چرخش مقتدی صدر / آیا روحانی خبر ساز عراقی به سمت عربستان گرایش پیدا کرده است؟

به گزارش فرارو، مقتدی صدر روحانی برجسته عراقی صبح دیروز در پاسخ به دعوت رسمی ریاض به عربستان سفر کرد. او دیروز با محمد بن سلمان ولیعد جوان عربستان دیدار و گفت و گو کرد.

با وجود اینکه  گفته می شود این سفر برای حضور در مراسم حج امسال صورت گرفته است، اما از همان لحظه ورود صدر به عربستان ابعاد سیاسی پیدا کرده است. تاکنون هیچ جزییاتی از رایزنی های صدر با مقامات عربستانی منتشر نشده است.

مقتدی صدر روحانی سرشناس شیعه و رهبر جریان صدر از سیاستمدارانی در عراق به حساب می آید که پس از سقوط صدام تا کنون مواضع متناقض و متفاوتی اتخاذ کرده است.

او پس از حمله آمریکا به عراق با ایجاد "ارتش مهدی" به مبارزه با اشغالگران پرداخت و با مواضع ضد آمریکایی اش شهرت بسیار یافت. نیروهای او به کرات با نظامیان آمریکایی در عراق درگیر شدند و خود او هم چند سالی در آن مقطع در ایران در تبعید به سر برد.

پس از فروپاشی دولت بعث  در عراق و روی کار آمدن دولت جدید و بازسازی سیاسی این کشور مقتدی صدر نیز به عنوان یک بازیگر مهم سیاسی در این کشور ایفای نقش کرد.

مقتدا صدر بخشی بزرگی از محبوبیت خود را مدیون پدرش آیت الله صدر بود که به دست ماموران صدام حسین به شهادت رسید. اغلب طرفداران او را اقشار جوان و فقیر شیعه در یکی از شهرک های شیعه نشین (شهرک صدر) در حاشیه بغداد تشکیل می دهند.

او در مقاطع مختلف با دولت های پس از صدام در عراق درگیر شد. او رابطه تیره و تاری با دولت نوری مالکی داشت. نیروهای وفادار به مقتدی صدر در سال ٢٠٠٨ مستقیما با ارتش عراق که تحت فرماندهی نوری مالکی بود، درگیر شدند و پس از بازداشت بسیاری از آنها، صدر گفت که ارتش مهدی را منحل خواهد کرد.

مقتدی صدر به تناقض در رفتارهای سیاسی خود مشهور است او  در حالیکه سال 92 اعلام کرد که از سیاست کناره گیری می کند و دیگر مقام دولتی نخواهد داشت و برای انتخابات های مجلس نیز لیست نمی دهد اما در مقاطع مختلف این اعلام خود را شکسته است.

او سال گذشته در بهبوحه جنگ ارتش عراق با داعش دولت حیدری عبادی را تضعیف کرد و با فراخوان اعتصاب و تظاهرات امنیت بغداد را زیر سوال برد. نیروهای هوادار مقتدی صدر  تابستان گذشته در اعتراض به دولت به پارلمان و ساختمان نخست وزیری حمله کردند که خسارات فراوانی برجا گذاشت.

مقتدی صدر اخیرا در  در بیانیه‌ای از بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، خواست در تصمیمی قهرمانانه و تاریخی از قدرت کنار برود تا به گفته او، از خونریزی بیشتر در کشورش جلوگیری شود.

این موضع مقتدی صدر نیز در کنار دیگر رفتارهای سیاسی او غیر منتظره و حتی عجیب تفسیر شده است.

حضور مقتدی صدر در عربستان و دیدار با ولیعهد تندرو این کشور که روابط گرمی هم با دولت عراق ندارد، آخرین عمل سیاسی اوست. برخی ناظران این اقدام صدر را نشانه ای چرخش تازه در رفتارهای او می دانند. 

صباح زنگنه تحلیلگر جهان عرب در گفت و گو با فرارو در این باره گفت: «مقتدی صدر شخصیت خبرسازی است این خصوصیت خبرسازی او جای مطالعه و بررسی دارد. او ابتدا به عنوان شخصیتی ضد آمریکایی شناخته می شد و فعالیت های فراوانی در این راستا انجام داد بعد ناگهان فعالیت علیه آمریکا در عراق را متوقف کرد و وارد بازی سیاسی در  مناسبات داخلی شد.»

او افزود: «نقش آفرینی صدر در منازعات داخلی تا جایی پیش رفت که با نخست وزیری ایاد علاوی به شدت مقابله کرد و حتی درگیری هایی را در نجف شکل داد. پس از آن وارد تقابل با دیگر گروه های شیعه شد و تنش هایی در بصره ایجاد کرد. و در حالیکه تا پیش از آن منتقد شخصیت های اهل سنت بود با برخی مقامات پر اشتباه سنی عراق رابطه برقرار کرد. در کنار آن به بهبود روابط با کردها و طیف بارزانی هم پرداخت.» 

زنگنه با بیان اینکه "این نوسانات در رفتارهای سیاسی مقتدی صدر قابل توجه است" افزود: «او سال گذشته هوادارانش را تحریک کرد که به نخست وزیری و پارلمان عراق حمله کنند، با این اقدامات امنیت مناطق حاکمیتی عراق را بی اعتبار کرد.»

