خطر بزرگی که زادگاه رئیس‌جمهوری را تهدید می‌کند!

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا؛ تشدید پدیده بیابانزایی در سمنان به دلیل نابودی پوشش گیاهی، افت آبهای زیرزمینی، خشک شدن کویر و ادامه خشکسالیها به چالش فراگیر برای این استان تبدیل شده است که رفع آن برنامه ریزی، عزم ملی و مشارکت همگانی را می طلبد.

در سمنان 22 کانون بحران فرسایش بادی وجود دارد که حدود یک میلیون و263 هزار هکتار از اراضی استان را تشکیل داده است، از سویی دیگر، متوسط بارندگی سالانه در منطقه کمتر از 150 میلی متر است که با اتخاذ برنامه ریزی وی‍ژه و بهره مطلوب از آب از رشد پدیده بیابان‌زایی جلوگیری شود. 

سمنان با وجود جمعیت بیش از 700 هزار نفری، هفتمین استان کشور از حیث وسعت محسوب می شود که باید بدون نگاه جمعیتی برای حفظ و احیای این عرصه های ملی تدابیری اتخاذ شود، این روزها به دلیل تنش آبی، فرونشست زمین و قاچاق بی رویه تاغ در مناطق بیابانی، وضعیت عرصه های طبیعی استان به مرز هشدار رسیده است و باید با تلاش و انسجام ملی و استانی و با تخصیص اعتبارات لازم برای رفع این معضل اقدام کرد. 

مسوولان امر معتقدند پدیده بیابانزایی و افزایش کانون فرسایش بادی به دلیل کاهش محسوس آبهای زیرزمینی در نواحی بیابانی ایران و استان سمنان به مرز هشدار رسیده است. 

ایران 32 میلیون هکتار اراضی بیابانی دارد که بیش از هفت میلیون هکتار آن کانون های بحرانی بیابانی است که اگر به آن توجه نکنیم قابلیت تبدیل شدن به کانون بحران را دارد. 

اکنون نه تنها سمنان بلکه استانهای حاشیه کویری گرفتار اضلاح شوم بیابانزایی، فرسایش بادی و ریزگردها هستند که محیط زیست و منابع طبیعی این مناطق را دچار چالش جدی کرده است. 

طی سال های گذشته تغییرات اقلیمی و خشکسالی های پیاپی و بلندمدت، نبود مدیریت مصرف آب در بخشهای مختلف وحذف حق آبه های زیست محطیی موجب شد تا بخش قابل توجهی از منابع آبی خشک شود و افت سطح سفره های زیر زمینی را در بسیاری از مناطق کشور به همراه داشته باشد. 

بر پایه تحقیقات انجام شده، پدیده بیابانزایی و ریزگردها در 209 دشت از دشت‌های کشور از جمله دشت‌های سمنان، دامغان، گرمسار را با مشکل مواجه کرده است. 

طبق اطلاعات موجود، در بیشتر دشت های استان پدیده بیابانزایی گزارش شده است و در چندسال گذشته بیابانزایی و ریزگرد در اراضی جنوب وادی السلام سمنان به سمت شهر سرخه و صوفی‌آباد، در جاده نظامی و روستای اعلاء مرکز استان، در مناطقی از دامغان، گرمسار و شاهرود رخ داده است.

بیابانزایی، کشاورزی را نابود می کند 

جواد قاسمی از اهالی روستای رامه پایین در شهرستان آرادان در گفت وگو با ایرنا افزود: به دلیل ضعف مدیریت، سالانه شاهد تخریب تاغزارها در مناطق بیابانی این منطقه هستیم. 

وی خاطرنشان کرد: در 10 سال پیش 250 خانوار در 2 روستای رامه پایین و رامه بالا زندگی می کردند اما به دلیل افزایش فرسایش بادی و تنش بیابانزایی اکنون بیشتر این روستانشینان به مناطق شهری کوچ کردند. 

