در انتظار «سوگند» دوم روحانی
تاریخ تحلیف روحانی پیش از این محل حرف و حدیث‌هایی شده بود. ابتدا قرار بود مراسم تحلیف ١٥ مرداد باشد، ولی مدتی بعد، «بهروز نعمتی»، اعلام کرد که این تاریخ دچار تغییر شده و تاریخ نهایی از سوی هیئت‌رئیسه اعلام خواهد شد. چندی بعد «مدیرکل فرهنگی و روابط‌عمومی مجلس» گفت مراسم تحلیف رئیس‌جمهوری طبق روال قانونی در اولین جلسه علنی پس از تنفیذ حکم از سوی مقام معظم رهبری برگزار خواهد شد. اوایل خرداد «ایسنا» درباره تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری روحانی از سوی مقام معظم رهبری نوشته بود: «مراسم تنفیذ حجت‌الاسلام‌والمسلمین حسن روحانی از سوی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مقام معظم رهبری، ۱۲ مرداد در حسینیه امام خمینی (ره) و با حضور سران قوا و جمعی از مقامات لشکری و کشوری برگزار می‌شود».
«امضای حکم ریاست‌جمهوری پس از انتخاب مردم» نهمین بند از اصل ١١٠ قانون اساسی است که به وظایف و اختیارات رهبری مربوط می‌شود. دیگر بندی که در اصل ١١٠ قانون اساسی به رئیس‌جمهوری مربوط می‌شود، بند ١٠ آن است: «عزل رئیس‌جمهور با درنظرگرفتن مصالح کشور پس از حکم دیوان عالی کشور به تخلف وی از وظایف قانونی یا رأی مجلس شورای اسلامی به عدم کفایت وی بر اساس اصل هشتاد‌و‌نهم».
پس از مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری از سوی مقام معظم رهبری، رئیس‌جمهوری باید به مجلس برود تا در آنجا سوگند یاد کند. اصل ١٢١ قانون اساسی می‌گوید: «رئیس جمهور در مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای که با حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان تشکیل می‌شود، به ترتیب زیر سوگند یاد می‌کند و سوگندنامه را امضا می‌کند». «بسمالله الرحمن الرحیم؛ من به عنوان رئیس‌جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که بر عهده گرفته‌ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و گسترش عدالت سازم و از هرگونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است حمایت کنم. در حراست از مرزها و استقلال سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور از هیچ اقدامی دریغ نورزم و با استعانت از خداوند و پیروی از پیامبر اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام قدرتی را که ملت به عنوان امانتی مقدس به من سپرده است، همچون امینی پارسا و فداکار نگاهدار باشم و آن را به منتخب ملت پس از خود بسپارم». مرسوم است که رئیس قوه قضائیه هم هنگام سوگند رئیس‌جمهوری، در کنار او بایستد.
تاکنون هفت نفر در ١١ دوره ریاست‌جمهوری به عنوان رئیس‌جمهوری از تریبون مجلس سوگند خورده‌اند: «ابوالحسن بنی‌صدر»، شهید «محمدعلی رجایی»، آیت‌الله «سیدعلی خامنه‌ای»، مرحوم آیت‌الله «هاشمی‌رفسنجانی»، حجت‌الاسلام «سیدمحمد خاتمی»، «محمود احمدی‌نژاد» و حجت‌الاسلام «حسن روحانی».
دوره اول بنی‌صدر؛ دوره دوم رجایی
بنی‌صدر بهمن ماه ١٣٥٨ توانست از مجموع ٢٠ میلیون رأی، ٦٨ درصد آرا را کسب کرده و در این انتخابات پیروز شود تا نخستین رئیس‌جمهوری ایران نام بگیرد. ١٠ روز بعد، یعنی ١٥ بهمن ماه ١٣٥٨ مراسم تنفیذ حکم بنی‌صدر در شرایطی که امام خمینی(ره) در بیمارستان قلب تهران بستری بودند، در همان بیمارستان انجام شد. پس از تنفیذ رئیس‌جمهوری، در ٢٤ اسفند، برای نخستین دوره مجلس شورای اسلامی رأی‌گیری و هفتم خرداد ١٣٥٩، مجلس تشکیل شد؛ پس از آن بود که ٣١ تیر ١٣٥٩، بنی‌صدر به مجلس رفت و سوگند یاد کرد. به همین جهت دوره اول ریاست‌جمهوری را می‌توان رکورددار فاصله بین انتخابات و تحلیف دانست. مرحوم هاشمی‌رفسنجانی در آن زمان ریاست مجلس را برعهده داشت. بنی‌صدر در مراسم تحلیف خود غیر از سوگند حرف بیشتری نگفت.
