در حکومت امام زمان (عج) هم امکان انتقاد وجود دارد

دبیر شورای عالی حوزه های علمیه سراسر کشور، اضافه کرد: در حکومت اسلامی خودمان هم که امروز وجود دارد، باید نقد باشد تا ایرادات رفع شود؛ و بدانیم هر کسی غیر از شخص معصوم قابل نقد است، چون فقط معصومین هستند که قول و فعل شان مطابق با حکم واقعی خداست و قابل نقد نیستند.

نائب رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با تشکر از توضیح رئیس جمهور بابت سخنان شان در زمینه امکان نقد در زمان حکومت معصومین، گفت: وقتی خود آقای روحانی توضیح می دهند که برداشت های اشتباه از سخنان خود را قبول ندارم، باید پذیرفت؛ اما انتقاداتی که مطرح شده، اگر بر اساس این نظر باشد که نقد حکومتی که امام زمان(عج) در آن حکومت می کند، درست نیست و اشتباه است و شاید سیاسی کاری باشد.

مشروح گفت وگوی  ایسنا  با آیت الله مرتضی مقتدایی را در ادامه بخوانید:

*بعد از سخنان آقای دکتر حسن روحانی رئیس جمهور، در خصوص مجاز بودن نقد حکومت در زمان معصومین(ع)، شاهد موضع گیری هایی از سوی برخی مخالفان دولت بودیم، نظر حضرتعالی در این باره چیست و آیا میان نقد خود معصوم با نقد حکومت معصوم، تفاوتی وجود دارد؟

عصمت پیامبر(ص) و امامان(ع)، از معتقدات شیعه است؛ و هر شیعه ای به این اعتقاد دارد که قول معصوم و فعل معصوم حجت است؛ یعنی اگر معصوم، فرمایشی فرمود و مطلبی را فرمود و در موردی اظهار نظری کرد، این فرمایش معصوم حجت الهی بوده و مستند، و مطابق با حکم واقعه پروردگار است. همچنین اگر معصوم عملی انجام داد، که می شود فعل معصوم، این فعل، حجت الهی و مطابق است با حکم واقعی پروردگار و در نتیجه خلاف نیست و انتقاد هم جایز نخواهد بود؛ برای این که ما معتقدیم پیامبر(ص) و امامان(ع) معصوم هستند و معصوم هم بر خلاف حکم الهی نه حرفی می زند و نه عملی انجام می دهد؛ این برای قول معصوم و فعل معصوم.

اگر ما دیدیم که معصوم فرمایشی فرموده اند و نظر ما مطابق او نیست و مخالف اوست، این جا ما وظیفه داریم نظر خودمان را اصلاح کنیم و نظر خودمان را با نظر معصوم منطبق کنیم، نه این که ایرادی کنیم و نقدی کنیم، چون نظر او مطابق با حکم الهی است و نظر ما اگر مخالف است ما باید تطبیق دهیم خودمان را با حکم الهی؛ یا این که اگر معصوم فعلی انجام داد که نظر ما این طور نیست و فعل و عمل ما خلاف آن است، نمی توانیم به او اعتراض کنیم بلکه باید فعل خودمان را اصلاح کرده و منطبق کنیم با فعل معصوم؛ چون فعل معصوم مطابق با حکم واقعی پروردگار است. این برای قول و فعل معصوم است که هر کسی که اعتقاد به امامت ایشان دارد، در مقابل باید تسلیم باشد.

و بودند بزرگان و شیعیانی که خدمت امام رسیدند و به معنای واقعی نسبت به فرمایش امام تسلیم بودند. برای مثال آن عالم بزرگ و راوی معروف و معتبر می آید خدمت امام صادق(ع) و می بیند اناری جلوی امام(ع) است و عرض می کند یابن رسول الله، اگر شما بفرمایید این انار، نصفش حلال و نصف دیگرش حرام است، من هم همین عقیده را پیدا می کنم و می گویم نصفش حلال و نصف دیگرش حرام است؛ یعنی این طور در مقابل فرمایش امام تسلیم بودند.

