عربستان به دنبال غنی سازی اورانیوم و تولید پلوتونیوم/ واکنش ایران چه خواهد بود؟

در وبسایت این اندیشکده آمده است: همزمان با تلاش آمریکا برای اصلاح توافق هسته ای با ایران، دولت ترامپ مذاکراتی را با عربستان سعودی، دشمن اصلی ایران در منطقه انجام داده است؛ مذاکراتی در رابطه با توافق دو جانبه ای برای همکاری های هسته ای با این کشور عربی. ریاض قصد دارد طی چند دهه آینده، 16 نیروگاه هسته ای ایجاد کند و شرکتهای آمریکایی نیز در پی مشارکت در این طرحهای سودآور هستند.

اما وضع یک ساختار نهایی برای همکاری هسته ای بین عربستان و آمریکا، مشکلاتی را برای دولت های آمریکا بوجود آورده است، چرا که ریاض مانند تهران خواهان تولید سوخت هسته ای از طریق غنی سازی اورانیوم و نیز تولید پلوتونیوم از سوخت های حاصل از نیروگاههای هسته ای است. دو دولت بوش و اوباما این خواسته سعودیها را نپذیرفتند؛ چرا که نگران آن بودند که سعودی از این تکنولوژی ها برای ساخت سلاح هسته ی استفاده کند.

با اینکه دولت ترامپ تا کنون موضع رسمی خود در این باره را اعلام نکرده است، به عقیده برخی مسئولانی که در جریان برنامه های هسته ای ریاض هستند، واشنگتن برای حمایت از وعده ترامپ در مورد احیای بخش هسته ای آمریکا، قصد دارد تا حدودی از موضع پیشین ایالات متحده در مورد غنی سازی اورانیوم توسط سعودیها کوتاه بیاید.

اما این نکته مشکل بزرگی را برای امریکا بوجود می آورد، چرا که در پی موافقت واشنگتن با درخواست هسته ای ریاض، دیگر دولتهای منطقه همچون ترکیه، اردن، مصر و امارات نیز چنین خواسته ای خواهند داشت و دولت ترامپ نمی تواند به برخی هم پیمانانش در این باره «بله» بگوید و به بعضی «خیر»!

در سال 2009، دولت اوباما توافقی در زمینه همکاری هسته ای با امارات امضا کرده و نام آن را «معیار طلایی» گذاشت، تا بدین وسیله با انتشار سلاح هسته ای در منطقه مقابله کند. براساس این توافق، ابوظبی قانوناً از حق خود برای غنی سازی اورانیوم گذشت و در عوض با خرید سوخت هسته ای از دیگر دولتها موافقت کرد. توافق مذکور در آن زمان با هدف فشار بر ایران برای کنار گذاشتن توانایی های خاصش در زمینه غنی سازی اورانیوم صورت گرفت. اما در صورتی که ایالات متحده با درخواست سعودی ها برای این غنی سازی موافقت کند، به اماراتی ها هم توجیهی برای بازگشت و نادیده گرفتن توافق می دهد، علاوه بر اینکه به تهران نیز جرأت و جسارت بیشتری برای از سر گرفتن فعالیتهایش در این زمینه می بخشد.

این در حالی است که سعودیها در طی سالهای اخیر عزم جدی خود برای اجرای برنامه های هسته ای را نشان داده و در این رابطه، توافق های همکاری هسته ای با برخی دولتها از جمله چین، آرژانتین و فرانسه، امضا کرده اند.

خبر مذاکرات هسته ای دولت آمریکا با سعودی ها جدال گسترده ای را در واشنگتن در مورد حکمتِ دادن چراغ سبز به ریاض برای غنی سازی اورانیوم، برانگیخته است و برخی تحلیلگران آمریکایی بر این عقیده اند که پایین آمدن ایالات متحده از موضع سابق خود در این مورد، می تواند موجب توسعه هسته ای در خاورمیانه شود. ایشان اهمیت فواید اقتصادی که از این همکاری نصیب شرکتهای آمریکایی می شود را در برابر خطرات احتمالی آن، ناچیز می شمارند.

عده ای دیگر از تحلیلگران معتقدند واشنگتن قدرت جلوگیری از غنی سازی اورانیوم توسط سعودیها را ندارد؛ بویژه در زمانی که روسیه و چین وعده همکاریهای هسته ای را به ریاض داده اند. در نتیجه ایالات متحده ناچار است با اتخاذ تدابیر بازدارنده شدید در برابر ساخت سلاح هسته ای توسط عربستان، به این کشور اجازه غنی سازی محدود اورانیوم را بدهد، به این ترتیب که ریاض را ملزم به شفاف بودن برنامه های هسته ای اش کرده و این مساله را برای عربستان روشن کند که ایالات متحده هرگز تکنولوژی ضروری غنی سازی اورانیوم را به سعودیها نمی فروشد، علاوه بر اینکه مسئولان آمریکایی باید از سعودیها بخواهند در تماس دائم با اژانس بین المللی انرژی هسته ای باشند و به آنها اجازه بازدید از تاسیسات هسته ای خود را بدهند.

در هر صورت، سیاستهای هسته ای آمریکا در قبال ایران و عربستان به صورت پیچیده ای به هم مرتبط بوده و به حدّ بحران رسیده است. تلاش های ترامپ برای تشدید محدودیتها بر ظرفیتهای ایران، دولتهای اروپایی را در مورد سیاستهای خاورمیانه ای او دچار شک و تردید می کند، بویژه در صورتی که کاخ سفید از حقوق عربستان برای غنی سازی اورانیوم حمایت کند، استراتژی منطقه ای ترامپ کاملا به دور از منطق و اثر به نظر خواهد آمد.