قاسمی اظهارداشت: بخش قابل توجه از اراضی کشاورزی آرادان به دلیل تشدید بادهای شدید و پخش نمک زارها غیرقابل کشت شدند و ادامه روند کشاورزی در این منطقه از استان را نابود می کند. 

وی اضافه کرد: باید برای افزایش پوشش گیاهی در نقاط مختلف استان به خصوص آرادان دولت تدابیری را اتخاذ کند و اگر این روند ادامه یابد در چند سال آینده زندگی در این مناطق غیرممکن است. 

وی با بیان این که کویر نعمت خداوند است اما باید با کاشت تاغ‌زارها از افزایش بیابانزایی جلوگیری کرد، بیان داشت: سالانه هزاران متر به اراضی بیابانی این منطقه از استان به دلیل خشک شدن و یا قاچاق تاغ‌ها اضافه می شود. 

قاسمی تصریح کرد: در چند سال گذشته رونق کشاورزی به دلیل شورشدن زمین ها از منطقه رامه رخت بربسته است. 

وی ادامه داد: یگان های حفاظت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان به دلیل کمبود نیروی انسانی کمتر در مناطق بیابانی آرادان حضور می یابند و باید با افزایش نیروی انسانی از این عرصه های ملی بیشتر حفاظت شود. 

قاچاق، ریه های کویر را نابود می کند 

عضو هیات علمی رشته جغرافیا و اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان در گفت وگو با ایرنا با بیان این که تاغ ها مانند ریه در مناطق با اقلیم گرد و خاکی عمل می کنند، گفت : تاغ ها سد جلوگیری از نفوذ شن های روان به روستاها هستند. 

به گفته وی برای پیشگیری از تخریب تاغزارهایی که با زحمات خود روستاییان کاشته شده باید جریمه قطع این گونه های درختی را بسیار سنگین تر کرد. 

سعید کامیابی افزود: قاچاقچیان با پرداخت جریمه 100تا 200 میلیون ریال آزاد می شوند و دوباره به تخریب تاغ زارها ادامه می دهند و این درحالی است که برای به ثمر رسیدن یک اصله تاغ 40 سال زمان لازم است تا این درخت بتواند مقابل فرسایش بادی غلبه کند. 

وی با بیان این که اکنون دامداری های همجوار مناطق بیابانی سمنان معرض هجوم شن های روان قرار گرفته است ،گفت : قاچاقچیان چوب با اعمالشان علاوه بر این که منابع طبیعی را تخریب می کنند، شرایط زندگی مردم و دامها را بحرانی می کنند. 

وی ادامه داد: به موجب قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب 25 مردادماه 1346 صدور هیزم و زغال چوب از کشور ممنوع بوده و هرگونه حمل چوب، ذغال و هیزم جنگلی در نقاط مختلف کشور نیز نیازمند اخذ پروانه حمل از دستگاه های مربوط است. 

کامیابی با بیان این که جریمه قطع و قاچاق درختان تاغ در مقابل آسیب جدی که به محیط زیست می زدند ، بسیار اندک است ، گفت : در فاصله سال های 46 تا 70 جریمه نقدی قاچاق هر اصله تاغ به ازای هر اصله فقط 200 ریال بود که این رقم در فاصله سال های 70 تا 80 به 200 هزار ریال به ازای هر اصله رسید و از سال 80 تاکنون جریمه قاچاق هر اصله تاغ 2 میلیون ریال است . 

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان نقش رسانه ها را در تبیین ممنوعیت قطع و قاچاق تاغ ها مهم ارزیابی کرد و افزود : متأسفانه قوانین و جرایم فعلی بازدارندگی لازم را ندارند و باید در مورد آن بازنگری و تجدید نظر شود.

مهار بیابانزایی نیازمند اعتبار است 

رییس اداره منابع طبیعی سرخه در گفت وگو با ایرنا افزود: عرصه های طبیعی این شهر با مشکلاتی مانند کمبود نیروی انسانی و قاچاق تاغ مواجه است و برای رفع این معضلات، حمایت های همه جانبه مسوولان استانی ضروری است. 

