چرا دانشگاه در اعتراضات دی‌ماه ۹۶ مشارکت نداشت؟
جای خالی دانشگاه در اعتراضات مردمی دی‌ماه ۹۶ علامت سوالی بود که جوابی نداشت. اعتراضاتی که از کف جامعه و طبقه فرودست بیرون آمد و ماهیتی اقتصادی و معیشتی داشت؛ گروهی که تمام تلاششان برای شنیده‌شدن صدایشان به‌جایی نرسیده بود و نتیجه‌اش آمدن به خیابان و اعتراض بود. شعارهایی که در ابتدا با نقد عملکرد دولت آغاز شد اما در مدت کوتاهی تغییر مسیر داد و با محتوای مشکلات اقتصادی و معیشتی از خیابان شنیده شد. اعتراضاتی که در طول یک هفته شهرهای مختلف را در بر گرفت و نتیجه آن اغتشاش، بازداشت عده‌ای و در نهایت واکنشی از سوی مسئولین با این محتوا بود: «اعتراض حق مردم است.»
در بین این اعتراضات، گروهی نیز بودند که با آسیب به اموال عمومی و رفتارهای رادیکالیزه، سعی در منحرف کردن اعتراضات مردمی داشتند که تحلیل‌ها و اظهارنظر‌های کارشناسان و مسئولین سعی در جدا کردن این دو گروه داشته است. در همین میان بسیاری از جامعه‌شناسان معتقد بودند که طبقه فرودست جمعیت غالب معترضان را شکل می‌دهد و طبقه متوسط می‌توانست با همراه‌کردن مطالبات خود با این طبقه، اعتراضات را سازماندهی کند؛ اما این اتفاق رخ نداد، طبقه فرودست تنها ماند و اعتراضات هم ظاهرا بدون نتیجه تمام شد. دانشگاه هم به‌عنوان طبقه مستقلی که به رفتارهای سیاسی و اجتماعی طبقه متوسط نزدیک است و می‌تواند به آن جهت دهد، با اعتراضات مردمی دی‌ماه ۹۶ همراه نشد؛ تنها گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران در تجمع‌ها شرکت کردند که البته بازداشت شدند.
علاوه بر این اساتید به عنوان بخشی از بدنه دانشگاه، واکنشی نداشتند که شاید دلیل آن خروج گسترده چهره‌های موثر از بدنه علمی دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر است که باعث شده دانشگاه، یکی از ضلع‌های اصلی خودش یعنی اساتید را در معادلات سیاسی و اجتماعی از دست بدهد. جمعیت غالب دانشجویان بازداشتی هم فعالان صنفی بودند که تعدادی از آنها در تجمعات شرکت کرده بودند و گروهی دیگر بدون شرکت در تجمعات بازداشت شدند که بعدها گفته شد این بازداشت‌ها پیشگیرانه بوده است! بازداشت‌هایی که تنها محدود به دانشجویان تهران نبود. هرچند فشار عمده بر دانشجویان دانشگاه‌های تهران و علامه بود که بیشترین بازداشتی‌ها را داشتند. در حالی که دانشگاه برخلاف تاریخ جنبش دانشجویی خود با مردم همراه نشده بود.
درباره دلیل عدم مشارکت دانشگاه در اعتراضات اخیر چند سناریو مطرح است؛
سناریوی اول در بررسی نقش جنبش دانشجویی از سال ۵۷ تا ۹۶ نشان می‌دهد دانشگاه در مهم‌ترین رویدادها همیشه با مردم همراه بوده است؛ از تسخیر سفارت آمریکا در سال ۵۸، اعتراضات علیه دولت هاشمی رفسنجانی در دهه ۷۰، حمله به کوی دانشگاه تهران، حمله به خوابگاه طرشت و... گرفته تا حمایت از کروبی و موسوی و در نهایت روحانی؛ اما جای خالی دانشگاه در اعتراضات اخیر پررنگ بود.
