شش فاجعه‌ کیهانی که قادرند زمین را نابود کنند

به گزارش کلیک، شاید خیلی از ما به دلیل مشغله‌هایی که داریم به مسئله‌ی پایان کره‌ی زمین حتی فکر نکنیم، ولی هنوز هم افرادی به سرنوشت کره‌ی زمین و نابودی آن می‌اندیشند. این افراد احتمالا پایان عمر تمدن بشری و حتی کره زمین را با انفجار چند بمب اتمی قدرتمند، گرم شدن بیش از حد زمین و یا شیوع بیما‌ری‌های خطرناک واگیردار متصور می‌شوند. البته لازم به ذکر است موارد یاد شده در مقابل یک فاجعه کیهانی خیلی جدی تلقی نمی‌شود.

به نظر زندگی بر روی سیاره زمین کاملا ایمن و بدون ریسک پیش رفته و هیچ نگرانی از بابت نابودی آن وجود ندارد، مگر اینکه کمی با ساختار کائنات و دنیای درتکاپوی آن آشنا شده باشید. به وقوع پیوستن یک فاجعه کیهانی مانند ۶ موردی که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت، احتمال خیلی کمی دارد. ولی اگر همین احتمال کم به وقوع بپیوندد بدون شک تمدن کنونی و یا حتی کل حیات کره زمین نابود خواهد شد.

جرقه خورشیدی دارای انرژی زیاد

خورشید که تمام سیارات منظومه‌ی شمسی به دور محور آن می‌چرخند، برخلاف تصور بعضی از افراد آرام و ساکن نیست. خورشید با به وجود آوردن میدان‌های مغناطیسى بسیار قدرتمند لکه‌های خورشید قابل توجهی را تولید می‌کند. اندازه‌ی این لکه‌های خورشیدی گاهی چندین برابر زمین است. بعلاوه خورشید جریانی از ذرات و تشعشات را به بیرون متصاعد می‌کند که آنها را به نام بادهای خورشیدی می‌شناسیم. اگر میدان مغناطیسی زمین به قدرت خود باقی باشد، این بادهای خورشیدی نه تنها مشکلی به وجود نمی‌آورند، بلکه باعث به وجود آمدن شفق‌های قطبی زیبایی نیز می‌شوند. ولی اگر قدرت بادهای خورشیدی بیشتر و بیشتر گردد، احتمال این هست که بر روی ارتباطات رادیویی در سیاره زمین اثر گذاشته و حتی گاهی موجب قطع برق در بعضی از مناطق شوند.

قدرتمندترین طوفان خورشیدی مغناطیسی ثبت شده بر روی زمین در سال ۱۸۵۹ میلادی به وقوع پیوست. هنگام وقوع این حادثه که از آن با عنوان رویداد کارینگتون (Carrington Event) یاد می‌شود، تجهیزات الکترونیکی نسبتا کوچک با مشکل شدند و عملکردشان تا حد قابل توجهی مختل شد. مسلما اتفاقاتی مانند این که البته نمی‌توان آن را یک فاجعه کیهانی نابود کننده و خطرناک نامید، به دفعات در طول تاریخ اتفاق افتاده، ولی به دلیل جدی نبودن آن‌ها جان سالم به در برده‌ایم.

البته لازم به ذکر است حجم وابستگی امروز زندگی به وسایل و تجهیزات برقی ریز و درشت، غیر قابل مقایسه با سال ۱۸۵۹ است. بنابراین دست کم گرفتن خطرات احتمالی ناشی از یک رویداد کارینگتون دیگر و یا حتی حادثه‌ای قوی‌تر از آن، می‌تواند تمام تمدن بشری را شدیدا با مشکل روبرو کند. البته قطعا این رخداد همانند یک فاجعه کیهانی جدی، نسل بشر را کاملا منقرض نخواهد کرد، اما مشکلات بسیاری را برای بشریت به وجود خواهد آورد. بطور مثال اگر یک جبهه باد خورشیدی بسیار قدرتمند به زمین برخورد کند، برای زمان طولانی از انرژی الکتریکی، دستگاه‌های گرمایشی و تهویه هوا،GPS ، اینترنت و دیگر وسایل برقی خبر نخواهد بود. در این شرایط ممکن است حتی تامین غذا و دارو تبدیل به مشکلات جدی شوند.