حمیدرضا همتی گفت: در نشست های مختلف استانی و شهرستانی در رابطه با کمبود نیروی انسانی برای حراست از عرصه های طبیعی سرخه مطالبی مطرح شد اما تاکنون اقدام موثری برای رفع این چالش انجام نشده است. 

وی خاطرنشان کرد: عرصه های طبیعی شهرستان سرخه به بیش از یک میلیون هکتار می رسد و هم اکنون یک نفر از عرصه ها حفاظت می کند. 

وی ادامه داد: نبود نیروی انسانی برای حفظ و احیا عرصه های طبیعی تاکنون مشکلاتی مانند تخریب تاغ‌زار و قاچاق این گونه کمیاب و تخریب محیط زیست را به همراه داشته است. 

کم آبی، بیابانزایی را تشدید می کند 

یکی از روستانشینان منطقه اعلاء سمنان در گفت و گو با ایرنا گفت: برداشت بی رویه آب موجب فرونشست زمین شده است و تغذیه زمین های کشاورزی با آب شور باعث خشک شدن اراضی به وی‍ژه درختان پسته شده است. 

عباس همتی با بیان این که افزایش تعداد چاه های غیرمجاز در استان سمنان به بیابان‌زایی افزوده است، بیان داشت: چرای بی رویه شترها در این منطقه در تمام فصل ها هم باعث از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه اعلا می شود. 

وی ادامه داد: مجوزهای غیرقانونی باعث تغییر کاربری و ورود ساختمان ها تا مرز باغ‌های این منطقه شده است که پوشش گیاهی را کاسته است. 

وی به ساختمان‌های مجتمعی در این منطقه که درگذشته زمین زراعی بوده اشاره و اضافه کرد: تاکنون چند مجوز دیگر برای ساخت و از بین رفتن منابع طبیعی و ریه های تنفسی شهر در این منطقه صادر شده است. 

همتی تصریح کرد: گسترش بیابان ها تنها به استفاده از منابع طبیعی و چرای بی رویه دام بستگی ندارد، بلکه گسترش معادن در این منطقه منجر به گسترش مناطق بیابانی شده است. 

وی ادامه داد: معادن به ویژه معادن گچ در این منطقه همه روزه منازل مسکونی روستانشینان را سفید پوش کرده به طوری که هر روز شاهد گسترش این معادن هستیم. 

وی تصریح کرد: بیابانی شدن مناطق روستایی باعث مهاجرت روستاییان به شهرها برای جستجوی کار برای امرار معاش می شود که علاوه بر از بین رفتن ساختار روستاها، با پدیده های اجتماعی در شهرها همراه است. 

این روستایی گفت: قاچاق تاغ به ویژه برای تهیه ذغال تاغ به صورت گسترده افزایش یافته است که این مساله با از بین بردن پوشش گیاهی همراه شده و پدیده گرد و غبار و بیابانزایی را رقم می زند.

شناسایی سه کانون فرسایش بادی در دامغان 

رییس اداره منابع طبیعی دامغان در گفت وگو با ایرنا افزود: پدیده بیابانزایی در عرصه های طبیعی این شهرستان به دلیل کاهش محسوس پوشش گیاهی و افت سطح آب های زیرزمینی به مرز هشدار رسیده است. 

احمدعلی بهاور گفت: بیش از300 هکتار از عرصه های بیابانی دامغان را نمکزار ها و عرصه های بیابانی شامل می شود که دلیل قاچاق بی رویه تاغزارها روز به روز بر گستره این عرصه اضافه می شود. 

وی اظهارداشت: تاکنون سه کانون فرسایش بادی در عرصه های بیابانی دامغان شناسایی شده که لازم است با افزایش پوشش گیاهی در این عرصه ها از گسترش ریزگردها به مناطق مسکونی جلوگیری کرد. 

وی با بیان این که سالانه بیش از یکهزار کیلو گرم تاغ از عرصه های بیابانی دامغان به استان های همجوار قاچاق می شود، تصریح کرد : همکاری مراجع قضایی و انتظامی با اداره منابع طبیعی دامغان به منظور برخورد با متخلفان برای حفظ و احیای عرصه های ملی این شهرستان اجتناب ناپذیر است. 

