قیمت واقعی بنزین چند تومان است؟

به گزارش اقتصادنیوز ، در حالی کمیسیون تلفیق مجلس و وزارت نفت تصمیم به ثابت ماندن قیمت حامل‌های انرژی در سال 96 گرفته‌اند که با افت قیمت نفت و دیگر حامل‌های انرژی ظرف دو سال اخیر فرصتی برای آزادسازی قیمت‌ها در کشور فراهم شده بود؛ چراکه در ابتدای سال 95، نرخ بنزین فوب خلیج فارس به کمتر از قیمت بنزین در ایران رسید. اما با افزایش قیمت نفت در چند ماه اخیر نرخ بنزین فوب خلیج‌فارس به 1650 تومان رسیده است و از این پس مجددا دولت باید هزینه سنگینی بابت یارانه بنزین متحمل شود.

هرچند تصمیم اخیر مبنی بر ثبات قیمت بنزین در سال آینده، به گفته سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس دهم تا اجرایی شدن فاصله دارد، با این حال نگاهی به سیستم قیمت‌گذاری جهانی سوخت و مقایسه آن با آنچه در ایران اتفاق می‌افتد، این سوال را ایجاد می‌کند که با رشد قیمت جهانی نفت خام در سال آینده، فرصت از دست رفته برای آزادسازی قیمت بنزین چگونه جبران خواهد شد؟ این سوال در شرایطی مطرح است که با تصمیم اخیر کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید نفت خام، بسیاری از کارشناسان و مسوولان نفتی عقیده دارند قیمت نفت در سال جدید میلادی با رشد همراه خواهد بود، بنابر این با رشد قیمت نفت، فاصله قیمت بنزین (1000 و 1200 تومان در هر لیتر) کشور با قیمت‌های جهانی بیش از پیش افزایش می‌یابد.

قیمت هر لیتر بنزین سوپر با اکتان 95 در ایران 1200 تومان و هر یک لیتر بنزین معمولی با اکتان 87، هزار تومان است. بررسی‌ها نشان می‌دهد چنین قیمتی برای بنزین نسبت به قیمت این سوخت در دیگر کشورها و بازارهای جهانی بسیار ارزان محسوب می‌شود. از آنجایی که در بازارهای جهانی بنزین با اکتان 95 بیش از اکتان 87 در دسترس است،در این گزارش قیمت بنزینی را که در داخل کشور با عنوان «سوپر» می‌شناسیم، مبنای مقایسه قرار می‌دهیم.

داده‌های به دست آمده از نشریه پلتس نشان می‌دهد قیمت بنزین سوپر در فوب خلیج فارس در ابتدای سال جاری(مارس 2016) به ازای هر بشکه 5/ 51 دلار بوده است. با تبدیل این مقدار بر اساس لیتر و ارز آزاد(3430 تومان در ابتدای سال)، می‌توان گفت قیمت هر لیتر بنزین سوپر در فوب خلیج فارس در ابتدای سال جاری 1110 تومان بوده است، این در حالی است که در آن زمان بنزین در داخل کشور 1200 تومان به فروش می‌رسید. از این رو می‌توان گفت در ابتدای سال دولت برای عرضه بنزین نه تنها یارانه‌ای پرداخت نمی‌کرد، بلکه از محل عرضه بنزین مقداری درآمد عایدش می‌شد که می‌توانست بخشی از هزینه جایگاه‌ها، حمل و نقل و تلفات را از این محل پرداخت کند.

با این حال قیمت نفت از ابتدای سال تا‌کنون مسیر افزایشی همراه با نوسانی را طی کرده است. به گزارش «دنیای اقتصاد» قیمت سبد نفتی اوپک در مارس 2016 حدود 35 دلار بر بشکه بوده، در حالی که قیمت کنونی آن بیش از 52 دلار است. قیمت بنزین نیز همراستا با قیمت نفت مسیر افزایشی را طی کرده است. بر اساس داده‌های پلتس، قیمت هر بشکه بنزین سوپر ژانویه 2017(ماه کنونی میلادی) در فوب خلیج‌فارس به حدود 68 دلار رسیده که بر اساس دلار آزاد(3800 تومان کنونی) و به واحد لیتر، 1625 تومان می‌شود. بنابراین در حالی که دولت در داخل کشور هر لیتر بنزین سوپر را به قیمت 1200 تومان به فروش می‎‌رساند، قیمت خریداری شده آن 1625 تومان است. بنابراین در حال حاضر دولت به ازای هر لیتر 425 تومان به مصرف‌کنندگان یارانه می‌دهد.