*اگر کسی پیرو مذهب شیعه باشد، و در فکرش بحث انتقاد از قول و فعل معصوم یا سؤال و شک و شبهه ای پیش آمد، باید چه کند؟ چون فکر انسان ممکن است به این سمت هم کشیده شود؟

بله؛ افرادی هم بودند که یا اعتقاد به امامت نداشتند یا این که در مقام امامت امام شک داشتند و از این رو اشکالات و ایراداتی می گرفتند و یا به اصطلاح نقدی می کردند؛ امام(ع) هم اجازه می دادند، که این ها نقدشان را مطرح کنند تا برای شان رفع شبهه شود، و امام در مقابل توضیح دهند که این مطلبی که شما می گویید یا این شبهه ای که مطرح می کنید، خلاف واقع است و این درست نیست؛ عینا مثل این که اجازه می دادند بیایند از امام سؤال کنند؛ می فرمود، بیایید سؤالات تان  مطرح کنید؛ سؤال که می کردند امام توضیح می دادند و جواب می دادند؛ نقد هم اگر می کردند، امام اجازه می دادند برای این که رفع شبهه شود؛ نه از باب این که امام متوجه شود چه چیز درست است؛ نه؛ ایشان اجازه نقد که می دادند برای این که بیایند شبهه شان را مطرح کنند تا امام رفع شبهه کنند و حق را برای آنان مطرح کنند؛ و اگر اجازه می دادند برای همین جهت بود؛ نه این که نقد به آن ها وارد بوده، بلکه اجازه می دادند نقدشان مطرح شود برای این که شبهه برطرف شود. برای رفع آن چه در ذهن شان هست که این کار مطابق با واقع نیست، تا امام، حکم الهی را برای شان بیان کنند.

مثل همان مطلبی که در زمان رسول گرامی اسلام(ص) آن موقعی که امیرالمؤمنین امام علی(ع) را در خم غدیر به منصب امامت و خلافت خودشان منصوب کردند، آن شخص آمد خدمت حضرت پیامبر(ص) (که البته برخی این نقل تاریخی را قبول ندارند اما بر فرض صحت می گوییم) آن شخص آمد از پیامبر(ص) سؤال کرد  که این کار شما از طرف خدا بود یا از سوی خودتان؟ و پیامبر(ص) هم اجازه می دهند که او بیاید و در جمع سؤال ش را مطرح کند تا در نهایت خود پیامبر(ص) این شبهه را برطرف کنند؛ بنابر آن چه هست، پیامبر(ص) جواب دادند «به خدای آسمان و زمین، این عملی که انجام دادم، از طرف خدا بوده؛ یعنی حق را می خواستم بیان کنم»؛ اگر اجازه نقد دادند، برای رفع شبهه بود و حق واضح تر شود، به همین جهت اجازه صحبت می دادند.

حالا، اگر چنانچه کسی بخواهد بگوید نقد معصوم جایز است، این موضوع خلاف است؛ نقد معصوم، یعنی نقد حکم واقعی الهی و ایراد گرفتن به حکم خدا، که درست نیست؛ اجازه نقد هم اگر می دادند به این جهت بود که شبهه شان برطرف شود.

*در ابتدای شروع گفت وگو نیز سؤال کردم که آیا میان نقد خود معصوم و نقد حکومت معصوم که آقای رئیس جمهور دقیقا روی همین موضوع حکومت در زمان معصومین اشاره داشتند، تفاوتی هست و آیا می توان حکومت در زمان معصوم، یعنی حکومتی که حاکم آن امام معصوم باشد، مانند حکومتی که برای دوران پس از ظهور امام زمان(عج) متصور هستیم، نقد و انتقادی داشت و ایرادات را مطرح کرد؟

بله. در یک حکومت اسلامی که امام عصر(عج) و امام معصوم حاکم است، در آن حکومت می شود نقد کرد؛ و قطعا می شود نقد کرد؛ کما این که در زمان حکومت امیرالمؤمنین امام علی(ع) می آمدند و به والی و استاندار حضرت ایراد می کردند و می گفتند استاندار شما چنین و چنان کرد و امیرالمؤمنین(ع) هم پس از بررسی، وقتی می فهمیدند کار اشتباهی از سوی آن استاندار سر زده، او را عزل می کردند؛ این نقدها پذیرفته می شد و بر طبق آن عمل می کردند.

