افشای جزئیات طرح حمله عربستان و امارات به قطر
به گزارش «ایسنا» خالد بن محمد العطیه، وزیر دفاع قطر در مصاحبه با روزنامه واشنگتن پست گفت: «عربستان و امارات برای حمله به قطر نقشه کشیده بودند و راه‌های زیادی را امتحان کردند؛ از تحریک قبایل تا به‌کارگیری مساجد علیه قطر و تلاش برای دستیابی به برخی طرف‌ها جهت سرنگونی رهبران قطر.
اوایل بحران آنها قصد داشتند به قطر حمله کنند، اما ما تلاششان را ناکام گذاشتیم.» او افزود: «عربستان و امارات در نقشه خود علیه قطر عبدالله بن علی آل ثانی را به‌کار گرفتند و وقتی طرحشان ناکام ماند او را ربودند، بعد از اینکه برای خودکشی تلاش کرد سعی کردند او را بکشند. آنها جایگزینی برای او جهت ایفای این نقش پیدا کردند.»
العطیه درباره مذاکراتش با جیمز متیس، همتای آمریکایی خود در راستای مذاکرات استراتژیک قطر-آمریکا صحبت کرد و گفت که دو طرف با تقویت همکاری نظامی و گسترش پایگاه نظامی العدید توافق کرده‌اند. او در مصاحبه با الجزیره نیز گفت: «تصویر موضع آمریکا در سایه همکاری مستقیم وزارتخانه‌های خارجه و دفاع آمریکا با قطر واضح است. این دو طرف بیشترین آگاهی را از جدیت روابط و اهمیت آن دارند و بر اهمیت ثبات منطقه و نقش قطر به‌عنوان عامل اصلی و مهم در این زمینه تاکید می‌کنند.»
العطیه تاکید کرد: «اظهارات رکس تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا از آغاز بحران نشان دهنده استحکام روابط میان آمریکا و قطر است. آمریکایی‌ها جدیت همکاری میان دو کشور در زمینه مبارزه با تروریسم را درک می‌کنند. پیام‌های تیلرسون علیه کشورهای محاصره‌کننده نیست؛ بلکه بر آنچه در توافق‌نامه‌های میان قطر و آمریکا آمده، تاکید دارد. همچنین پیام‌های واضحی درباره این وجود دارد که آنچه در منطقه اتفاق می‌افتد، به نفع هیچ‌کس نیست. لطمه زدن به حاکمیت قطر به‌عنوان شریک آمریکا یک کار بیهوده است.» او همچنین در گفت و گو با مجله پولیتیکو گفت: «امارات و عربستان در ابتدای محاصره به دلیل توییت‌های دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا و روابط دو کشور با جرد کوشنر داماد ترامپ تصور می‌کردند در الحاق آمریکا به صفوف خود موفق شده‌اند.»
به گزارش «ایرنا» از پایگاه خبری اسپوتنیک «خالد بن محمد العطیه» افزود: «اما امارات و عربستان هنگامی که فهمیدند داستان با توییت‌های ترامپ تمام نشده ضربه خوردند؛ زیرا دریافتند که تمام بخش‌های دولت آمریکا، رئیس‌جمهوری، وزیران امور خارجه و دفاع و دیگر نهادهای دولتی به‌رغم برخی اختلاف سلیقه‌ها، در تصمیم‌گیری‌ها هماهنگ بوده و دولت به‌عنوان یک موسسه متحد مدیریت می‌شود.» العطیه تاکید کرد کشورهای محاصره‌کننده قطر نزدیک بود دست به عملیات نظامی علیه قطر بزنند، اما طرح آنها به دلایلی از جمله عکس‌العمل مردم قطر و رابطه عمیق آنها با دولت و حکومت و آمادگی مردم برای فداکاری عملی نشد. «العطیه» درباره انگیزه‌های «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان از تحریم قطر گفت: «وی به‌تنهایی مسوول محاصره قطر نیست؛ بلکه سه کشور دیگر نیز شبانه علیه قطر نیرنگ کرده و برای محاصره آن نقشه کشیدند.»