سناریوی دوم دلیل همراه‌نشدن دانشگاه به روایت دانشجویان چنین است؛ گروهی از دانشجویان که مطالبه‌گری با اعمال خشونت را برنمی‌تابیدند و معتقد به شیوه‌ای منطقی‌تر با نتیجه بهتر بودند که با نوشتن بیانیه‌ای اعتراضات را حق مردم دانستند و گروهی دیگر نیز که معتقد بودند باید با مردم همراه شد و اعتراضات را سازماندهی کرد.
سناریوی سوم و آخرین سناریو هم این است که اگرچه دانشگاه همراه نشد اما مقابل مردم هم نایستاد؛ چه بسا که اگر همراه می‌شد طبق تحلیل کارشناسان می‌توانست گستردگی بیشتر و اثرگذاری بالاتری را به همراه داشته باشد؛ به‌عبارتی غیبت موجه دانشگاه!
در این قسمت مهم‌ترین رویدادهای پس از انقلاب تا سال ۹۶ ذکر شده که جنبش دانشجویی نقش پررنگ و تاثیرگذاری در آنها داشته است:
|
نقش جنبش دانشجویی در رویدادهای مهم پس از انقلاب |
||
|
رویداد |
تاریخ |
شرح رویداد |
|
تسخیر سفارت آمریکا |
آبان ۱۳۵۸ |
با حمله تعدادی از فعالان دانشجویی به سفارت آمریکا در تهران آغاز شد و با به گروگان گرفته‌شدن ۶۶ دیپلمات آمریکایی به یکی از عمده‌ترین بحران‌های بین‌المللی تبدیل شد و نتیجه ی آن نیز تا کنون ادامه داشته و به قطع رابطه با امریکا منجر شد. این فعالان دانشجویی پس از تسخیر سفارت به دانشجویان خط امام معروف شدند. |
|
انقلاب فرهنگی |
اردیبهشت ۱۳۵۹ |
انقلاب فرهنگی زمینه‌ساز تعطیلی دانشگاه‌ها شد. هرچند که این تعطیلی به سادگی نبود و در بسیاری از دانشگاه‌ها حتی کار به درگیری مسلحانه نیز کشیده شد؛ اما این تعطیلی سه سال به طول انجامید و بیش از ۷ هزار استاد و دانشجو از دانشگاه‌ها اخراج شده یا از پذیرش مجدد آنها بعد از بازگشایی دانشگاه‌ها جلوگیری شد. |
|
جنگ همه جانبه |
فروردین ۱۳۶۶ |
همزمان با بالا گرفتن جنگ وهمچنین زمزمه‌هایی برای پایان جنگ، دفتر تحکیم برای نشان‌دادن انقلابی بودن خود تئوری جنگ همه جانبه را مطرح می‌کند و می‌گوید که باید جنگ با عراق تمام و جنگ با امریکا انجام شود. |
|
جدایی مجمع روحانیون و روحانیت |
اسفند ۱۳۶۶ |
این دو تشکل که ابتدا تحت عنوان مجمع روحانیت وجود داشت، با وقوع اختلافاتی، و با تایید امام، از یکدیگر جدا و به دو تشکل مجزا تبدیل شد. در این جدایی دفتر تحکیم نقش بسیاری داشت؛ به‌طوری که با شروع انتخابات مجلس سوم، با شعار جنگ فقر و غنا توانست که بسیاری از کرسی‌های مجلس را از آن خود کند |
|
اعتراضات علیه دولت هاشمی رفسنجانی |
خرداد ۱۳۷۱ |
با اجرای طرح تعدیل اقتصادی در دولت هاشمی و افزایش ۵۰ درصدی تورم متعاقب آن، شورش‌های اجتماعی متعددی در شهرستان‌هایی مانند مشهد، شیراز، زاهدان، زنجان، ارومیه، اراک، مبارکه، قزوین و اسلامشهر رخ دادند که برای مسئولان حکومتی غیرمنتظره بود؛ اما با وجود اینکه دانشجویان و جامعه دانشگاهی منتقد هاشمی بودند در این اعتراضات جز دادن بیانیه همراهی دیگری نکردند. |
|
