چه کسی پول هزینه خروج آمریکا از برجام را به ترامپ داد؟
به گزارش اقتصادنیوز، با وجود آنکه عربستان سعودی آشکارا از خروج آمریکا از برجام ابراز خشنودی کرده است، اما گزارش‌های جدید، ابعاد تازه‌ای از نقش ریاض در تصمیم ترامپ برای خروج یکجانبه از این توافق را افشا کرده است. سعودی‌ها از بدو امضای برجام، کارزار تخریب این توافق را آغاز کرده‌اند و با بهکارگیری شبکه لابی گسترده و پرنفوذ خود گام‌به‌گام ترامپ را به‌سوی نقض این توافق بین‌المللی سوق دادند. گزارش جدید نشریه آمریکایی «آمریکن کنسرواتیو» از دست‌های پنهان لابی ساکت اما موثر سعودی و تلاش اساسی این لابی برای متقاعد کردن دولت ترامپ به خروج از برجام پرده برداشته است. به نوشته این نشریه، عربستان سعودی ۱۱ میلیون دلار در قانون موسوم به «قانون ثبت ارگان‌های خارجی» هزینه کرده که بخش اعظمی از آن به ایران مرتبط است. سعودی‌ها همچنین ۶ میلیون دلار برای سند‌سازی علیه ایران درباره بحران یمن به یک لابی ضد ایرانی پرداخت کرده‌اند. آمریکن کنسرواتیو همچنین به نقل از رسانه‌های معتبر آمریکایی می‌نویسد که نگرانی اصلی عربستان این بود که توافق هسته‌ای سرآغاز گرایش دوباره آمریکا به ایران و در نتیجه کاهش قدرت عربستان در منطقه شود. به باور سعودی‌ها، اگر برجام مسیر تازه‌ای برای همکاری میان تهران و واشنگتن ایجاد می‌کرد، یک فاجعه برای ریاض رقم می‌خورد.
پول‌پاشی ضدبرجامی آل‌سعود
عربستان علنا از خروج ترامپ از برجام ابراز خشنودی کرده است، اما مقاله‌ای که در نشریه «آمریکن کنسرواتیو» منتشر شد، فاش کرده است که عربستان سعودی نقشی فعال و موثر در فرآیند تصمیم‌گیری ترامپ ایفا کرده است. سعودی‌ها از بدو امضای برجام کارزار تخریب این توافق را آغاز کردند و با بهکارگیری شبکه لابی گسترده و پرنفوذ خود گام به گام ترامپ را به سوی نقض این توافق بین‌المللی سوق دادند. در این مقاله انگیزه‌ها و ساز و کار تاثیرگذاری عربستان بر خروج آمریکا از برجام بررسی شده است. نشریه «آمریکن کنسرواتیو» در مطلبی به قلم دو تن از نویسندگان خود «ویلیام هارتینگ» و «بن فریمن» از دست‌های پنهان یک لابی ساکت اما موثر سعودی و تلاش اساسی این لابی برای متقاعد کردن دولت ترامپ به خروج از برجام پرده برداشته است. به گزارش «تابناک»؛ این نشریه در مطلب خود بیان می‌کند، اظهارات بنیامین نتانیاهو در سی‌ام آوریل درخصوص برنامه هسته‌ای ایران و ارائه برخی اسناد از این برنامه که مخاطب اصلی آن دونالد ترامپ بود، تاثیر بسزایی در تصمیم نهایی ترامپ برای خروج از برجام داشت. اطلاعات غلط و نامفهوم این اظهارات، مهم‌ترین بخش‌های اظهارات ترامپ در خروج از برجام بود. با این حال در کنار این موضوع، یکی دیگر از متحدان ایالات‌متحده یعنی عربستان سعودی همزمان و به شکل موازی لابی خاموش اما موثری را برای تشویق دولت آمریکا به خروج از برجام به کار گرفته بود. اظهارات سعودی‌ها در مورد برجام نیز به همان اندازه اظهارات نتانیاهو از سوی ترامپ به‌عنوان توجیهی برای خروج از توافق هسته‌ای مورد استفاده قرار گرفته است.
لابی‌های گران‌قیمت
به گفته این نشریه، این لابی سعودی از مدت‌ها قبل از شکل‌گیری برجام و توافق هسته‌ای در ژوئیه ۲۰۱۵ فعالیت خود را آغاز کرده بود. در واقع سعودی‌ها از سال‌ها قبل لابی‌های خود را در واشنگتن آغاز کرده بودند تا در صورت حصول توافق میان ایران و طرف غربی، منافع پادشاهی عربستان در آن لحاظ شود.