بنابراین در شرایطی که دولت می‌توانست در ابتدای سال بدون افزایش قیمت‌ها به آزادسازی قیمت سوخت اقدام کند، در حال حاضر آزادسازی قیمت‌ها نیازمند افزایش 35 درصدی بهای بنزین است. این شرایط در حالی است که همه گزارش‌ها از رشد قیمت نفت خام در سال جاری میلادی خبر می‌دهند. با رشد قیمت نفت خام که ماده اولیه پالایشگاه‌ها است، می‌توان انتظار داشت قیمت بنزین نیز در مسیر افزایشی قرار گیرد. بنابراین در صورتی که دولت قیمت بنزین را در سال جاری نیز افزایش ندهد، باید شاهد افزایش فاصله قیمت سوخت در داخل و بازارهای جهانی باشیم که این خود آزادسازی قیمت سوخت را به مراتب دشوارتر می‌کند.

در حالی بنزین در ایران در حال حاضر بیش از 35 درصد ارزان‌تر از بازارهای جهانی است، که مقایسه قیمت سوخت در ایران و دیگر کشورها نشان از بیشتر بودن این فاصله دارد. در واقع در غالب کشورهای دنیا به منظور کمک به بهبود حمل و نقل شهری و افزایش کیفیت هوا، از مصرف‌کننده بنزین مالیات دریافت می‌کنند و قیمت نهایی بنزین را به سطوح بسیار بالاتر از قیمت تولید آن می‌رسانند. بنابراین قیمتی که مصرف‌کننده نهایی برای هر لیتر بنزین پرداخت می‌کند به مراتب بیشتر از قیمت این سوخت در بازارهای جهانی است.

به‌طور مثال در سال 2015 نزدیک به 50 درصد متوسط بهای بنزین را مالیات به خود اختصاص داده بود. حتی در شرایطی که قیمت نفت کاهش می‌یابد، بسیاری از کشورها سعی می‌کنند با افزایش مالیات مانع از کاهش قیمت بنزین برای مصرف‌کننده نهایی شوند و از افزایش مصرف سوخت جلوگیری کنند. به‌طور مثال در فاصله سال‌های 2013 تا 2015، یعنی در حالی که قیمت نفت در مسیر کاهشی قرار گرفت و افت 34 درصدی را تجربه کرد، متوسط مقدار مالیات بر سوخت در کشورهای جهان بیش از 12 درصد افزایش یافته است. در غالب کشورهای جهان قیمت بنزین به‌صورت هفتگی و بر اساس نوسانات جهانی اعلام می‌شود.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی GlobalPetrolPrices، در حالی قیمت بنزین در ایران بر اساس دلار آمریکا به حدود 30 سنت در هر لیتر رسیده که در حال حاضر متوسط قیمت بنزین در کشورهای جهان بیش از یک دلار است. ایرانیان در حال حاضر بعد از ونزوئلا و عربستان ارزان‌ترین بنزین را در دنیا مصرف می‌کنند. بر این اساس، بنزین با اکتان 95 در سه ماه اول سال 2016 معادل 4/ 0 دلار در ایران به فروش می‌رسیده است، اما با افزایش ارزش دلار در ایران در چند ماه اخیر و همچنین ثابت ماندن قیمت ریالی بنزین در کشور، قیمت هر لیتر بنزین سوپر در سه ماه چهارم سال به حدود 3/ 0 دلار رسید.

این در حالی است که کشورهایی مانند کویت و امارات که تا همین چند ماه پیش بنزین را به قیمتی ارزان‌تر از ایران به مصرف‌کنندگان خود عرضه می‌کردند، با اجرایی کردن برخی اصلاحات اقتصادی در نیمه دوم سال 2016 اقدام به افزایش قیمت سوخت خود کرده‌اند. بنابراین ایران از رتبه پنجم مصرف‌کننده ارزان بنزین در سه ماه اول سال 2016 به رتبه سوم در سه ماه پایانی این سال رسیده است.