اعتراضات علیه دولت هاشمی رفسنجانی |
مرداد ۱۳۷۳ |
همراه با بالارفتن تورم در آن سال‌ها، شورش‌هایی در شهرهای ایران اتفاق افتاد که می‌توان اعتراضات اسلامشهر را مهم‌ترین آن دانست. |
|
انتخابات ریاست جمهوری |
خرداد ۱۳۷۶ |
همزمان با فضای یاس در جامعه، دفتر تحکیم به عنوان یکی از مهم‌ترین گروه‌ها، به حمایت از خاتمی پرداخت و موجب رای‌آوری او شد. |
|
حمله به کوی دانشگاه تهران |
تیر ۱۳۷۸ |
تجمع ۱۸ تیر در خوابگاه کوی دانشگاه در اعتراض به بسته‌شدن روزنامه سلام بود که انصار حزب‌الله در پی تظاهرات دانشجویان به داخل کوی دانشگاه و خوابگاه‌های دانشجویی حمله کردند و با تخریب اموال دانشجویان آنان را مورد ضرب و شتم قرار دادند و صدها نفر را بازداشت کردند. در این واقعه ۷ نفر کشته شدند و تعداد زیادی از دانشجویان آسیب دیدند. |
|
انتخابات مجلس ششم و شورای شهر اول |
بهمن ۱۳۷۸ و اردیبهشت ۱۳۷۹ |
همزمان با افشای پرونده قتل‌های زنجیره‌ای، انتخابات مجلس ششم و شورای اول برگزار شد که در این دو انتخابات اوج اثرگذاری و به نظر بسیاری، اشتباه دفتر تحکیم بود که در هر دو انتخابات نمایندگانی را در لیست‌های انتخاباتی برای خود داشت |
|
کنفرانس برلین |
فروردین ۱۳۷۹ |
حزب سبز المان، اقدام به برگزاری مراسمی کرد و در این مراسم نیز، علی افشاری به همراه افراد دیگری از جمله دولت‌ابادی و سحابی و... به این مراسم دعوت شدند، اتفاقاتی که در این مراسم افتاد (برهنه شدن یک نفر در مراسم) باعث ایجاد حاشیه‌های زیادی برای دفتر تحکیم وحدت شد. |
|
نشریات موج پلی تکنیک |
شهریور ۱۳۷۹ |
در اردوی سالانه انجمن پلی‌تکنیک، نشریه‌ای در تعداد 100 نسخه منتشر شد که بعد از آن عده‌ای آن را توهین به مقدسات دانستند و اعتراضات بسیاری علیه آن انجام شد. |
|
نشست خرم‌آباد |
شهریور ۱۳۷۹ |
هفتمین جلسه سازمان دانشجویی تحکیم وحدت با پیام سید محمد خاتمی و با دعوت از محسن کدیور و مصطفی تاجزاده در خرم‌آباد برگزار شد. پس از آغاز اجلاس عده‌ای لباس شخصی با تظاهرات و ایجاد تنش سعی در بر هم زدن اجلاس را داشتند. با ادامه تنش از سوی افراد لباس شخصی حزب مشارکت خرم‌آباد در تاریخ پنجم شهریور ۱۳۷۹ با صدور بیانیه‌ای از هواداران خود درخواست کرد تا در حمایت از دفتر تحکیم وحدت تجمع کنند. این تجمع در نهایت باعث درگیری میان لباس شخصی‌ها و نیروهای امنیتی و هواداران دفتر تحکیم وحدت شد و در ادامه حتی اجازه خروج سخنرانان از فرودگاه داده نشد و در نهایت نشست نیمه کاره ماند |
|
عبور از خاتمی |
خرداد ۱۳۸۰ |
طیفی از اصلاح‌طلبان در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۰ به دلیل اتفاقاتی چون قتل‌های زنجیره‌ای، حادثه کوی دانشگاه و ترور سعید حجاریان خواستار عبور از خاتمی به دلیل عقب ماندن از مطالبات تندتر اصلاحات بودند. انتقادات مکرر اصلاح‌طلبان به خاتمی تا آنجا بود که یکی از بحث‌های روز آن مطبوعات این سؤال بود که آیا خاتمی خواهد آمد؟ |