به گفته نشریه «کریستین ساینس مانیتور» عربستان سعودی ۱۱ میلیون دلار در قانون موسوم به «قانون ثبت ارگان‌های خارجی» یا FARA هزینه کرده که بخش اعظمی از آن به ایران مربوط بوده است. این قانون ارگان‌های خارجی نماینده منافع کشورهای دیگر را مجبور می‌کند که روابط خود با دولت متبوع‌شان را کاملا شفاف‌سازی کنند. سعودی‌ها همچنین نقش موثری در انتصاب سیاست‌گذاران سابق همچون سناتور «نورم کولمن» در جهت محدودسازی توان هسته‌ای ایران در FARA داشته‌اند. اخیرا کولمن در مطلبی در نشریه «دهیل» از تلاش ترامپ برای خروج از برجام حمایت کرده است، بدون آنکه اشاره‌ای به حمایت مالی و سیاسی سعودی‌ها از خود داشته باشد. آمریکن کنسرواتیو با اشاره به این موضوعات بیان می‌کند که تلاش‌های عربستان سعودی برای لطمه به برجام در حالی است که تمام دغدغه‌های این کشور در مورد برنامه هسته‌ای ایران در این توافق لحاظ شده است و به‌ویژه موضوع بازگشت خودکار تحریم‌ها و بازرسی از مراکز و سایت‌های حساس و مشکوک که خواست عربستان سعودی بوده در متن برجام گنجانده شده است. همچنین اعراب خلیج‌فارس در دیدار ماه مه خود در ۲۰۱۵ با اوباما در کمپ دیوید خرسندی خود از برجام را اعلام کرده بودند.
با این حال حمایت سعودی‌ها از برجام همواره در خوش‌بینانه‌ترین حالت ناکافی بود. آنها درحالی نزد افکار عمومی و محافل رسمی از این توافق حمایت می‌کردند که در خفا لابی‌های خود را در واشنگتن برای برهم زدن آن فعال کرده بودند. سعودی‌ها دو استدلال مهم در مقابل برجام ارائه می‌کردند: نخست آنکه پول‌ها و سرمایه‌های آزادشده برای ایران توسط برجام منجر به ادامه حمایت‌های ایران از تروریسم در منطقه می‌شود و دیگر آنکه برجام هیچ کمکی به محدود کردن برنامه موشکی ایران نمی‌کند.
از زمان امضای برجام یک دو جین موسسات روابط عمومی و لابی‌گری که در جهت منافع عربستان فعالیت می‌کنند ذیل FARA ثبت شده‌اند، اما در این میان هیچ یک نتوانسته‌اند نظیر گروه MSL در پیگیری اهداف ضدایرانی عربستان در واشنگتن اثرگذار باشند. MSL در سال ۲۰۱۴ شرکت روابط عمومی کورویس را که مدت‌ها در خدمت عربستان بود، خریداری و در خود ادغام کرد. از زمان امضای برجام بیش از ۶ میلیون دلار از سوی عربستان سعودی به MSL پرداخت شده است. این مبالغ در ازای «محتواهای اطلاعاتی» پرداخت شده است که پیش از این با نام پروپاگاندا شناخته می‌شدند و یکی از موارد آن خبرنامه ۶ صفحه‌ای حول محور اتهام مداخله ایران در یمن است که با ادعاهای عربستان همسو است. این موسسه همچنین ایران را «بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم» اعلام کرد. اما این گروه در جبهه ترویج نظرات سعودی‌ها تنها نیست. در کنار آن باید به گروه دیگری به نام «گلوور پارگ» اشاره کرد که پروپاگاندای تبلیغاتی علیه ایران را با انتشار «حقایقی درباره حوثی‌ها و ایران» پی گرفت که بخشی از آن به برنامه موشک‌های بالستیک ایران اختصاص داشت.
فرصت انتخاب ترامپ
آمریکن کنسرواتیو اشاره می‌کند که سعودی‌ها با در اختیار داشتن مانور تبلیغاتی لازم، انتخاب ترامپ تازه‌کار را به چشم فرصتی برای هجمه به ایران در نظر گرفتند. سرمایه‌گذاری‌های سعودی‌ها در انتخابات آمریکا برای پیروزی ترامپ با اولین سفر خارجی ترامپ بعد از ریاست جمهوری به عربستان سعودی جبران شد. او نخست درغائله قطر از موضع عربستان حمایت کرد (تا زمانی که از وجود تاسیسات گسترده نظامی آمریکا در قطر مطلع شد) و پس از آن با ادامه تجهیز نظامی و موشکی ائتلاف عربستان در یمن موافقت کرد و کشته شدن ۱۰ هزار غیرنظامی در این مناقشات را نادیده گرفت. ترامپ قرارداد فروش انواع تجهیزات و مهمات نظامی و یک سپر موشکی گران‌قیمت به عربستان را نیز تایید کرد. اما عربستان خواسته‌هایی فراتر از این موارد داشت. سعودی‌ها می‌خواستند آمریکا از برجام خارج شود. درحالی‌که متحد پشت پرده عربستان، یعنی اسرائیل، پرسروصدا و آشکارا مخالفت‌های خود با برجام را اعلام کرده و دولت آمریکا را به سوی خروج از این توافق رهنمون شده است، اما عربستان سعودی آرام و خاموش و با تامین مالی ماشین لابی‌گری خود در آمریکا، تمامی امکانات را به کار گرفت تا دیدگاه خود را در واشنگتن ترویج کند. اصلی‌ترین مواضع عربستان به کاخ سفید راه یافتند و بارها در انتقادات ترامپ از برجام شنیده شدند. بیانیه کاخ سفید در توجیه خروج از برجام مملو از استدلال‌هایی است که از سوی لابی‌گران عربستانی طرح شده‌اند. رد پای عربستان را می‌توان در جملاتی همچون «برجام نتوانست خطر برنامه موشکی ایران را مهار کند» و اینکه «ایران به حمایت از شورشیان تروریست در یمن ادامه می‌دهد» به روشنی ملاحظه کرد. عباراتی که ترامپ در زمان ترک برجام به کار برد نیز از اطلاعاتی برداشت شده است که موسسات مورد حمایت عربستان منتشر کرده‌اند. در حقیقت دومین جمله ترامپ یعنی «رژیم ایران بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم است» نعل به نعل از استدلالی که گروه MSL منتشر کرده بود گرته‌‌برداری شده است.