با نیمه‌تمام‌ماندن دوره ریاست‌جمهوری بنی‌صدر و اتفاقات خرداد ١٣٦٠ که به طرح عدم کفایت سیاسی و عزل بنی‌صدر منجر شد، به فاصله حدودا یک ماه از برکناری بنی‌صدر، انتخابات دور دوم برگزار شد. دوم مرداد ١٣٦٠ «محمدعلی رجایی» با ١٤ میلیون رأی دومین رئیس‌جمهوری ایران شد. مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری او ١١ مرداد از سوی امام خمینی انجام شد و ١٢ مرداد به مجلس رفت و تا مراسم تحلیف را انجام دهد. شهید رجایی هم در مراسم تحلیف خود تنها به ادای سوگند اکتفا کرد.
دور سوم و چهارم؛ آیت‌الله خامنه‌ای
کمتر از یک ماه پس از انتخاب رجایی، با انفجار دفتر نخست‌وزیری از سوی منافقین و شهادت رجایی و باهنر، برای بار سوم در کمتر از دو سال نیاز به رأی‌گیری شد. دهم مهر ١٣٦٠ آیت‌الله خامنه‌ای با رأی اکثریت به عنوان رئیس‌جمهوری سوم انتخاب شدند. ایشان ١٧ مهر ماه ١٣٦٠ برای مراسم تنفیذ راهی حسینیه جماران شدند و ٢١ مهر هم در مجلس شورای اسلامی طبق اصل ١٢١ قانون اساسی سوگند یاد کردند. در این مراسم که چند ماه پس از انفجار هفتم تیر بود، دیگر آیت‌الله «بهشتی» به عنوان رئیس دیوان عالی کشور در کنار رئیس‌جمهوری حاضر نبود و مرحوم آیت‌الله «عبدالکریم موسوی اردبیلی» به جای شهید بهشتی حاضر بود.
مردادماه ١٣٦٤ انتخابات چهارمین دوره ریاست‌جمهوری برگزار شد و آیت‌الله خامنه‌ای برای بار دوم به این سمت انتخاب شدند. مراسم تنفیذ شهریورماه برگزار شد و ١٨ مهرماه هم مراسم تحلیف. به نوشته «باشگاه خبرنگاران»، ایشان در مراسم تحلیف پس از ادای سوگند، گفتند: «قانون اساسی ابزارهای لازم برای عمل به این سوگند را مشخص کرده است. در صورتی که رئیس‌جمهور این ابزارها را در اختیار داشته باشد خواهد توانست به این سوگند عمل کند وگرنه این سوگند، حکم فقهی‌اش برای فقها روشن است». ایشان افزودند: «ملت‌های مسلمان جهان می‌خواهند امیدها و آرزوها و نقشه ترسیم‌شده در ذهنشان از حکومت اسلام را در نظام جمهوری اسلامی ایران مجسم ببینند، همه ملت‌هایی که فریاد حق‌طلبانه ملت ایران به آنها امید بخشیده و امکان مقابله با قدرت‌های جهانی و ایستادن روی پای خود و اداره یک جامعه وجه صحیح را بر آنها روشن و مسلم کرده از مسئولان کشور توقع و انتظاراتی دارند». ریاست هر دو مجلسی که ایشان در آن سوگند یاد کردند، برعهده مرحوم هاشمی‌رفسنجانی بود.
دوره پنجم و ششم؛ هاشمی‌رفسنجانی
پنجمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری فضای متفاوتی داشت. اولین انتخابات بدون امام خمینی بود؛ آیت‌الله خامنه‌ای که تا پیش از درگذشت امام، رئیس‌جمهوری بود، پس از درگذشت امام با رأی مجلس خبرگان برای رهبری انتخاب شدند. در فاصله ارتحال امام خمینی(ره) و انتخابات پنجمین دوره ریاست‌جمهوری، امورات مربوط به رئیس‌جمهوری را حضرت آیت‌الله خامنه‌ای انجام می‌دادند. مردادماه ١٣٦٨، دو ماه پس از درگذشت امام، پنجمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد و مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به ریاست‌جمهوری انتخاب شد. مراسم تنفیذ حکم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در حالی برگزار شد که مرحوم «سیداحمد خمینی» حکم تنفیذ او را قرائت و مقام معظم رهبری هم آن را تنفیذ کردند. ریاست مجلس را در زمان تحلیف «مهدی کروبی» برعهده داشت.