|
اعتراض به حکم هاشم آقاجری |
آبان ۱۳۸۰ |
پس از سخنرانی هاشم آقاجری در تالار معلم دانشگاه بوعلی همدان، مدعی‌العموم نسبت به سخنان مطرح شده در این سخنرانی واکنش نشان داد و شکایتی را علیه آقاجری مطرح کرد که در نهایت به اعدام محکوم شد. حکم دادگاه بدوی در پرونده آقاجری با اعتراض گسترده دانشجویان و جامعه دانشگاهی و برخی شخصیت‌های سیاسی کشور از جمله رییس‌جمهور مواجه شد که در ادامه با اعتراض‌ها و فشار گروه‌های مختلف و به‌خصوص دانشجویان، حکم اعدام لغو شد. |
|
حمله به خوابگاه طرشت |
خرداد ۱۳۸۲ |
سعید عسگر همراه با عده‌ای به خوابگاه شهید همت (طرشت) دانشگاه علامه طباطبایی حمله‌ور شدند و به اتهام شرکت در حمله مشکوک عده‌ای به خوابگاه و بر اساس شکایت قالیباف، فرمانده وقت نیروی انتظامی، از سوی مرتضوی دادستان عمومی و انقلاب تهران بازداشت شد. |
|
کمپین یک میلیون امضا |
شهریور ۱۳۸۵ |
گروه‌هایی از فعالان جنبش زنان پس از تجمع ۲۲ خرداد ۱۳۸۵ در میدان هفت‌تیر تهران بر آن شدند که در ادامه پیگیری اهدافی که در قطعنامه آن تجمع اعلام شده بود در جهت تلاش برای تغییر قوانین ناعادلانه و زن‌ستیز در ایران، حرکتی جمعی و هدف‌مند را در دستور کار خود قرار دهند. این پویش در واقع تلاش وسیعی برای «جمع‌آوری یک میلیون امضاء» به‌منظور درخواست تغییر قوانین تبعیض‌آمیز در ایران بود که در جریان آن تعداد زیادی از دانشجویان و فعالان بازداشت و از دانشگاه اخراج شدند. |
|
بیانیه غزه |
آذر ۱۳۸۷ |
سه نهاد دانشجویی، اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه‌های سراسر کشور، اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان، جنبش عدالتخواه دانشجویی به همراه بسیج دانشجویی دانشگاه‌های سراسر کشور و طیف اقلیت دفتر تحکیم وحدت، حمله نظامی اسرائیل به غزه را محکوم کردند. این تشکل‌ها با ارسال نامه‌ای به رهبر انقلاب ضمن اعلام آمادگی خود را برای حمایت از مردم فلسطین، تأکید کردند که مردم مظلوم غزه را تنها نخواهند گذاشت. |
|
حمایت از کروبی و موسوی |
خرداد ۱۳۸۸ |
در جریان انتخابات سال ۸۸، بیشترین حمایت از کروبی و موسوی برای دانشجویان و جامعه دانشگاهی بود. در نتیجه هم پس از اعلام نتایج و حوادث پس از آن، جمعیت غالب اعتراض‌ها مربوط به دانشگاه و جنبش دانشجویی بود. |
|
حمایت از روحانی |
خرداد ۱۳۹۲ |
در انتخابات سال ۹۲ نیز بخش عظیمی از طرفداران روحانی، اساتید، دانشجویان و پژوهشگران علمی کشور بودند که با بیانیه‌های متعددی حمایت خود را از او اعلام کردند. |
|
اعتراضات مردم در واکنش به وضعیت اقتصادی و معیشت |
دی ۱۳۹۶ |
در این اعتراضات دانشگاه با مردم همراه نشد و به نوشتن چند بیانیه محدود شد. گروهی از دانشجویان نیز که همراه بودند، بازداشت پیشگیرانه مواجه شدند. |
