سال بورس از بهارش پیدا نیست

چهارضلعی اثرگذار بر استارت بورس

بررسی عملکرد بازار سهام در آغاز سال‌های مختلف نشان‌دهنده عوامل متعددی است که در هر سال شرایط خاص خود را رقم زده است. در این میان، نقش مشترک یک عامل کاملا بازاری قابل رصد است و آن هم کاهش فشار فروش و افت ارزش معاملات در روزهای آغازین سال است. در سوی دیگر، عوامل غیراقتصادی، وضعیت بازارهای جهانی و روند نرخ ارز نیز بر روند شاخص بورس در این دوره‌ها اثرگذار بوده است.

عوامل بازاری: همان‌طور که اشاره شد عامل بازاری مربوط به کاهش فشار فروش پایان سال، نقطه مشترک عمده آغاز بهارهای بورس تهران بوده است. هرچند استثناهایی مثل سال ۹۳ نیز به چشم می‌خورد که شاخص بورس تهران در ایام نوروز نیز روند منفی داشته است. علت این امر به مداخلاتی برمی‌گردد که در پایان سال ۹۲ همزمان با شروع به تخلیه حباب بورس انجام شد. در آن دوران مقام ناظر با قوانینی خودساخته محدودیت‌های عجیبی برای فروش ایجاد کرد و همچنین به‌صورت تکلیفی برخی سهامداران حقوقی را به خرید سهام واداشت. به این ترتیب، روند نزولی شاخص بورس که اوایل زمستان حبابی شده بود کُندتر شد. امری که در نهایت منجر به فرسایشی شدن روند معاملات و شروع ضعیف معاملات سهام در سال ۹۳ شد.

با این حال، در سایر سال‌ها مشاهده می‌شود بازار سهام در روزهای ابتدای سال روند صعودی را تجربه کرده است. بخش مهمی از بازیگران اصلی بورس تهران را هلدینگ‌ها و شرکت‌هایی تشکیل می‌دهند که در پایان سال نیازمند نقدینگی برای پرداخت‌های کارمندان در پایان سال هستند. همچنین بخش مهمی از شرکت‌های کارگزاری باید در پایان سال حساب شفافی داشته باشند و در نتیجه نیازمند تسویه اعتبارات معاملاتی هستند. سهامداران خُرد بورس نیز بعضا در پایان سال نیاز به نقدینگی بیشتری دارند و در نتیجه در هفته‌های آخر سال از جهت‌های مختلف فشار فروش در بورس تهران افزایش می‌یابد. در سوی دیگر، خریداران نیز از هراس افزایش فشار فروش‌ها در این دوران کمتر اقدام به خرید می‌کنند و به‌طور کلی بازار سهام روزهای کم‌رمقی را در پایان سال تجربه می‌کند.

پس از آنکه فشار فروش‌ها به پایان می‌رسد، در نبود فروشنده‌ها بورس سال جدید را عموما با رشد قیمت‌ها آغاز می‌کند. به ویژه آنکه به‌دلیل قرار داشتن در وسط تعطیلاتنوروزی، معامله‌گران کمتری در داد‌و‌ستدها مشارکت دارند و در نتیجه قیمت‌ها تمایل بیشتری به صعود پیدا می‌کنند. امسال نیز مشابه الگوی تاریخی بازار سهام شاهد رشدملایم قیمت‌ها در شرایط کم‌رمق معاملاتی در آغاز سال ۹۷ بودیم.

عوامل غیراقتصادی: یکی از مسائلی که به ویژه طی سال‌های اخیر آغاز به کار بورس تهران را تحت تاثیر قرار داد، بحث مذاکرات هسته‌ای و برجام بود؛ به‌طوری‌که مشاهده می‌شود در سال ۹۴ پس از تفاهم اولیه موسوم به «توافق لوزان» ایران با کشورهای عضو ۱+۵ بر سر کلیات توافق هسته‌ای به اجماع رسیدند و در این سال بورس فروردین پربازدهی داشت. امسال اما وضعیت کاملا متفاوت است و از نقطه نظر سیاست خارجه تهدیدها بیش از خوش‌بینی‌ها خودنمایی می‌کنند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا قرار است اواخر اردیبهشت ماه درباره تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای تصمیم‌گیری کند. با توجه به تهدیدهای شخص ترامپ و همچنین تغییراتی که در تیم سیاست خارجه خود ایجاد کرده است به نظر می‌رسد خروج آمریکا و در نهایت لغو برجام گزینه محتمل‌تری باشد. هرچند معامله‌گران بازار سهام تا حد زیادی این ریسک را در محاسبات خود لحاظ کرده‌اند؛ اما هنوز نمی‌توان از اثر نهایی این تصمیم بر بورس تهران چشم‌پوشی کرد.

قیمت‌های جهانی: یکی دیگر از مسائلی که عموما در بهار بر بورس تهران اثرگذار است، روند قیمت‌ها در بازار جهانی است. سهم ۵۰ درصدی شرکت‌های کالایی در بازار سهام کشورمان باعث می‌شود روند قیمت جهانی کالاها اهمیت ویژه‌ای برای بورس‌بازان داشته باشد. در این شرایط، بازار جهانی عموما فصلی کم‌تقاضا را در سه‌ماه دوم سال میلادی (فصل بهار) تجربه می‌کند. این مساله سبب می‌شود تا در بسیاری از سال‌ها پس از شروع مثبت بورس در فروردین، ماه‌های بعدی بهار فشارهای بعضا قابل توجهی را شاهد باشیم.

امسال نیز بازارهای جهانی، اصلاحاتی را در قیمت‌های خود تجربه کردند؛ اما هنوز در سطوح مناسبی قرار دارند. باید منتظر ماند در فصل کم‌تقاضا روند بازار کامودیتی به چه صورت خواهد بود و آیا شوک سنگینی از این ناحیه به بورس تهران وارد خواهد شد یا خیر. در صورت ثبات بازارهای جهانی، بورس تهران می‌تواند با تداوم روند صعودی خود امیدوار باشد.

نرخ ارز: یکی دیگر از مسائلی که به ویژه در دهه ۹۰ اهمیت پیدا کرد، روند قیمت‌ها در بازار ارز است، به‌طوری‌که جهش سال‌های ۹۰ و ۹۱ دلار اثرات مثبت خود را بر جهش‌های بورس طی سال‌های ۹۱ و ۹۲ نشان داد. اکنون نیز بر خلاف سه، چهار سال اخیر که ثبات نسبی در بازار ارز وجود داشت و عموما بهار فصلی کم‌نوسان برای دلار محسوب می‌شد، شاهد نوسان نرخ دلار بالای سطح پنج هزار تومانی هستیم. این مساله با توجه به آنکه می‌تواند سودآوری بیش از نیمی از شرکت‌های بورسی را تحت تاثیر مثبت قرار دهد، یکی از محرک‌های احتمالی بازار سهام در آینده خواهد بود. به‌طور کلی شرایط این روزهای بازار سهام شباهت بیشتری با سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ دارد که همزمان با افزایش نگرانی‌های غیراقتصادی، روند صعودی دلار و تورم به رشد اسمی شاخص بورس کمک کرد.