برخورد یک سیارک به زمین

اخترشناسان و حتی اکثر افرادی که حتی اطلاعات نجومی کمی داشته باشند، از خطر سیارک‌‎های سرگردان در کهکشان و تهدید جدی که آن‌ها می‌توانند برای سلامت سیاره زمین به وجود بیاورند، با خبر هستند. لازم به ذکر است که یکی از اساسی‌ترین پیش‌بینی‌ها درباره چگونگی انقراض دایناسورها در میلیون‌ها سال پیش، برخورد یک سیاره با ابعاد قابل توجه با زمین است. متاسفانه مشکل، فقط سیارک‌های سرگردان در کهکشان راه شیری نیست، بلکه اخیرا تحقیقات ثابت کرده منظومه شمسی میزبان تعداد زیادی از سنگ‌های فضایی است که هر یک می‌تواند، تهدید جدی برای سیاره زمین به حساب آید. البته بشریت نیز برای مقابله با این تهدید تدابیری اندیشیده و مدت‌ها است با ساخت و توسعه‌ی سیستم‌های حفاظتی متفاوت، خود را برای رو در رویی با سیارک‌های کوچک پیش از برخوردشان به زمین آماده کرده است. البته این سیستم‌ها همیشه موثر نبوده و چنانچه یک سیارک بزرگ و نادر به زمین نزدیک شود، برای از بین بردن آن احساس ناتوانی خواهیم کرد.

وقوع یک فاجعه کیهانی مانند برخورد یک سیارک، قرار نیست تا ابد به نابودی کل سیاره زمین و یا غیر قابل سکونت‌شدن آن بینجامد، اما به احتمال زیاد تمدن و انسان‌های روی آن نابود خواهند شد. به وجود آمدن سونامی‌هایی در مقیاس بسیار بزرگ، آتش‌سوزی در مقیاس گسترده و افزایش شدید دما و دیگر بلایای طبیعی که به سبب برخورد یک سیارک به وجود می‌آید، نسل انسان‌ها را منقرض خواهند کرد.

انبساط خورشید

درست است که در مورد یک فاجعه کیهانی از جمله وزش بادهای شدید خورشیدی و یا برخورد یک سیارک نمی‌توانیم با قاطعیت صحبت کنیم و فقط آن‌ها را محتمل می‌دانیم، اما درباره یک فاجعه کیهانی دیگر در آینده‌ای بسیار دور اتفاق خواهد افتاد کاملا مطمئن هستیم. اخترشناسان اعتقاد دارند که عمر خورشید ۷٫۷۲ خواهد بود. در این زمان، خورشید جو بیرونی خود را برای ساختن یک سحابی سیاره‌ای به خارج پرتاب خواهد کرد. سرانجام از باقیمانده‌ی خورشید، جرمی با نام کوتوله سفید می‌ماند. خورشید در این زمان دیگر سرخ و سوزان نبوده و کاملا خاموش خواهد بود.

خبر بد این است که بشر مراحل پایانی این فاجعه کیهانی را تجربه نمی‌کند، زیرا همانطور که سن این ستاره بیشتر می‌شود اندازه آن نیز افزایش یافته و درجه حرارتش کاهش می‌یابد. قبل از تبدیل کامل خورشید به یک غول ستاره‌ای، اندازه‌ی آن تا حدی بزرگ می‌شود که سیاره‌های زهره و عطارد را در خود فرو برده و آن‌ها را خواهد بلعید. اگر چه ممکن است وضعیت زمین ایمن به نظر برسد، اما در این زمان طوفان‌های شدیدی توسط خورشید ایجاد می‌شود که در اثر آن سرعت حرکت زمین کم خواهد شد. در ادامه، سیاره‌ی زمین به لایه‌های بیرونی ستاره در حال مرگ خورشید که بسیار بزرگ شده پرتاب می‌شود و با از دست دادن ستاره‌ی خود، در کهکشان سرگردان می‌گردد.

انفجار پرتوی گاما در نزدیکی زمین

فوران‌های انرژی با قدرت فوق‌العاده زیاد که با عنوان انفجارهای پرتوی گاما شناخته می‌شوند،  توسط سیستم‌های ستارگان دوتایی (دو ستاره حول یک مرکز مشترک می‌گردند) و ابرنواختر یا سوپرنوا (ستاره‌های در حال انفجار) ایجاد می‌گردد. این نوع از انفجارهای انرژی به قدرتی خارج از تصور دارند، چرا که انرژی خود را طی مدت زمانی در حد چند ثانیه در قالب یک اشعه باریک متمرکز می‌کنند. تشعشعات ناشی از یک انفجار گاما در نزدیکی زمین، می‌تواند به لایه اوزون آسیب زده و یا آن را به طور کامل از بین ببرد. در این صورت تمام موجودات زنده بر روی زمین در مقابل اشعه یو وی خورشید شدیدا آسیب‌پذیر می‌شوند.

