مشکل آنتن دهی کشور از کجا سرچشمه می گیرد؟

در مطلب قبلی، به مقایسه ای میان تعداد آنتن های موبایل در کشورمان با کشورهای دیگر پرداختیم. این بار می خواهیم نگاهی مستقیم به وضعیت آنتن دهی اپراتورهای ایرانی داشته و ببینیم تا کنون برای بهبود پوشش شبکه موبایل چه کرده اند و در این راه با چه چالش هایی مواجه هستند.

تفاوت پوشش شبکه در نسل دو با نسل سه و چهار

در گذشته آنتن های BTS و سایت های موبایل صرفاً خدمات شبکه در نسل دوم را ارائه می دادند. در این شرایط، سایت ها دامنه پوششی بالایی داشتند اما اکنون با توجه به تکنولوژی ها نوین و حجم بسیار بالاتری از کاربران که برای مصرف دیتا به همین اپراتورها متکی شده اند، دامنه پوششی آنتن ها کمتر شده است.

اما چرا یک منطقه به سایت های موبایل جدید نیاز پیدا می کند؟ اولین پاسخی که می توان به این پرسش داد، سرویس دهی به مشترکانی است که تعداد آنها همواره رو به افزایش است. از طرف دیگر اپراتورهای مخابراتی با پیشرفت تکنولوژی، خود را ملزم می بینند تا نسل های جدید شبکه را در اختیار کاربران قرار داده و مطابق با استانداردهای جهانی پیش روند. در صورتی که اگر تعداد کاربران افزایش نداشته باشد، باز هم اپراتور مجبور به افزایش آنتن های خود برای ارائه سرویس بهتر و جدیدتر است.

علت نهایی برای افزایش سایت های موبایل نیز طبیعتاً حذف یا کاهش نقاط کور و بهتر کردن وضعیت آنتن دهی در مناطقی است که کاربران با آن مشکل دارند.

در گذشته یک سایت موبایل می توانست یک منطقه را پوشش دهد، چرا که اپراتور قادر بود از تمام ظرفیت سایت 2G استفاده کرده و از حداکثر توان آن برای ارسال پرتوها به مساحت های بیشتر بهره گیرد. در حال حاضر ولی چنین کاری امکان پذیر نیست چرا که هر سایتی باید با همه سایت های همسایه خود بهینه شود و برای این کار، نمی توان از حداکثر توان یک سایت جهت پوشش (درشهرها) بهره گرفت.

موبایل هوشمندی که خودتان از آن استفاده می کنید از طریق بستری به نام «شبکه سلولی» سیگنال را دریافت می کند. برای ساخت یک سلول موبایل پویا، BTS ها به شکل شش ضلعی مورد استفاده قرار می گیرند و در صورت غیر فعال شدن یکی از آنها، ارتباط آن بخش با مشکل مواجه می شود.

حالا زمانی که اپراتور می بیند که در منطقه ای، تعداد کاربران افزایش داشته و سایت های فعلی جوابگوی حجم مصرف نیست، مجبور است آنتن های موبایل بیشتری را به آن منطقه و بر اساس ساختار شش ضلعی اضافه کند. همانگونه که ذکر شد، در این حالت سایت های قبلی دیگر نمی توانند با حداکثر توان مشغول به کار باشند و باید قدرت آنها برای جلوگیری از تداخل و تاثیرات منفی روی هم، کاهش پیدا کند. در صورتی که این تداخل ایجاد شود، نه سایت قبلی می تواند پاسخگوی نیاز کاربر باشد و نه سایت جدیدی که احداث شده، و مشترکانی که در میان این دو سایت و در نقطه تداخل فرکانسی قرار می گیرند، از عدم ارتباط باکیفیت رنج خواهند برد.

پس با این حساب، اکنون می دانیم که نوع و ارتفاع دکل، نقطه و زاویه قرارگیری آنتن بر روی دکل، میزان توان خروجی آنتن و… محاسبه شده و یک سایت نصب می شود و در همین هنگام، بهینه سازی هایی روی سایت های کناری نیز انجام می شود تا شبکه سلولی با یک نظم و برنامه دقیق به استقبال سایت جدید رفته و در کنار پوشش بیشتر، کیفیت بالاتری نیز در اختیار شهروندان قرار گیرد.

