رتبه اول کنکور افغانستان شبکه اجتماعی ندارد

به گزارش اقتصاد نیوز و به نقل از بی بی سی جهانی، تهمینه پاینده که ۱۸ سال دارد و متولد شهر کابل است، از جمله ۱۵۸هزار دانش‌آموزی است که در کنکور سراسری امسال شرکت کرد و توانست نمره اول را به دست آورد.

هرچند تهمینه نمره اول کنکور سراسری را به دست آورده اما او خواهان انجام اصلاحات بنیادی از جمله رشته‌بندی این آزمون است.

در افغانستان که هشتاد درصد زنان بی‌سواد هستند و نیمی از کودکان دختر از آموزش محروم، دختری در کنکور سراسری آن رتبه اول می‌شود. او از خانواده‌ها می‌خواهد تا مانع آموزش دختران نشوند و از دولت کشورش نیز خواستار فراهم‌سازی زمینه‌های بیشتری برای آموزش دختران شده است.

او که به دانشگاه طب/پزشکی کابل راه یافته است، می‌خواهد در آینده پزشک شود تا، به گفته او، هموطنانش دیگر مجبور نشوند برای درمان به خارج بروند و پول هنگفتی را برای مداوا بپردازند.

تهمینه در مکتب/مدرسه افغان-ترک در کابل آموزش یافته است، مکتبی که چندی پیش در افغانستان سرخط خبرها را به خود اختصاص داده بود.

با توجه به افزایش استفاده جوانان از شبکه‌های اجتماعی در افغانستان، تهمینه گفت که در طول مدتی که برای کنکور درس می‌خواند، خیلی کم از انترنیت استفاده می‌کرد و حساب کاربری فیسبوک هم ندارد؛ او معتقد است استفاده بیش از حد از این شبکه‌ها "مانع موفقیت می‌شود".

وزارت تحصیلات عالی افغانستان گفته است پنج نفر برتر کنکور در زودترین فرصت برای ادامه تحصیل به خارج فرستاده می‌شوند. در میان پنج نفر برتر کنکور امسال فقط یک دختر حضور دارد.

در حالی که بیشتر خانواده‌ها در افغانستان نمی‌گذارند که دختران‌شان آموزشی عالی داشته باشند، خانواده تهمینه می‌خواهد که او به تحصیل خود ادامه بدهد و با تحصیلش در خارج از کشور هم ممانعت نمی‌کنند.

او نقش خانواده‌ها در آموزش دخترانشان را مهم می‌داند و از آن عده خانواده‌هایی که از "سنت‌های زن‌ستیز پیروی کورکورانه می‌کنند"، می‌خواهد که یک بار از خود بپرسند که "آیا این کارشان منطقی و مطابق شریعت است؟"

دیده‌بان حقوق بشر سال گذشته در گزارشی اعلام کرد که آموزش دختران افغانستان در سال‌های اخیر به‌طور چشم‌گیری کاهش یافته است. وزارت آموزش افغانستان گزارش داد که حدود ۲ میلیون دختر در افغانستان از آموزش محرومند.

قر و تبعیض گسترده علیه دختران در کنار ناامنی، سبب شده میزان کودکان محروم از مکتب در افغانستان از سال ۲۰۰۲ به این سو به شدت افزایش یابد.

وزارت آموزشی عالی افغانستان گفته که در کنکور امسال برای گسترش دسترسی دختران به تحصیلات عالی بیش از شش هزار صندلی/کرسی را در رشته‌های دارای اولویت برای متقاضیان دختر اختصاص داده است.

کنکور 'شفاف‌تر و دقیق‌تر'

با وجود اینکه افغانستان یکی از کشورهای دارای میزان فساد اداری بالا در جهان شناخته می‌شود و نحوه برگزاری کنکور در سال‌های گذشته سروصداهای زیادی را برانگیخته بود، وزارت تحصیلات عالی افغانستان آزمون امسال را "یکی از دقیقترین و شفافترین امتحان‌ها" خوانده است.

این وزارت‌خانه برگزاری کنکور امسال را "متفاوت‌تر" از گذشته خواند و گفت که امسال برای ثبت نام متقاضیان از سیستم بیومتریک استفاده شده است و در کنار به کارگیری دفترچه‌های منحصر به فرد، از نفوذ زورمندان محلی جلوگیری شده و میزان "تقلب و تخلف" کاهش یافته است.

سال ۱۳۹۳در ولایت هرات، فروش کلید پاسخ‌ها موجب لغو آزمون شد و در ولایت لوگر در جنوب کابل نیز مسئولان کنکور به دنبال "تقلب سازمان یافته" ناچارشدند که اوراق کنکور را به جوی آب بیندازند.