در حکومت امام زمان(عج) هم، نقد امکان پذیر است؛ نقد مسئولین و خدمتگذاران و کارگزاران نظام می شود، تا اشکالات رفع شود اما بازهم نباید فراموش کنیم که نقد خود معصوم جایز نیست، چون فعل معصوم و قول معصوم، حجت و مطابق با حکم الهی است که آن قابل نقد و ایراد نیست؛ اما در حکومت اسلامی، و در همین حکومت اسلامی خودمان که امروز وجود دارد، باید نقد باشد؛ نقد آموزنده و نقدی که حل مشکلات و رفع نواقص شود، و اگر ایرادهایی در جاهایی هست، بتوانند رفع کنند. بنابراین نقد بجا و نقد به مورد باید باشد، چرا که آموزنده و اصلاح کننده است و البته نقد هر کسی غیر از معصوم؛ چون فقط معصوم است که فعلش مطابق با حکم واقعی خداست و قولش مطابق با حکم پروردگار، و آن قابل نقد نیست، اما هر کسی غیر معصوم، قابل نقد است.

*به نظر شما چرا با وجود این که آقای روحانی رئیس جمهور اصلا بحث انتقاد از شخص معصوم را مطرح نکرده و گفته بودند در زمان حکومت معصوم هم امکان نقد وجود دارد، مخالفان دولت، سخن رئیس جمهور را به گونه ای متفاوت مطرح کرده و بر اساس همان برداشت نادرست این قدر موضع گیری کردند؟

حالا اگر کلامی از شخص رئیس جمهور صادر شده و برداشت می شود که ایشان نقد معصوم کرده، اما این که خود ایشان یکی دو روز بعد می آید و می گوید که من این جمله که نقد معصوم مجاز است را نگفتم و اگر چنین برداشتی هم می شود، برداشت صحیحی نیست و برداشتی غلط از سخنان من است و مقصود من این نبوده، قطعا باید این سخنان را پذیرفت و نباید این موضوع را دنبال کرد؛ نمی شود گفت که نخیر، شما این را گفتید و حتما هم اشتباه گفتید؛ چون واقعا صلاح نیست.

*حضرت عالی نیز اشاره داشتید که نقد حکومت در زمان معصومین هم امکان پذیر است؛ اما کسانی که به بهانه این موضوع به مخالفت با دکتر روحانی پرداختند، به احتمال زیاد به مستندات تاریخی از جمله برخورد امام علی(ع) به عنوان حاکم جامعه اسلامی با مردم و اجازه انتقاد دادن، آگاه بودند؛ اما با این وجود مخالفت های خود را ابراز کردند؛ سؤال مشخص من این است که به نظر شما این انتقاداتی که اخیرا مطرح شد، واقعا با دغدغه دین بود یا صرفا انتقاداتی سیاسی؟

اشاره شد که در زمان حکومت امیرالمؤمنین(ع)، گاهی مردم می آمدند و از منصوبین امام علی(ع) اعتراض و شکایت می کردند و حتی دارد که گاهی امام علی(ع) آن استاندار را عزل می کردند. حساسیت بیشتری که باید باشد روی بحث نقد کلام یا عمل معصوم و در یک کلام نقد خود معصوم است که گفتیم مجاز نیست، اما در حکومت معصوم و برای مثال حکومتی که امام زمان(عج) حاکم بر آن حکومت است، انتقاد و نقد امکان پذیر است؛ چرا که امام زمان(عج) نیز در زمان حکومت خود، فرمانداران، استانداران، مسئولین و کارگزارانی در حکومت خواهند داشت که نقد آن ها حتما جایز است.

بنابراین، انتقاداتی که مطرح شده، اگر بر اساس این نظر باشد که نقد حکومتی که امام زمان(عج) در آن حکومت می کند، درست نیست و اشتباه است و شاید سیاسی کاری باشد؛ مضاف بر این که در آن طرف، خود آقای روحانی آمده و گفته که من قبول دارم نقد خود معصوم جایز نیست و چنین حرفی نزدم و اگر حتی از سخن من برداشت شده که گفتم نقد معصوم جایز است، این برداشت را قبول ندارم و این برداشت اشتباهی بوده است؛ قطعا باید این سخن رئیس جمهور را پذیرفت و روی آن صحه گذاشت و تشکر هم کرد از این که شما این مطلب را توضیح دادید؛ مطلب واضح و روشن است و ادامه دادنش به مصلحت نیست.