تداخل شبکه چیست و چرا رخ می دهد؟

به علت افزایش انفجاری تعداد کاربرانی که از موبایل های هوشمند بهره می گیرند، اکنون تعداد سایت های موبایل در سراسر شهرها افزایش یافته و اپراتورها نیز مجبور به ایجاد نوعی هماهنگی ویژه میان سایت های خود هستند. مشکل زمانی بروز پیدا می کند که یکی از این سایت ها، به هر دلیلی غیر فعال شود. در این حالت جدا از اینکه ناحیه تحت پوشش همان سایت با مشکل مواجه می شود، سایر سایت هایی که در همان منطقه و در همسایگی آن سایت وجود داشته اند نیز می توانند در سرویس دهی با اختلال رو به رو شوند.

فرض کنید در یک ناحیه کوچک، یک سایت موبایل وظیفه خدمت رسانی به مشترکان را بر عهده دارد. در این حالت با افزایش تعداد مشترکان در گذر زمان، کیفیت سرویس دهی کاهش پیدا می کند و اپراتور مخابراتی به همین دلیل اقدام به نصب سایت دیگری می کند. در صورتی که بهینه سازی انجام نشود، مانند تصویر فوق برخی نقاط با تداخل فرکانسی همراه می شوند و کاربرانی که در نقطه قرمز حضور دارند، مشکل سرویس دهی پیدا خواهند کرد، چرا که موبایل مشترک به شکل دائم میان دو سایت در حال جابجایی (رفت و برگشت) است.

در این شرایط لحظه ای سیگنال قوی می شود و در لحظه دیگر، شاهد کاهش قدرت آن هستیم تا در نهایت مکالمه یا از طریق خود کاربر یا سیستم قطع می شود. توجه داشته باشید که این مثال را صرفاً در رابطه با تداخل دو سایت عنوان کردیم. در شرایط واقعی و در مکان های پرترافیک، لایه های فرکانسی بسیار بیشتر هستند و بهینه سازی سایت ها به شکلی که مشترکان با تداخل مواجه نشوند، بسیار دشوارتر است.

بهره گیری از آنتن های سیار

برخی از بهینه سازی ها صرفاً به شکل موقتی و مقطعی انجام می شوند. این مقطع می تواند حتی برای یک روز یا چند ساعت باشد و اپراتور باید بتواند خود را با نیاز کاربران هماهنگ سازد. برای مثال، تصور کنید که در یک ورزشگاه، مسابقه ای برگزار می شود و چند هزار تماشاگر برای مشاهده بازی به ناحیه مورد نظر می آیند.

در چنین نقاطی برای پوشش بهتر و سرویس دهی مطلوب و رفع مشکلات ترافیکی کاربران، در صورت پاسخگو نبودن تجهیزات منصوبه در محل، با اعزام تجهیزات منصوبه بر روی کانکس سیار و ثابت کردن آنها، تلاش در رفع مشکلات احتمالی می کنند.

آیا فرکانس اپراتورها با هم تداخل پیدا می کند؟

شاید اکنون برایتان این پرسش پیش آمده باشد که تداخل فراکانسی صرفاً میان سایت های یک اپراتور پیش می آید یا تمام اپراتورها برای نصب سایت جدید باید با همدیگر هماهنگی داشته و از تداخل فراکانسی جلوگیری به عمل آورند؟ خوشبختانه اپراتورهای کشور بر اساس پروانه دریافتی از سوی رگولاتوری از فرکانس های متفاوتی استفاده می کنند که این مشکل بوجود نخواهد آمد.

فرکانسی که از سوی اپراتورهای کشور مورد استفاده قرار می گیرد، در تکنولوژی های مختلف، متفاوت است. برای مثال در نسل دوم شبکه، اپراتورها از فرکانس ۹۰۰ مگاهرتز بهره می گیرند که دامنه پوشش بسیار بالایی داشته و در مناطق باز بیش از 2۰ کیلومتر را نیز تحت پوشش خود قرار می دهد.

