رد ارتباط "هارپ" با زلزله کرمانشاه

در زلزله بم نیز این شایعات منتشر شد و بعد از آن در زلزله بزرگ ۲۱  آبان نیز در یکی از شهرستان‌های استان ایلام گزارشی از شنیده شدن صداهایی از زمین ارائه شد که در این راستا تیمی از محققان پژوهشگاه بین‌المللی زلزله به سرپرستی دکتر ابراهیم حق‌شناس و با همکاری وحید تاجیک، پرهام معماریان، معصومه رخشنده، محمد علی زارع و پریسا مبین مطالعاتی را در این زمینه آغاز کردند که به گفته آنها این صداها در همه زلزله‌ها شنیده می‌شود و ناشی از شکستگی در سنگ‌ها است.

زلزله‌ای با ناگفته‌های زیاد

دکتر ابراهیم حق شناس عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و سرپرست تیم تحقیقاتی مطالعات "ناپایداری‌های زمین شناختی- ژئوتکنیکی زمین‌لرزه 21 آبان سرپل ذهاب" در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با تاکید بر اینکه در زلزله 21 آبان سرپل ذهاب استان کرمانشاه لغزش‌های بسیاری روی داده است، گفت: معروف‌ترین زمین لغزش‌های این زلزله زمین لغزش "قوچی باشی –مله کبود" با وسعت 4.61 کیلومتر مربع (461 هکتار) است که دو روستا را در معرض خطر جدی قرار داده است.

زمین لغزش قوچی باشی –مله کبود با وسعت ۶.۴ کیلومتر مربع عمق بیش از ۱۰۰ متر

وی پهنه لغزشی- ریزشی شمال دالاهو با وسعت 25 کیلومتر مربع را از دیگر لغزش‌های حائز اهمیت در این زلزله دانست که خسارات عمده‌ای به جاده وارد کرد و ادامه داد: این زمین لغزش همچنین موجب تخریب 6 واحد مسکونی در روستای "پالان علیا" و فوت یک کودک شد.

حق‌شناس سنگ لغزش "دار زنگنه" که موجب تخریب و تهدید ساختمان پاسگاه و جراحت شدید دو سرباز و سنگ لغزش در شهر سرابله استان ایلام را از دیگر زمین لغزش‌های این زلزله دانست و یادآور شد: این پدیده‌ها حاصل فعال شدن دوباره لغزش‌های قدیمی در اثر زمین‌لرزه اخیر بوده است که این امر لزوم شناخت زمین لغزش‌ها و توجه به این زمین‌لغزش‌ها در گسترش مناطق مسکونی و طرح‌های عمرانی را نشان می‌دهد.

به گفته این محقق لغزش‌های عمده و بزرگ در پیرامون ناودیس معلق "ریجاب" و شمال ارتفاعات "دالاهو" بوقوع پیوسته است و ویژگی هر دوی این مناطق قرار داشتن بر روی زمین لغزش‌های بسیار بزرگ قدیمی است.

شنیدن صدای شبه انفجار در سرابله استان ایلام

حق شناس با اشاره به لغزش صفحه‌ای سنگی سرابله استان ایلام با بیان اینکه این لغزش به فاصله 150 کیلومتری رومرکز پس از زلزله 21 آبان سرپل ذهاب رخ داده است، گفت: بر اثر این لغزش یکسری ترک در خانه‌های محله "بدر آباد" شهر سرابله استان ایجاد شد ضمن آنکه شنیده شدن صداهای شبه انفجار در این شهر به شدت ناامنی روانی ایجاد کرده است.

ثبت صداهای سرابله ارتعاشاعات بزرگتر مربوط به صداهای شبه انفجار است

وی با بیان اینکه این صداها همچنان ادامه دارد، اظهار کرد: در همه پدپده‌های لرزه‌ای صداهایی شنیده می‌شود، که دلیل آن ایجاد شکستی در سنگ‌ها است. شکسته شدن سنگ‌ها و انتشار آن شکست، غرشی را در زمان وقوع ایجاد می‌کند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله با بیان اینکه لرزش زمین نیز باعث ارتعاش می‌شود، خاطرنشان کرد: ولی صدایی که در سرابله استان ایلام شنیده می‌شود متفاوت است و هر از چندگاهی این صدا شنیده می‌شود.