گفتوگو با ایران
العطیه همچنین ضمن ابراز نگرانی درباره اقدامات ایران خارج از مرزهایش، از لزوم گفتوگو با تهران برای رفع این نگرانی‌ها سخن گفت. پیش‌تر وزیر خارجه دوحه نیز گفته بود که باید اختلافات با ایران را از طریق گفتوگو حل کرد. اظهارات مقامات دوحه در شرایطی است که وزیر امور خارجه ایران ۵ بهمن ماه در روزنامه ینی شفق ترکیه از پابرجا بودن دعوت دیرپای ایران برای گفتوگو خبر داد و گفت: «در انتظار روزی هستیم که همسایگانمان این دعوت را بپذیرند و متحدان آنها در اروپا و غرب نیز آنها را به آن تشویق کنند.» تحلیلگران تاکید و اصرار مقامات دوحه به گفتوگو با جمهوری اسلامی را مرتبط با اختلافات قطر با عربستان سعودی و همچنین نقش منطقه‌ای این بازیگر می‌دانند که باید در شرایط ثبات و به دور از تنش‌ها محقق شود. در همین ارتباط، «خالد بن‌محمد العطیه» وزیر دفاع قطر که در آمریکا به‌سر می‌برد، در مصاحبه با روزنامه «واشنگتن‌پست»، درباره موضوعاتی چون انگیزه‌ها و اقدامات عربستان سعودی و امارات عربی متحده علیه قطر، گسترش همکاری‌های نظامی دوحه با واشنگتن و روابط قطر با ایران سخن گفت. او در پاسخ به این پرسش که آیا دولت(آمریکا) نگران فعالیت‌های نظامی ایران خارج از مرزهایش نیست، گفت: «قطعا این‌طور است؛ اما چطور باید به این مساله رسیدگی کنیم؟ یک راه سخت وجود دارد که راهکاری فاجعه بار خواهد بود و در مقابل آن، یک راه تعامل و گفتوگو وجود دارد که البته ما همیشه این راه را تشویق می‌کنیم.» العطیه درباره روابط دوستانه قطر با همسایگان به‌خصوص ایران نیز افزود: «ما با همگان روابط دوستانه داریم. ما در موضوع تامین انرژی جهان مسوولیت داریم. ما باید یک جریان بدون اشکال و آرام انرژی داشته باشیم و این به آن معنا است که ما باید دشمن نداشته باشیم.» او همچنین درخصوص استفاده قطر از حریم هوایی ایران در بحبوحه تنش‌ها با امارات و عربستان نیز گفت: «حریم هوایی ایران تنها حریم هوایی است که ما در اختیار داریم. ایران همچنین به ما یک خط دریایی هم داده که بتوانیم به مواد غذایی‌مان که برخی از آنها از آذربایجان، ترکیه یا اروپا وارد می‌شود، دسترسی داشته باشیم.» این اظهارات در شرایطی است که پیش‌تر نیز وزیر خارجه قطر در مصاحبه‌ای روز پنج‌شنبه هفته گذشته گفت که باید اختلافات با ایران را از طریق گفتوگو حل کرد. محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی در گفت‌وگویی در موسسه «آمریکن اینترپرایز» در پاسخ به سوالی درباره رابطه کشورش با ایران گفت: «باید جغرافیای منطقه را در نظر بگیریم. ما فقط یک مرز زمینی داریم که آن هم با عربستان است که مسدود شده است، در شرق خود امارات و در سمت دیگر بحرین را داریم. ایران تنها مسیر ما در شمال است. قطر با ایران مرز مشترک و بزرگ‌ترین میدان گازی مشترک را دارد. بنابراین عادی است که این روابط را داشته باشیم.» او اضافه کرد: «بعد از محاصره، ایران تنها مسیر پرواز، تردد و انتقال مواد غذایی، اقلام و دارو به قطر بود. ما هیچ دسترسی دیگری برای انتقال اقلام خود نداریم. این به آن معنی نیست که ما با سیاست‌های ایران موافق هستیم یا به این کشور نزدیک‌تر شده‌ایم، این مساله هرگز برای ما مطرح نبوده است.» آل‌ثانی اضافه کرد: «ما همواره بین روابط اقتصادی و روابط سیاسی تمایز قائل شده‌ایم. ما از قوانین بین‌المللی تبعیت می‌کنیم و در عرصه سیاسی با سیاست‌های ایران در بسیاری از موارد اختلاف‌نظر داریم.»