در تکنولوژی های نوین (G3 و G4) که از سرعت دیتای بالاتری برخوردار هستند، اپراتورها می توانند بر اساس مجوزهای دریافتی از باندهای فرکانسی 900، 1800، 2100 و 2600 استفاده کنند.

کاهش سایت های موبایل، چالش عجیب اپراتورهای ایران

تجهیزات نسل 3 به گونه ای است که معمولاً شعاع پوششی آن به کمتر از 200 متر می رسد و هر چه تعداد مشترکین تحت پوشش یک سایت بیشتر شود در زمان سرویس دهی دامنه پوشش آن کوچکتر شده و مثلاً کاربرانی که در شعاع بین 170 تا 200 متری قرار دارند دچار مشکل ترافیکی می شوند.

این در حالیست که رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، سال گذشته عنوان کرده بود تهران نباید تبدیل به مزرعه آنتن های BTS شود. وی همچنین عنوان کرد:‌ «با اجرای تکنولوژی نسل سوم شبکه موبایل، تعداد سایت ها تقریبا به نصف کاهش می یابد.»

همین مساله موجب شد تا حتی برخی از سایت های موبایل در تهران جمع آوری شوند و در برخی نقاط، کاربران با مشکل آنتن دهی و افزایش نقاط کور رو به رو شوند. حال کافیست لحظه ای به توضیحاتی که برایتان دادیم، دوباره فکر کنید: سایت های موبایل نیاز به بهینه سازی برای کارکرد صحیح در کنار هم دارند و با تکنولوژی های نسل سوم و چهارم، دامنه پوششی آنها به شدت کاهش پیدا می کند. در شرایطی که مایل هستیم نسل های بالاتر را در موبایل خود تجربه کنیم، نمی توانیم به جای افزایش سایت ها، از تعداد فعلی آنها نیز بکاهیم.

جمع آوری سایت های موبایل از طریق سازمان ها، تنها مشکل شبکه مخابراتی کشور نیست. دگرگونی های جغرافیایی یا به عبارت دیگر ساخت و ساز مجتمع های چندین طبقه در گوشه و کنار شهرهای بزرگ نیز عامل دیگری برای افزایش نقاط کور در سراسر شهر است. سالانه تعداد زیادی ساختمان چندطبقه در کلان شهرها ساخته می شود که همین موضوع موجب غرق شدن امواج سایت های موبایل در میان ساختمان ها می شود.

گاهی پیش می آید مشترکینی که پشت یک مجتمع چندین طبقه تازه تاسیس قرار گرفته اند، از دسترسی به سیگنال محروم می شوند و یا گاهی دور یک آنتن، ساختمان هایی ساخته می شود که محدوده آنتن دهی یک سایت را به حداقل رسانده و کاربران اطراف را از دریافت سیگنال محروم می کند.

باورهای عمومی اشتباه، علت اصلی کاهش سایت های موبایل

اپراتورهای مخابراتی در مواردی با مالکین یک مجتمع یا منزل مسکونی به توافق رسیده و سایت های موبایل را در آنها قرار می دهند. این اتفاق با بستن قراردادی میان مالک و اپراتور انجام می شود. حال مشکل دیگری که در کشور ما مطرح است، عدم تمدید همین قراردادها و جمع آوری سایت های موبایل پس از اتمام دوره توافقی آنهاست.

علت اصلی تمدید نشدن قراردادهای اینچنینی، ریشه در باورهای عمومی دارد. برای مثال مالکین پس از نصب آنتن های موبایل در خانه خود به این نتیجه می رسند که قیمت ملک آنها با کاهش رو به رو شده و یا اصلاً در صورت نیاز، برای فروش آن مشتری پیدا نمی کنند. شکایت همسایه ها از وجود آنتن های موبایل در نزدیکی محل سکونت شان نیز یکی دیگر از عوامل اصلی برای عدم تمدید قراردادها میان اپراتور و مالک است.