حق‌شناس اضافه کرد: در این منطقه دو نوع صدا شنید می‌شود یک نوع آن صدای خفیف‎تری است که شبیه صدای خش خش است و دلیل آن لغزش سنگی بر روی سنگ دیگر است. این صدا به اندازه‌ای اندک است که شبکه لرزه نگاری کشوری نمی‌تواند آن را ثبت کند مگر آنکه دستگاه‌ها در نزدیکی منطقه باشد.

این محقق با بیان اینکه از آنجایی که ما در نزدیکی منطقه بودیم و دستگاه‌های ما در نزدیکی منطقه نصب شده بود، توانستیم این صدا ها را رکورد کنیم، ادامه داد: صدای دیگر صدایی شبیه شبه انفجار است که هراز چندگاهی شنیده می‌شود.

دلایل شنیده شدن صدای شبه انفجار

وی با اشاره به دلایل شنیده شدن صداهای شبه انفجار در سرابله، گفت: نتایج برداشت‌های اولیه لرزه نگاری ما در این زمینه این است که احتمال در حال وقوع بودن دو پدیده همزمان "فروچاله" و "لغزش" است.

حق شناس با اشاره به تفاوت‌های فروچاله و لغزش توضیح داد: در جاهایی که غارهای آهکی وجود دارد و یا منطقه با برداشت بی رویه آب‌های زیر زمینی مواجه است، پدیده فروچاله رخ می‌دهد در چنین وضعیتی زمین به دورن خود فرو می‌ریزد همانند پدیده‌ای که در فرونشست تهران رخ می‌دهد.

وی با تاکید بر اینکه فرونشست غارهای آهکی با فرونشست از جنس شستگی خاک‌های ریز دانه‌ای  متفاوت است، ادامه داد: ولی در هر دو مورد ساختاری مشابه هم ایجاد می‌شود.

حق شناس زمین لغزش را پدیده‌ای دانست که در شیب زمین رخ می‌دهد و در این حالت بخشی از دامنه یک کوه به سمت پایین فرو می‌ریزد.

این محقق پژوهشگاه بین‌المللی زلزله با تاکید بر اینکه فرضیه ما درباره صدای سرابله دو پدیده فروچاله و فرونشست است، اظهار کرد: برای شناسایی بیشتر 10 دستگاه لرزه‌نگاری در منطقه ارسال کردیم تا با نصب آنها بررسی کنیم آیا منطقه در حال فرونشست است یا خیر ضمن آنکه از محققان سازمان نقشه برداری نیز کمک خواستیم تا از تصاویر ماهواره‌ای آنها در این زمینه استفاده کنیم.

وی با تاکید بر اینکه در این زمینه مطالعات ما تکمیل نشده است ادامه داد: ما بر اساس رکوردهایی که دستگاه‌های ما به ثبت رسانده‌اند و مشاهدات تیم تحقیقاتی احتمال می‌دهیم این پدیده‌ها در این منطقه در حال رخ دادن است ولی اعلام نتایج بیشتر نیاز به مطالعات و جمع آوری شواهدی بیشتری دارد.

اثرات ادامه‌دار بودن فعالیت زمین

حق‌شناس در عین حال با بیان اینکه در برخی از زمین لغزش‌ها این حرکات به سمت توقف می‌رود، اضافه کرد: از این رو تعدادی دستگاه لرزه نگار در منطقه نصب کردیم تا با ثبت تعداد رویدادها ببینیم این فعالیت‌ها در حال کم شدن است یا زیاد شدن.

به گفته وی در صورتی که این رکوردها در حال کمتر شدن است نشان می‌دهد که پدیده زمین لغزش در حال توقف است ولی اگر در حال زیاد شدن باشد بیانگر آن است که این پدیده در حال شدت گرفتن است و نشان از یک وضعیت بحرانی دارد.

حق‌شناس تاکید کرد: در زلزله 21 آبان صداهای شبه انفجار تنها در سرابله ایلام شنیده شده است.