روند بیابانزایی در سمنان رو به افزایش است 

رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود: خشک شدن کویر ، پیشروی کویر ، افزایش کانون های فرسایش بادی ازجمله مشکلات مهم پیش روی استان در زمان حاضر است. 

علی ترابی افزود: براساس مطالعات سال 89 بیش از یک میلیون و 300 هزار هکتار از مناطق استان تحت تاثیر فرسایش بادی و 477 هزار هکتار کانون بحرانی فرسایش بادی شناخته شده که این کانونهای بحرانی به استان خسارت وارد می کند. 

وی ادامه داد: براساس مطالعاتی که در حال انجام است سطح کانون های بحرانی فرسایش بادی در استان در حال افزایش است. 

به گفته وی جاده تاریخی سنگ فرش جنوب گرمسار که برای عبور از باتلاق ساخته شده بود اکنون به دلیل کاهش آب ورودی به کویر درخطر فرسایش بادی است. 

ترابی اظهارداشت: در حالت طبیعی کویر به دلیل بالابودن سطح رطوبت به هیچ عنوان نباید کانون های فرسایش بادی وجود داشته باشد ولی در نواحی کویری استان اینطور نیست و کانونهای فرسایش بادی به شدت در حال افزایش است. 

رییس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری سمنان ،جنوب آرادان و جنوب غربی سرخه را از دیگر مناطق کویری برشمرد که اکنون تبدیل به مناطق کانون فرسایش بادی شده و با وزش باد در این مناطق گرد و غبار نسبتا شدیدی قابل مشاهده است. 

وی خاطرنشان کرد: با توجه به خشک شدن کویر و سرعت پیشروی احتمال تغییر جهت وزش باد دور از انتظار نخواهد بود و بیشترین تاثیر این تغییر بر شهرستان های سمنان ، سرخه ، آرادان و گرمسار است. ترابی تصریح کرد: استان سمنان دارای اقلیم بیابانی است و در حدود 5.2 میلیون هکتار از مساحت این استان را بیابان تشکیل می دهد و کانون های بحرانی فرسایش بادی که موجب خسارت می شود در مراتع درجه چهار قرار دارد. 

روند فرسایش بادی در سمنان نگران کننده است 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری در گفت وگو با ایرنا افزود: خسارت سالانه کانون های فرسایش بادی به زیرساخت های استان مانند جاده، ریل راه آهن ، منازل مسکونی و محیط زیست نگران کننده است. 

علینقی حیدریان اظهارکرد: بر اساس مطالعات انجام شده 477 هزار هکتار از مساحت بیابان سمنان را مناطق بحرانی تحت تاثیر فرسایش بادی تشکیل می دهد. 

به گفته وی در 20 نقطه از استان سمنان کانون بحرانی فرسایش بادی وجود دارد و سالانه این کانون ها 32 میلیارد ریال به زیرساخت های سمنان خسارت وارد می کند. 

وی اظهارداشت : از 9 میلیون و 700هزار هکتار مساحت استان سمنان در حدود پنج میلیون و 200 هزار هکتار را عرصه های بیابانی تشکیل می دهد و سمنان سومین استان بیابانی کشور و دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است. 

وی ادامه داد : سال گذشته در بیش از 10 هزار هکتار از اراضی ملی استان سمنان عملیات بیابان زدایی انجام شد و نهال کاری در سه هزار و 500 هکتار و در 50 منطقه این استان ، بذر پاشی ، کنترل هرز آب در 6 هزار و500 هکتار ، احداث بادشکن به طول یکصد کیلومتر با مشارکت مردمی و اجرای طرح ترسیب کربن با هدف توانمندسازی جوامع مناطق بیابانی انجام شد. 

وی نابودی پوشش گیاهی و ازبین رفتن منابع تولید علوفه دام ، افزایش روان آب و خطر سیل ، شور شدن اراضی ،افزایش گرد و غبار ،نابودی منابع آبی و کاهش سطح آب های زیر زمینی، افزایش بیماری های تنفسی تنها بخشی از خطرات افزایش بیانزایی برشمرد. 