همسایه های مجتمع یا خانه ای با این شرایط، نگران سلامتی شان هستند و بر اساس شنیده های خود، ترجیح می دهند که ریسکی اینچنینی نداشته باشند. این در حالیست که تشعشعات آنتن های موبایل از نوع امواج رادیویی و در حدی کمتر از استانداردها باقی مانده است.

آیا آنتن های موبایل واقعاً مضر هستند؟

کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا و سازمان بهداشت جهانی پس از انجام آزمایشات مکرر اعلام کرده اند که هنوز خطرناک بودن آنها به اثبات نرسیده است.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) در همین رابطه می نویسد: «تحقیقات بسیاری در راستای خطرناک بودن امواج موبایل در دو دهه اخیر انجام شده است. تا کنون هیچ شواهدی مبنی بر آغاز یک بیماری به این علت گزارش نشده است.»

کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده (FCC) نیز در همین رابطه نوشته است: «تحقیقات نشان می دهند که سطح انرژی امواج مغناطیسی در محیط های عمومی بسیار پایین تر از حدی است که باعث افزایش گرمای قابل توجه و دمای بدن شود.»

با این حال، به علت عدم اطلاع رسانی صحیح، شهروندان هنوز هم دید چندان مناسبی نسبت به تشعشعات آنتن های مخابراتی ندارند و همین مسئله موجب گشته تا در کنار علاقه مند بودن به نسل های جدید شبکه، برای پذیرش آنتن های موبایل بر سر دو راهی قرار گیرند.

تصویری از نهان سازی سایت موبایل در ایلات متحده برای حفظ زیبایی شهری.

اما آیا مردم دیگر کشورها نیز چنین دغدغه هایی دارند؟ پاسخ به شکل کلی و ساده، مثبت است. در بیشتر کشورهای دیگر هم اپراتورهای مخابراتی برای نصب سایت های موبایل با مشکلات زیادی دست به گریبان هستند و حتی در بعضی مواقع، اقدام به استتار آنتن های BTS می کنند که البته بخشی از این موضوع نیز به حفظ زیبایی شهری بر می گردد.

اما آیا جدا از مردم، ادارات دولتی نیز در سایر کشورها نیز از گسترش شبکه جلوگیری به عمل می آورند؟ این بار پاسخ منفیست. گاهی اوقات در کشور ما، بدون توجه به نوع کارکرد فناوری های نوین، نظراتی داده می شود که از نظر فنی صحیح نیستند.

آیا استانداردهای جهانی و به روز را می خواهیم؟

اپراتورهای اول و دوم کشور ما اکنون بالاخره اجازه توسعه و نو سازی شبکه خود به نسل سوم، چهارم و بالاتر را پیدا کرده اند ولی با مشکلاتی هم برای نوسازی شبکه و ایجاد سایت های جدید موبایل دست به گریبان هستند که به ذکرشان پرداختیم.

بخش زیادی از مشکل اپراتورهای موبایل در کشور، مربوط به عدم آگاه سازی کاربران و شهروندان نسبت به میزان تشعشعات آنتن های مخابراتی است. به همین دلیل کاربران از یک سو اپراتورهای کشور را به علت وجود نقاط کور، شبکه 2G، کیفیت پایین شبکه 3G و 4G مورد انتقاد قرار می دهند ولی از طرفی مایل به نصب سایت های موبایل در نزدیکی محل زندگی خود نمی شوند.

چنین رویکردی طبیعتاً باعث تسریع روند توسعه تکنولوژی های جدید مخابراتی در کشورمان نخواهد شد. هر سه اپراتور اصلی کشور اکنون از استانداردهایی استفاده می کنند که در سراسر جهان مرسوم هستند. در صورتی که نسل جدید شبکه موبایل را می خواهیم، باید از «شنیده ها» دست کشیده و برای دست یافتن به «واقعیات»تلاش کنیم. در هفته های پیش رو، شما را با تشعشعات سایت های موبایل و استانداردهای آن بیشتر آشنا خواهیم کرد.