یحیی بیضا، کارشناس امور آموزشی، می‌پذیرد که تغییراتی در روند برگزاری کنکور امسال رخ داده اما چالش‌های جدی همچنان پابرجاست. او "شهرمحوری کنکور" را یکی از چالش‌های اساسی می‌داند که اثر منفی بر میزان شرکت دختران گذاشته است.

کنکور در افغانستان در چند مرحله و در حوزه‌های مختلف برگزار می‌شود.

تأسیس نخستین نهاد آموزش عالی و معرفی کنکور

کنکور در افغانستان سابقه ۶۸ ساله دارد. هرچند دانشکده کابل، اولین نهاد تحصیلات عالی افغانستان در سال ۱۹۳۲ میلادی تاسیس شد که بعدا (۱۹۴۶) به دانشگاه کابل ارتقا یافت، اما حداقل برای دو دهه دیگر دسترسی به آموزش دانشگاهی همگانی نشده بود.

گزارش‌های یونسکو درباره وضعیت آموزشی افغانستان در قرن بیستم نشان می‌دهد که دسترسی به آموزش عالی در دهه‌های شصت و هفتاد میلادی رشد چشمگیری داشت.

در سال ۱۹۶۰ میلادی ۱۷۰۰ نفر به دانشگاه راه یافتند که ۱۷۵ نفر آنان دختران بودند. این رقم در خلال پانزده سال به ۱۲ هزار نفر رسید که ۱۶۸۰ تن آنان را دختران تشکیل می‌دادند.

از زمان تاسیس نخستین نهادهای آموزش عالی تا به امروز کمبود معلمان زن که در جامعه سنتی افغانستان می‌تواند به افزایش تعداد دانش‌آموزان دختر کمک کند، یک مسأله جدی بوده است.

بحث سوابق تحصیلی در پذیرش به دانشگاه‌ها

آقای بیضا می‌گوید در بیش از شصت سالی که آزمون سراسری کنکور برای راه یافتن به مراکز تحصیلات عالی رواج داشته، تغییرات مهمی در نحوه برگزاری آن به میان نیامده است.

از او درباره کیفیت کنکور افغانستان پرسیدم، گفت: "کنکور فقط یک آزمون رقابتی است. آنچه که بیشتر اهمیت دارد، دوره‌های پیش و بعد کنکور است."

او با بیان این که در افغانستان توجه بیش از حد به کنکور می‌شود، افزود: "چون سوابق تحصیلی دانش‌آموزان تاثیری بر راه پیدا کردن به دانشگاه ندارد، آنها بیشتر اوقات خود را صرف آماده شدن برای گذراندن کنکور می‌کنند. به جای فهم و یادگیری درس، دانش‌آموزان برای حفظ کردن موضوعات درسی مرتبط به کنکور تلاش می‌کنند."

با این حال، فقط سابقه تحصیلی نیز نمی‌تواند ملاک خوبی برای سنجش شایستگی و پذیریش به دانشگاه‌های افغانستان باشد. چون با وجود کمک‌های بین‌المللی در بخش آموزش و پرورش، وضعیت دانش‌آموزان در نبود کتاب‌های درسی کافی، نبود آموزگاران متخصص و مدارس بدون در و پنجره بحرانی به نظر می‌رسد.

شرکت کنندگان کنکور در افغانستان باید ۱۶۰ سوال چهار گزینه‌ای در مورد درس‌های دوره دبیرستان/لیسه را حل کنند. موضوع نیمی از پرسش‌ها درس‌های کلاس آخر دبیرستان (صنف دوازدهم) است.

آقای بیضا می‌گوید وضعیت آموزش‌ عالی در افغانستان مطلوب به نظر نمی‌رسد. "دانش آموزانی که به دانشگاه راه پیدا می‌کنند، کم و بیش با همان مشکلات قبلی از جمله کیفیت پائین آموزشی و نبود آموزگاران متخصص دچار هستند".

'کنکور رشته‌بندی شود'

هرچند که تهمینه نمره اول کنکور را از آن خود کرده است اما روند کنونی این آزمون سراسری را "نادرست" می‌خواند. او می‌گوید آزمون ورودی دانشگاه‌ها باید رشته‌بندی و تخصصی شود.

او مثال می‌زند: "از دانش آموزی که می‌خواهد در رشته ادبیات تحصیل کند، در کنکور کنونی انتظار می‌رود که به سطح و اندازه کسی که در رشته ریاضی درس بخواند، ریاضی بداند."

او گفت چون گزینه دیگری برای راه‌یابی به دانشگاه نیست، آنها مجبور می‌‍شوند که این روند را طی کنند؛ "این کار در واقع سبب کاهش انگیزه و اعمال فشار روانی بر دانش آموزان می‌شود".