پایان دوران کاک مسعود / تقسیم قدرت میان خانواده بارزانی

به گزارش روزنامه «العربی الجدید»، برای اولین بار در طول سه دهه گذشته از روز چهارشنبه پیش رو «مسعود بارزانی» ملقب به «کاک مسعود» رئیس اقلیم کردستان عراق دیگر هیچ مسئولیت اجرایی در این اقلیم نخواهد داشت.

مسعود بارزانی در طول ۳۰ سال گذشته همواره نقش های رهبری را در اقلیم کردستان بازی کرده است، او کنترل اربیل و دهوک را از سال ۱۹۹۱ تا حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ به صورت کامل در دست داشته است، تا اینکه بعد از سقوط صدام در پی توافقی با اتحادیه میهنی کردستان عراق به ریاست اقلیم کردستان رسید و در مقابل قرار شد همواره یک نفر از اتحادیه میهنی کردستان برای ریاست جمهوری عراق نامزد شود. بر اساس روش سهم بندی که در همان ابتدای اشغال عراق به وسیله آمریکا ایجاد شده بود، قرار شد تا ریاست جمهوری عراق به کُردها، ریاست پارلمان به اهل تسنن و نخست وزیری سهم شیعیان عراق باشد.

پارلمان اقلیم کردستان تصمیم گرفت تا اختیارات بارزانی را به سه نهاد، دولت اقلیم، پارلمان اقلیم و شورای قضائی اقلیم محول کند و به این ترتیب دوره ریاست بارزانی را بر اقلیم کردستان تمدید نکند. یک منبع در اتحادیه میهنی کردستان گفته که این اقدام بر اساس طرحی آمریکایی و فرانسوی اتخاذ شده است تا آبروی بارزانی بعد از شکست پروژه همه پرسی جدایی اقلیم کردستان از عراق، حفظ شود.

العربی الجدید نوشته که ممکن است این اقدام آغازگر روند گفتگو میان اربیل، بغداد، آنکارا و تهران باشد، زیرا بغداد و کشورهای مجاور عراق مذاکره با اربیل را مشروط به برکناری مسعود بارزانی دانسته بودند. به این ترتیب رویای بارزانی برای جدایی اقلیم کردستان از عراق نه تنها به پایان رسیده بلکه همین رویا زندگی سیاسی او را هم به پایان رسانده و حالا شاید در آینده پسرش مسرور بارزانی و برادر زاده اش نیچروان بارزانی رویای او را ادامه دهند.

«آوات محمود» عضو اتحادیه میهنی کردستان عراق به روزنامه العربی الجدید گفته که پیام بارزانی برای اعلام عدم تمایل او برای تمدید دوره ریاستش در اقلیم کردستان راهکاری آمریکایی و فرانسوی برای جلوگیری از سقوط سیاسی بارزانی بوده است، به گفته او بعد از شکست همه پرسی و از دست رفتن مناطق مورد مناقشه از اختیار کُردها، اتحادیه میهنی کردستان و جنبش گوران توافق کرده بودند که با هرگونه پیشنهادی برای تمدید دوره ریاست بارزانی بر اقلیم کردستان مخالفت کنند. وی تأکید کرد بارزانی همچنان پُست سیاسی خود که ریاست حزب دموکرات کردستان است را حفظ خواهد کرد و قرار نیست از سوی بغداد مورد پیگرد قانونی قرار بگیرد، زیرا برخی مسئولین در بغداد اعلام کرده بودند که در پی کشته شدن شماری از نظامیان ارتش عراق به دست نیروهای پیشمرگه امکان مجازات او وجود دارد.

به گفته منابع آگاه تقسیم اختیارات رئیس اقلیم کردستان به این صورت خواهد بود که نیروهای پیشمرگه، و شورای امنیتی اقلیم کردستان که نیروهای آسایش و پلیس «زیرفانی» هستند تحت فرماندهی دولت اقلیم کردستان به نخست وزیری نیچروان بارزانی خواهند بود از سوی دیگر پارلمان و شورای قضائی اقلیم هم اختیار مذاکره، تصمیم گیری در خصوص نوع روابط با بغداد و قانون گذاری را در اختیار خواهند داشت.