شایعه هارپ در زلزله بزرگ کرمانشاه

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله با اشاره به مطرح شدن پدیده "هارپ" در زلزله بزرگ کرمانشاه، اظهار کرد: در اثر این زلزله سنگ‌های آهکی در هنگام ریزش در بسیاری از جاها رگه‌ها و خط‌های سفیدی از خود بر جای گذاشت که به همین دلیل تصور مردم بر این است که از بالا انرژی به کوه‌ها تابانده شده است و این انرژی پدیده "هارپ" است.

وی تاکید کرد: ولی دلیل این امر پدیده هارپ نیست بلکه بر اثر زلزله ریزش سنگ‌های آهکی رخ داده و بلوک‌های آهکی که از بالا به پایین سقوط کرده‌اند منجر به خراشیده شدن کوه شده است.

حق‌شناس با بیان اینکه در زلزله کرمانشاه "هارپ" هیچ اثری نداشته است، گفت: این زلزله، زلزله بزرگی بوده و چنین پدیده‌هایی را برجای گذاشته است.

روستاهایی که در زلزله ۲۱ آبان کارت قزمر دریافت کردند

این عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله با اشاره به وضعیت گسیختگی در زلزله کرمانشاه، ادامه داد: روستاهایی در این زلزله بودند مانند دو روستای مربوط به منطقه "قوچی باشی- مله کبود" زمین لغزش داشتند که به دلیل شکاف‌های ایجاد شده می‌تواند در زمان بارش خطرناک باشد و موجب تخریب خانه‌ها و تلفات انسانی شود از این رو به استانداری نامه‌ای در این زمینه ارسال کردیم و استانداری و بنیاد مسکن نیز به فکر جابه جایی این دو روستا هستند.

وی در عین حال تاکید کرد: با تکمیل‌تر شدن مطالعات ما ممکن است روستاهای دیگری نیاز به جا به جایی داشته باشند ولی در حال حاضر این دو روستا جای مساعدی برای زندگی ساکنان آن نخواهد بود.

بهمن‌های سنگی در زلزله ۲۱ آبان

حق‌شناس ریزش‌های سنگی را از دیگر پدیده‌های زلزله کرمانشاه نام برد و یادآور شد: این بهمن‌های سنگی در بیش از 200 نقطه و در مناطقی روی داده است که حجمی از چند بلوک تا یک پهنه ریزشی وسیع دارند و مطابق با لغزش‌ها، پهنه‌های مهم ریزشی در اطراف ناودیس ریجاب و کوه های دالاهو واقع شده است.

حق‌شناس علت این امر را پتانسیل ذاتی این مناطق که شامل وجود مناطق پوشیده شده از مصالح منفصل لغزش‌های قدیمی، خردشدگی تکتونیکی شدید و شیب تند دامنه‌ها به علت تفاوت شدت فرسایش بین لایه‌های سخت رویی و لایه‌های نرم‌تر زیرین و همچنین افزایش شتاب زمین ناشی از توپوگرافی دانست.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله "دره بابایادگار" را یکی از مهمترین پهنه‌های ریزشی سنگ دانست که ضمن مسدود کردن دهانه ورودی دره باعث از بین رفتن یک دستگاه وسیله نقلیه و خسارات زیاد به تسهیلات زیربنایی مانند جاده دسترسی به زیارتگاه‌های منطقه و تخریب خطوط انتقال برق و تلفن شده است.

دره بابایادگار که بر اثر زلزله ۲۱ آبان که باعث مسدود شدن دهانه ورودی به آن شد

به گفته وی پاکسازی منطقه مستلزم هزینه بسیار بالا خواهد بود به ویژه اینکه امکان ریزش‌های مجدد به خاطر شکستگی‌های ایجاد شده وجود دارد.

وی ریزش‌ها و بهمن‌های سنگی در دره و "آبشار پیران" را از دیگر پدیده‌های ایجاد شده در این زلزله نام برد و ادامه داد:  در این منطقه پهنه‌ای به وسعت 1.5 کیلومتر مربع درگیر ریزش و بهمن سنگ شده و موجب انهدام تسهیلات گردشگری و باغات روستائیان در منطقه شده است ضمن آنکه روستا نیز در معرض تهدید است.

ریزش بهمن سنگ در دره و آبشار پیران