٢١ خرداد ١٣٧٢ ششمین انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شد و اکبر هاشمی‌رفسنجانی باز هم در پاستور ماند. ١٢ مردادماه مراسم تنفیذ او برگزار شد و ١٣ مردادماه راهی مجلس به ریاست «ناطق‌نوری» شد تا سوگند یاد کند. هاشمی‌رفسنجانی پس از ادای سوگند گفت: «می‌دانم که این قسم، قسم دشواری است و بدون کمک و یاری خداوند به طور جدی از عهده این قسم برنمی‌آییم. اجرای این قسم برای یک نفر به‌تنهایی مقدور نیست. در سیاست‌ها و قوانین و نظارت‌ها و گزینش‌ها، این مسئله به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست و شدیدا نیازمند راهبران انقلاب هستیم». دوران پس از جنگ و اقدامات رئیس‌جمهوری در آن زمان، دولت پنجم و ششم را به دولت سازندگی مشهور کرد.
دوره هفتم و هشتم؛ سیدمحمد خاتمی
با رسیدن به سال ٧٦، پایان کار دولت سازندگی نیز از راه رسید و دوم خرداد انتخابات ریاست‌جمهوری برای دولت هفتم برگزار شد. سوم خرداد ١٣٧٦ اعلام شد که «سیدمحمد خاتمی» با ٢٠ میلیون رأی مردم رئیس‌جمهوری منتخب ملت است.
خاتمی ١٢ مردادماه ٧٦ برای مراسم تنفیذ راهی حسینیه امام خمینی شد و حکم تنفیذ او از سوی مقام معظم رهبری امضا و به او اهدا شد. فردای آن روز هم خاتمی به مجلس رفت و در مجلسی که رئیس آن «علی‌اکبر ناطق‌نوری»، سرسخت‌ترین رقیبش در دوران انتخابات بود، سوگند خورد. خاتمی در این مراسم گفت: «برای حسن انجام تعهدات که فوق طاقت فرد و حتی توان به‌تنهایی است از درگاه حضرت احدیت هدایت و حمایت و از مردم شریف مدد می‌جویم. مقام معظم رهبری با نظارت و اشرافی که بر سه قوه و نقش والایی که در نظام و جامعه دارند، ما را به یقین در انجام این تعهدات راهنمایی و یاری خواهند فرمود. من از قوه مقننه و قوه قضائیه تقاضا دارم که دولت را در اداره جامعه یاری دهند. از نهادها و تشکل‌ها و صاحب‌نظران می‌خواهم با نظارت مستمر و طرح شجاعانه مطالب و نظرات خود و آحاد شهروندان و نیز ارزیابی و نقد مداوم برنامه‌ها و عملکردها، سهم مشارکت عمومی را در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور افزایش دهند». او ادامه داد: «در نظام اسلامی باید عدالت و مصلحت بشری تأمین شود و برای تحقق این دو باید خِرَد به‌کار افتد. مهم‌ترین راه برای استقرار عدل در جامعه، بهره‌مندی از درست‌ترین تحقیقات و کارشناسی‌هاست. و جامعه بهره‌مند از مواهب معنوی و مادی که چهره جذاب و توانمند اسلام و انقلاب در آن به‌خوبی ترسیم شده است، خود جامعه‌ای سرمشق برای جهان کنونی نیز خواهد بود. توسعه بدون عدالت و عدالت بدون توسعه یا سر از شکاف‌های عمیق اجتماعی درمی‌آورد یا به توسعه فقر می‌انجامد».
چهار سال بعد؛ یعنی خردادماه ٨٠، ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی برای بار دوم تکرار شد. ١١ مرداد مراسم تنفیذ خاتمی از سوی مقام معظم رهبری انجام شد و ١٧ مرداد هم او برای مراسم تحلیف به مجلس شورای اسلامی رفت؛ این‌بار رئیس مجلس «مهدی کروبی» بود. خاتمی در این مراسم گفت: «استقلال و آزادی دو پایه استوار نظام جمهوری اسلامی ایران است. حق آحاد مردم است که بگویند، بدانند و سخن خود را بیان کنند و پرسش و اعتراض خویش را مطرح کنند و در جهان پیچیده امروز علاوه بر اجرای اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر و حق همگانی به‌خاطر پیچیدگی‌های موجود، این حق از جمله از طریق نهادهای مدنی، تشکل‌های قانونی، وسایل ارتباط‌جمعی و تأمین آزادی‌های فردی و جمعی تحقق پیدا کند. این مسئولیت بزرگ که متوجه رئیس‌جمهور است، نشانه حساسیت و اهمیت جایگاه و پایگاه ریاست‌جمهوری است». دولت‌های هفتم و هشتم به دلیل گفتمانی که خاتمی با خود وارد عرصه سیاست ایران کرد، به دولت‌های اصلاحات معروفند.