گرچه نباید انتظار داشت که واگذار کردن مسئولیت اداره شورای امنیتی اقلیم و نیروهای پیشمرگه به دولت اقلیم کردستان به معنای تغییر بنیادین در نوع نگاه برای اداره این نیروها باشد، زیرا مسرور، منصور و مصطفی سه پسر مسعود بارزانی پست های مهمی را در این تشکیلات در دست دارند و نچیروان بارزانی هم که برادر زاده مسعود است نخست وزیر اقلیم است و یکی از حامیان جدایی کردستان از عراق بوده است.

«هوشیار عبدالله» یکی از رهبران جنبش گوران اعلام کرد که تصمیم برای تقسیم قدرت بارزانی به دیگر نهادهای دولتی اقلیم در واقع تلاشی برای فریب دیگر جریان های سیاسی است زیرا حالا مسئولیت های مهمی که بارزانی برعهده داشته به برادر زاده او رسیده است. عبدالله افزود که اغلب اختیارات بارزانی به دولت اقلیم رسیده است در حالی که اختیارات کمتری بر عهده پارلمان گذاشته شده است و این اختیارات به ریاست پارلمان که از جنبش گوران است داده نشده بلکه اعلام شده که مسئولیت به هیأت رئیسه پارلمان محول شده است. وی تأکید کرد که در پارلمان موضوع نامفهومی هم مطرح شده که قرار است بارزانی به عنوان مرجع برای تصمیم گیری باقی بماند که باید در خصوص این مسأله شفاف سازی صورت بگیرد.

عبدالعزیز حسن یک عضو اتحادیه میهنی کردستان عراق هم گفت که اگر تا کنون ریاست بارزانی بر اقلیم کردستان عراق تمدید شده بود به دلیل مبارزه با داعش بوده است اما این اقدام در شرایط فعلی می تواند نقطه عطفی در تلاش برای حل بحران اربیل و بغداد باشد، وی تأکید کرده است که احتمالا دوره انتقالی در اقلیم کردستان تا نیمه سال ۲۰۱۸ ادامه خواهد داشت.

از سوی دیگر «محمد طیب شاسوار» کارشناس مسائل اقلیم کردستان به روزنامه العربی الجدید گفته که پارلمان ظاهرا بارزانی را از تصویر رسمی اقلیم کردستان خارج کرده است اما واقعیت این است که خانواده او با در اختیار داشتن قدرت، نظامی، مالی و اجرایی در اقلیم؛ کنترل این بخش از خاک عراق را در دست دارند.

به گفته او احزاب دیگر در پارلمان عراق اتفاقی که رخ داده را پیروزی بزرگی می دانند و معتقدند به این ترتیب دیگر بارزانی قدرت خود را در اقلیم از دست داده است اما واقعیت این است که اولا محبوبیت بارزانی در میان مردم کمتر نشده زیرا او کنترل رسانه های داخلی را در دست دارد و تصویری که از او طی مدت اخیر داده شده تصویر رهبری است که نزدیکانش به او خیانت کرده و رویای دولت کُردی را از بین برده اند، دیگر اینکه رویکرد سیاسی بارزانی در دولت اقلیم کردستان موجود است و دولت اقلیم تا برگزاری انتخابات، مسئولیت اداره اقلیم را برعهده خواهد داشت. از سوی دیگر انتظار هم می رود که یکی از افراد خانواده او در انتخابات ریاستی پیش رو پیروز شود زیرا تا کنون هیچ شخصیت مورد قبولی در جبهه مقابل یعنی اتحادیه میهنی کردستان برای رقابت با خانواده بارزانی دیده نشده است.

اما با وجود پیچیدگی این شرایط برای بغداد خوشایند بوده است، یک مسئول عراقی در دفتر نخست وزیر این کشور گفت که گفتگو با اربیل بعد از کنار رفتن بارزانی آسانتر خواهد بود. این مسئول عراقی ابراز امیدواری کرده بود که اقلیم هیأتی تشکیل دهد و برای مذاکره با دولت مرکزی به بغداد سفر کند. وی تأکید کرده که همه پرسی حالا مربوط به گذشته است و باید تلاش کرد تا رابطه اربیل و بغداد ترمیم شود.