او گفت: «قطر در مساله سوریه در سوی مخالف ایران قرار دارد، قطر در عراق در سوی دیگر معادله قرار دارد، قطر در یمن در سوی دیگر قرار دارد، اما راه پیشرفت در این مسائل، از طریق درگیری و میدان نبرد نیست، ما با هم در یک منطقه زندگی می‌کنیم و هرکدام‌مان باید درک کنیم که باید به حاکمیت یکدیگر احترام بگذاریم، باید بر اصول اساسی امنیت و همزیستی مسالمت‌آمیز توافق داشته باشیم و هیچ‌یک در امور داخلی دیگری دخالت نکند و هیچ کشوری علیه کشور دیگر اقدامات خصومت‌آمیز انجام ندهد. ما معتقد به گفتوگو هستیم و اعتقاد داریم که باید کانال‌های گفتوگو را باز نگه داشت.» قطر با وجود اینکه در برخی موضوعات منطقه‌ای همچون سوریه و یمن با ایران اختلاف‌نظر دارد، اما در سال‌های اخیر روابط نسبتا خوبی با ایران برقرار کرده است که تحلیلگران یکی از دلایل آن را فشارهای عربستان بر دوحه ارزیابی می‌کنند. دوحه در ۴سال اخیر و پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی در ایران از تمایل ایران برای تشکیل مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای حمایت به‌عمل آورده است، موضوعی که تاکنون مقامات ریاض به آن واکنشی نشان نداده‌اند، اگرچه با رویکرد تهاجمی خود به نوعی آن را رد کرده‌اند. در چرایی تمایل قطر به گفتوگو با ایران برای حل اختلافات موجود، باید به دو عامل اصلی اشاره کرد:
ایران به‌عنوان یک ضربه‌گیر
در شرایطی که چهار دولت عربی مصر، بحرین، امارات و عربستان، در یک‌سال گذشته قطر را در محاصره سیاسی و اقتصادی قرار داده‌اند و خطوط زمینی و هوایی آن را تحریم کرده‌اند، ایران به‌عنوان یک ضربه گیر و شاهراه حیاتی برای دوحه ایفای نقش کرده است. ارسال مواد غذایی، اجازه استفاده از حریم هوایی و باز کردن یک خط دریایی از جمله مواردی است که مقامات دوحه توانسته‌اند به وسیله آنها در شرایط سخت موجود از شراکت با ایران بهره ببرند و به بقا ادامه دهند. در چنین فضایی است که تمایل مقامات دوحه به‌رغم برخی اختلاف نظرها با تهران درخصوص مسائل منطقه ای، باز کردن کانال گفتوگو و حل مسائل موجود است. این به قطر فرصت می‌دهد تا ضمن در امان ماندن از فشارهای عربستان و دولت‌های عربی، خود را در مقام گفتوگو و متمایل به حل اختلافات نیز نشان دهد.
حفظ نقش منطقه‌ای
فارغ از این مسائل که در کوتاه‌مدت برای قطر حائز اهمیت است، نگاه راهبردی دوحه به مسائل منطقه‌ای و پیرامونی خود، اولویت دادن به گفتوگو برای تحقق ثبات منطقه و حفظ نقش منطقه‌ای است. این نگاه که متاثر از نقش قطر به‌عنوان یک دولت ذره‌ای در سلسله مراتب قدرت جهانی است، کمک مهمی به بازیگرانی همچون قطر می‌کند تا بتوانند ضمن بقا در شرایط پرآشوب منطقه، زمینه را برای حفظ و تکمیل نقش منطقه‌ای خود نیز فراهم کنند. اگرچه در دو دهه اخیر قطر توانسته است از بحران‌های موجود بیشترین استفاده را در تنظیم منافع و سیاست راهبردی خود ببرد، اما باید توجه داشت که این بحران‌ها در شرایط محدودی قرار داشتند و موجودیت قطر را نشانه نگرفته بودند. طبیعتا در شرایط گسیختگی و شدت فشارهایی که بقای نظام را تهدید می‌کند، قطر ضعیف‌تر از آن است که بتواند از این شرایط بهره ببرد. از این روست که تمایل دوحه به گفتوگو برای رفع نگرانی‌ها با ایران از این زاویه معنا پیدا می‌کند.
نگرانی‌های اقتصادی
ازآنجاکه قطر وابسته به درآمدهای حاصل از منابع انرژی به‌خصوص گاز است، هر گونه تنش و ناآرامی می‌تواند وضعیت را برای تداوم رشد اقتصادی پایدار و در میان‌مدت توسعه اقتصادی این کشور با خطر مواجه سازد. موضوعی که با بقای پادشاهی و خاندان حاکم در یک رابطه معنادار قرار دارد. همچنین بخش عمده‌ای از رضایت شهروندان دولت‌های عربی خلیج‌فارس با عنصر پول و تزریق درآمدهای نفتی به سطح جامعه محقق می‌شود که هرگونه خلل در آن می‌تواند نارضایتی و گسترش اعتراضات را به‌دنبال داشته باشد. از سوی دیگر نباید فراموش کرد که قطر میزبان جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۲۲ است و بخش عمده‌ای از تمرکز این کشور معطوف به این رویداد مهم است که با نقش منطقه‌ای قطر و بلندپروازی‌های آن در ارتباط مستقیم است. از این‌رو تمایل به گفتوگو و مذاکره برای حل اختلافات و پرهیز از درگیری و کشمکش، نقش مهمی در تداوم رشد و توسعه اقتصادی قطر ایفا می‌کند.