ستاره‌شناسان یک سیستم ستاره‌ای به اسم WR 104 را کشف کرده‌اند که می‌تواند میزبان چنین اتفاقی باشد. سیستم WR 104 تقریبا فاصله‌ای بین پنج هزار و دویست تا هفت هزار و پانصد سال نوری از زمین دارد، فاصله‌ای که از نظر ستاره‌شناسان برای ایمن بودن زمین از این فاجعه کیهانی خیلی هم زیاد نیست. متاسفانه نمی توان این اتفاق را پیش بینی کرد و ما بعد از رخ دادن آن، متوجه خواهیم شد. خبر خوب این است که این امکان وجود دارد که حتی در صورت بروز این فاجعه کیهانی، پرتو ساطع شده با فاصله‌ی زیاد از کنار سیاره زمین رد شده و به آن برخورد نکند.

ابر نواخترهای نزدیک به زمین

زمانی که یک ستاره به پایان عمر خود نزدیک‌ می‌شود انفجار ابرنواختری رخ خواهد داد. این اتفاق به طور میانگین یک یا دو بار در هر صد سال در کهکشان راه شیری مشاهده می‌شود. احتمال به وقوع پیوستن انفجارهای ابرنواختری در مرکز متراکم کهکشان راه شیری بیشتر است. از آنجایی که منظومه شمسی، از مسیر ترسیم شده از مرکز کهکشان حدود دو سوم آن طرف‌تر است، می‌توانیم در مورد ایمن بودن زمین خوش‌بین باشیم.

آیا باید انتظار یک انفجار ابرنواختری در نزدیکی زمین را در آینده‌ای نزدیک داشته باشیم؟ ستاره ابط‌ الجوزا (Betelgeuse)، یک ستاره قرمز بسیار بزرگ بوده که به پایان عمر خود نزدیک می‌شود. این ستاره در صورت فلکی شکارچی قرار دارد و فاصله آن از زمین تنها ۴۶۰ تا ۶۵۰ سال نوری است. احتمال تبدیل شدن این ستاره به ابرنواختر در هر لحظه وجود دارد، هر چند ستاره‌شناسان اعتقاد دارند این اتفاق تا چند میلیون سال دیگر بطور خواهد انجامید. بنابراین پایان عمر این ستاره یک فاجعه کیهانی جدی و خطرناک برای ما محسوب نخواهد شد، چرا که به عقیده ستاره‌شناسان، تشعشات یک سوپرنوا و یا همان انفجار ابرنواختری، برای تاثیر گذاشتن بر روی لایه اوزون زمین می‌بایست حداقل ۵۰ سال نوری با آن فاصله داشته باشند.

ستاره‌های سرگردان

در کنار تمام خطرات یاد شده، احتمال دارد یک ستاره سرگردان در مسیر خود از میان کهکشان راه شیری T به اندازه کافی به خورشید نزدیک گردیده و فعل و انفعال d را با ابر اورت سنگی در لبه منظومه شمسی داشته باشد، محلی که منبع ستاره‌های دنباله‌دار ما آنجاست. در واقع ابر اورت (Oort cloud) به مکانی اطلاق می‌شود که بسیاری از دنباله‌دار‌ها از آنجا نشئت گرفته و بر اساس یک فرضیه حدود یک سال نوری از خورشید فاصله دارند. بر اثر این رخداد، حجم زیادی از دنباله‌دارها به سمت سیاره زمین روانه می‌شوند. البته احتمال بروز این فاجعه کیهانی از دیگر موارد ذکر شده در این مقاله کمتر است.

خورشید یک مسیر را در بین کهکشان راه شیری دنبال می‌کند و در این مسیر، ما را از میان تکه‌های کم و بیش متراکم از گاز میان ستاره‌ای، عبور می‌دهد. هم اکنون ما در یک حباب دارای تراکم پایین که قبل‌تر توسط یک ابرنواختر ایجاد شده، قرار داریم. میدان مغناطیسی خورشید و بادهای ایجاد شده از سوی این ستاره، به تولید یک منطقه شبیه به حباب که اطراف منظومه شمسی را در احاطه خود درمی‌آورد، کمک می‌کنند.

این پهنه حباب مانند، که بادهای خورشیدی را در خود دارد، هلیوسفر (Heliosphere) نامیده می‌شود و زمین را از فعل و انفعال با محیط میان‌ ستاره‌ای (خلا بین ستاره‌ها) حفظ می‌کند. بسته به فاکتورهای مختلف، طی بیست الی پنجاه هزار سال دیگر کارایی هلیوسفر کاهش پیدا کرده و زمین از داشتن یک دیوار محافظ قدرتمند محروم می‌گردد. در اثر این فاجعه کیهانی تغییرات آب و هوایی فوق‌العاده شدیدی در زمین رخ خواهد داد و زندگی برای موجودات زنده مخصوصا انسان‌ها با مشکلاتی روبرو خواهد شد.