دوره نهم و دهم؛ محمود احمدی‌نژاد
نهمین دوره ریاست‌جمهوری با سایر دوران انتخابات متفاوت بود؛ برای اولین‌بار روشن‌شدن نتیجه انتخابات به مرحله دوم کشیده است. سوم تیر ١٣٨٤، «محمود احمدی‌نژاد» در دوره دوم انتخابات با آیت‌الله «هاشمی‌رفسنجانی» به رقابت پرداخت و هاشمی‌رفسنجانی نفر دوم این انتخابات شد. مراسم تنفیذ «احمدی‌نژاد» ١٢ مرداد برگزار شد و ١٥ مرداد به مجلس رفت تا سوگند یاد کند. ریاست مجلس را «غلامعلی حداد‌عادل» بر عهده داشت. احمدی‌نژاد در این مراسم گفت: «بهترین ژست دیپلماتیک، پایبندی به قوانین است. در کشور ما دموکراسی واقعی وجود دارد و قوا مستقل از یکدیگر هستند و اگر بپذیریم که قوه مجریه در کار مقننه دخالت کند، مفهومش دیکتاتوری است؛ بنابراین من حامی اجرای قانون هستم و از تمام ظرفیت قانون برای استیفای حق مردم استفاده خواهم کرد... اعتدال، مشی دولت است و هر نوع افراط و تفریط جایی در این دولت ندارد و به همه فرصت‌ها، توان‌ها و شایستگی‌ها اتکا خواهد شد. پیشرفت و منافع ملی و عزت همگانی در این دولت مدنظر خواهد بود».
دوره دهم انتخابات ریاست‌جمهوری شاهد بالاترین مشارکت مردمی بود؛ انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری ٢٢ خرداد ١٣٨٨ بین «میرحسین موسوی»، «مهدی کروبی»، «محسن رضایی» و «محمود احمدی‌نژاد» برگزار شد. ١٢ مرداد «محمود احمدی‌نژاد» برای مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری از سوی مقام معظم رهبری، راهی حسینیه امام خمینی شد. او ١٤ مرداد هم به بهارستان رفت و در مجلس هشتم به ریاست «علی لاریجانی» سوگند یاد کرد.
دوره یازدهم و دوازدهم؛ حسن روحانی
با پایان کار احمدی‌نژاد، یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در ٢٤ خرداد ١٣٩٢ برگزار شد و حسن روحانی توانست اکثریت آرای مردم را کسب کند و راهی پاستور شود. حکم ریاست‌جمهوری روحانی ١٢ مرداد از سوی مقام معظم رهبری تنفیذ شد و فردای آن روز به بهارستان رفت و در مجلس نهم به ریاست علی لاریجانی، سوگند یاد کرد. او در این مراسم گفت: «مردم شریف ایران به اعتدال‌گرایی و دوری از افراط و تفریط رأی مثبت دادند. کانون فکری و اجرائی دولت بر محور اعتدال و عقلانیت بنا خواهد شد. اعتدال‌گرایی به‌معنای توازن میان آرمان و واقعیت و ترجیح منافع ملی بر منافع حزبی و جناحی است. اعتدال‌گرایی بر اجماع ملی، قانون‌گرایی و بردباری در تعاملات سیاسی تأکید می‌کند. بنیان این مرام فکری و عملی، فاصله‌گرفتن از تخیل و توهم و تمرکز بر تفکر، برنامه، شفافیت و استفاده از تخصص‌هاست. دولت تدبیر و امید نهایت اهتمام خود را به کار خواهد گرفت تا بر مبنای اهداف و روش‌های عقلایی و متناسب با واقعیت‌های موجود، اعتدال را شالوده عملکرد و مدیریت کشور قرار دهد، تهدیدها را کاهش داده و فرصت‌ها را افزایش دهد. اعتدال‌گرایی بر اخلاق و مدارا اصرار می‌ورزد و از طریق گفت‌وگو، تفاهم و تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت سعی خواهد کرد شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را به حداقل ممکن برساند».
٢٩ اردیبهشت سال جاری نیز دوازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با پیروزی «حسن روحانی» پایان یافت تا برخلاف شعارهای رقبا، روحانی تک‌دوره‌ای نباشد. او باید حدود یک ماه دیگر برای دومین مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری خود راهی حسینیه امام خمینی شود و صبح شنبه، ١٤ مرداد به مجلس دهم به ریاست علی لاریجانی برود و سوگند یاد کند.