عربستان به‌دنبال آشوب در منطقه
اما عربستان چرا خواهان خروج آمریکا از برجام بود؟ نشریه نیویورک‌تایمز در تحلیلی انگیزه اصلی این خواست را ریشه‌یابی کرده است. نیویورک‌تایمز معتقد است عربستان می‌هراسید این توافق سرآغاز گرایش دوباره آمریکا به ایران و کاهش قدرت عربستان در منطقه شود. تایمز نوشت «خروج از برجام با در دست داشتن برنامه‌ای مدون و یا حتی بدون چنین برنامه‌ای، برای سعودی‌ها مطلوب است.» عربستان برجام را انحرافی از کمپین تقابل با ایران در منطقه می‌دید. در مقاله نیویورک‌تایمز آمده است تنها فرجام رضایت‌بخش این کارزار از دید عربستان، تغییر رژیم سیاسی ایران است. جرمی شپیرو، یکی از مقامات پیشین وزارت خارجه آمریکا به خوبی این دیدگاه را دریافته بود و گفت: «عربستان در برابر ایران درگیر یک تقابل وجودی است و مساله فعالیت هسته‌ای ایران و احتمال دستیابی به سلاح هسته‌ای تنها بخش کوچکی از ماجراست. اگر برجام مسیر تازه‌ای برای همکاری میان ایران و آمریکا می‌گشود، برای عربستان به یک فاجعه تبدیل می‌شد. عربستان می‌کوشد انگیزه‌ای به آمریکا بدهد که فشار بر ایران حتی پس از پایان تصدی‌گری رئیس‌جمهوری کنونی نیز ادامه بیابد.» سعودی‌ها تهدید می‌کنند در صورتی که ایران بتواند پس از پایان توافق برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد، عربستان هم اقدام به ساخت سلاح هسته‌ای خواهد کرد. این نخستین‌بار نیست که چنین تهدیدی از سوی عربستان طرح می‌شود.
پس از اعلام خروج ترامپ از برجام نیز وزیرخارجه سعودی گفت در صورتی که ایران اقدام به تولید سلاح هسته‌ای کند، دولت متبوع او نیز عزم خود را در جهت اقدام مشابه به‌کار خواهد گرفت. بدین ترتیب خروج آمریکا از این پیمان می‌تواند به وقوع یک مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای در خاورمیانه منجر شود، سرنوشتی که در صورت ادامه حضور آمریکا در این توافق بسیار بعید می‌نمود. «آمریکن کنسرواتیو» احتمال وقوع جنگ تسلیحاتی در خاورمیانه ملتهب را یکی دیگر از ثمرات سیاست خارجی بی‌باکانه بن‌سلمان، ولیعهد عربستان می‌داند. دستاورد این سیاست‌ها تاکنون هجوم وحشیانه و ویرانگر این کشور به یمن و محاصره قطر بوده است. بن‌سلمان ترجیح می‌دهد که آمریکا طرح مذبوحانه تغییر حاکمیت در ایران را پیگیری کند و تاکنون توانسته است دولت ترامپ را به اجرای منویات خود وادار کند.
اکنون با خروج آمریکا از برجام انتظار می‌رود لابی سعودی فعالیت خود را در هماهنگی کامل با متحدانش در دولت آمریکا ادامه دهد. متحدانی چون جرارد کوشنر و جان بولتون تلاش مضاعفی به‌کار خواهند بست تا سیاست خارجی آمریکا در این منطقه را مطابق با خواسته‌های عربستان هدایت کنند و مسیری خطرناک در پیش بگیرند. «آمریکن کنسرواتیو» خواستار تلاشی گسترده در جهت کمرنگ ساختن ارتباط ویرانگر آمریکا و عربستان شده است. در این مقاله آمده است در صورتی که سیاست‌های خشونت‌بار بن‌سلمان و تلاش لابی‌های این کشور برای اثرگذاری بر سیاست‌های واشنگتن ادامه پیدا کند، آمریکا باید از ریاض بپرهیزد.