صباح زنگنه با بیان اینکه "صدر مدتی در ایران رفته و آمد و تحصیلات داشته است"، گفت: «با این حال در میان همراهان صدر بازماندگان قدیمی حکومت بعث عراق هم دیده می شود. او همیشه دیدارهایی با مقامات کشورهایی حوزه خلیج فارس داشته از جمله دیدار با امیر قطر و کویت، ملک عبدالله پادشاه پیشین عربستان و اکنون هم با ولیعهد عربستان.»

این تحلیلگر مسائل جهان عرب در تحلیل دیدار صدر با ولیعهد عربستان گفت: «این دیدار در زمانی انجام شده که موصل از چنگال داعش آزاد شده است. همسایگان عراق از جمله عربستان، ترکیه و اردن مایلند در عراق از حمایت سیاسی گروه  های داخلی بهره مند شوند. تا در نقشه سیاسی آینده این کشور اثر گذار باشند.»

او با اشاره به تغییر و تحولات در مجلس اعلاء عراق گفت: «با خروج عمار حکیم از مجلس اعلاء و تشکیل جریان حکمت ملی توسط او به نظر می رسد موج سیاسی جدیدی در این کشور به راه افتاده است، شاید صدر نیز وسوسه این را دارد که جریان تازه ای راه بیاندازد.»

زنگنه ادامه داد: «از طرف دیگر عراق در حال آماده سازی مقدمات انتخابات پارلمانی است. احتمالا مقتدی صدر نیز می خواهد از رقابت در این انتخابات عقب نماند. اینگونه سفرها می تواند انگیزه های مالی نیز داشته باشد. شاید او به دنبال کسب حمایت مالی از سعودی هاست.»

او سفر مقتدی صدر از جنبه سود آن برای سعودی ها را اینگونه تحلیل کرد: «عربستان در طول 14 سال اخیر رفتار پر نوسانی در قبال عراق داشته است از یک طرف عربستان از تروریست ها در داخل خاک عراق پنهان و آشکارا حمایت کرده است و از طرف دیگر از روحانی شیعه ای همچون صدر دعوت می کند. شاید این کشور به دنبال استفاده از صدر به عنوان یک اهرم فشار علیه دولت عراق و حتی ایران باشد.» 

زنگنه با بیان اینکه "دعوت از صدر می تواند استفاده داخلی برای عربستان هم داشته باشد"، افزود: «با اوج گرفتن سرکوب شیعیان در عربستان، احتمالا ولیعهد عربستان با دعوت از صدر و به دنبال آن بخشش و یا کاهش محکومیت برخی از شعییان شرق این کشور کمی پرستیژ و  و وجه خود را در میان این طیف از جامعه عربستان بهبود بخشد.»

او این مسئله را مطرح کرد که باید دید مقتدی صدر برای بهبود وضعیت شیعیان عربستان با ولیعهد این کشور رایزنی کرده است و یا کلا این مسئله  را در برنامه کاری خود نداشته است. 

این تحلیل گر مسائل سیاسی خاورمیانه در پاسخ به به این سوال که با توجه به سفر اخیر صدر به عربستان و موضع صدر درباره این که  بشار اسد باید از حکومت سوریه کناره گیری کند، می توان گفت او در سیاست های خود دچار چرخش شده است، اظهار رکد: «اگر چرخشی وجود داشته باشد، از بافت پیروان صدر و تشکیلات او سرچشمه می گیرد. در میان نزدیکان و پیروان او ملغمه ای از افراد با دیدگاه های مختلف دیده می شود. از بعثی ها گرفته تا فقرا و افراد مذهبی و مخلص شیعه و عده ای هم به اعتبار پدر شهید شان از او هواداری می کنند، این ملغمه نمی تواند رویه واحد سیاسی برای او رقم زند.»

او گفت: «مقتدی صدر از یک طرف شاخه نظامی جریان خود را منحل می کند و از طرف دیگر ناگهان رژه نظامی با سلاح های سنگین برگزار می کند. از یک طرف می گوید گروه های مسلح عراق باید سلاح را کنار بگذارند و از طرف دیگر نیروی نظامی خود را تقویت می کند.»

این کارشناس مسائل  خاورمیانه درباره تاثیر ایران بر مقتدی صدر گفت: «مقتدی صدر در ایران مدت ها زندگی کرده و درس خوانده است و ایران وقتی تحت تعقیب بود نجاتش داد. اما ایران هیچ وقت با متحدانش برخورد ابزاری نکرده است. آن ها همیشه در موضع گیری های خود آزاد بوده اند. مقتدی صدر نیز از این قاعده مستثنا نیست.»

زنگنه در پایان گفت: «اکنون مقتدی صدر را نمی توان یک شخصیت موثر به حساب آورد او در حال حاضر تحت تاثیر قرار دارد و به نوعی عربستان می خواهد اداره اش کند و لذا این جای نگرانی دارد و باید دید پس از پایان این سفر و در آستانه انتخابات پارلمانی عراق او چگونه نقش آفرینی می کند.»