وی تصریح کرد : اثرگذارترین برنامه ما برای مقابله با بیابا نزایی کاشت نهال و به خصوص درخت هایی نظیر تاغ در مناطق در خطر استان است که این کار نیز هم نیاز به صرف هزینه های زیاد و هم نیاز به زمان زیادی است. 

حیدریان با بیان این که مقابله با این مهم با اعتبارات دولتی زمان زیادی می برد، اضافه کرد: برای کار جدی تر در این بخش نیازمند مشارکت های مردمی و به خصوص جوامع محلی حاشیه های مناطق کویری و بیابانی هستیم که طرح هایی در این خصوص در استان آغاز شده است. 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان با بیان این که سالانه با بسیج همه امکانات و اعتبارات دولتی، بین 2 تا سه هزار هکتار از این مناطق تاغ کاری می شوند، خاطرنشان کرد: این رقم در مقابل 470 هزار هکتار مناطق بحرانی سمنان، رقم بسیار کوچکی است و چنانچه مساحت مناطق بحرانی استان افزایش نداشته باشد، با این روند کنونی، برای مقابله با بیابانزایی در این 470 هزار هکتار به بیش از 200 سال زمان نیاز داریم. 

بیابانزایی به افزایش مهاجرت می انجامد 

معاون پژوهشی و فناوری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سمنان در گفت وگو با ایرنا گفت: در گذشته مردم عرصه های منابع طبیعی را با کمک دانش بومی حفظ می کردند ولی اکنون این دانش وجود ندارد. 

سید علی اصغر هاشمی افزود: براساس تحقیقات انجام شده درباره فرونشست زمین در استان سمنان در سال 1393 بررسی دشت سمنان در مدت سه سال از سال 2008 تا 2011 نشست دشت های سمنان 28 سانتی متر بود ولی با بیان این موضوع با اعضای شورای شهر وقت متاسفانه هیچگونه اقدامی انجام نشد. 

وی ادامه داد: بخشی نگری در مسایل کارشناسی عامل اصلی وضع موجود و چالش امروز منابع طبیعی و محیط زیست است. 

وی بر فرهنگ سازی ،استفاده درست و پرهیز از زیاده خواهی در استفاده از طبیعت تاکید کرد و از بین بردن تعادل بخشی و بر هم زدن نظم طبیعت در داخل این استان عامل اصلی ریزگردها و تشدید بیابانزایی است. 

به گفته وی به دلیل کم آبی و افت سطح آب های زیرزمینی امکان آباد کردن قنات دیگر وجودندارد و از قنات فقط به عنوان یک آثار تاریخی برای جذب گردشگر یادکرد. 

معاون پژوهشی وفناوری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سمنان گفت: اگر رطوبت در کویر از عمق نیم متری پایین تر برود دیگر نمی توان هیچ اقدامی انجام داد و متاسفانه در زمان حاضر این کاهش عمق رطوبت خاک کویر در حال رخ دادن است و این روند در آینده به افزایش مهاجرت از مناطق روستایی همجوار عرصه های بیابانی به شهر می انجامد. 

هاشمی اضافه کرد: در گذشته زراعت سیلابی و استفاده از آب های سطحی و سیلاب ها در مناطقی از استان سمنان رواج داشته و با این اقدام رطوبت خاک در سطح توزیع می شد ولی متاسفانه اکنون این روش به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی کنار گذاشته شده است. 

وی نبود حساسیت را عامل وضعیت فعلی محیط زیست و ایجاد حساسیت و قرار گیری منابع طبیعی در اولویت را راهکار مقابله با بیابان زایی برشمرد. 

13 دشت از 26 دشت سمنان ممنوعه بوده و سهم آب های زیرزمینی از تامین آب بیش از 70 تا 80 درصد است در شرایطی که اگر این میزان 40 درصد باشد بحران محسوب می شود.