اثرگذار هستند. با همه این توصیفات، نتایج انتخابات دیروز نشان داد مجلسی‌ها علاقه‌مند هستند اداره مجلس در دست چهره‌های میانه‌رو همچون علی لاریجانی و پس از او پزشکیان و مطهری باشد.
