وقتی استخوان ها بی سر و صدا آسیب می بینند

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از بهداشت نیوز: اکثر ما در سنین جوانی تصور می کنیم، بیماری هایی مانند پوکی استخوان فقط مخصوص پدربزرگ ها، مادربزرگ ها و پدرها و مادرهاست. در واقع هیچگاه تصور نمی کنیم شاید این بیماری سراغ ما نیز بیاید. البته قصد نگران کردن شما را نداریم. اما باید مراقب بود.

آقای سعید مزین طارمسری، دانشجوی کارشناسی فیزیوتراپی در خصوص بیماری پوکی استخوان، علل و عوامل ابتلای به آن و روش های درمانی موجود، اطلاعاتی را در اختیار ما قرار می دهد.

۲۰۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان پوکی استخوان دارند

در روند پیر شدن، استخوان ها مواد معدنی خود به خصوص کلسیم را از دست می دهند که اصطلاحا به آن پوکی استخوان یا استئوپروز می گویند و اگر میزان کاهش تراکم استخوانی به حدی برسد که احتمال بروز شکستگی استخوان را بیفزاید بیماری تلقی می شود. ویژگی بارز پوکی استخوان، کاهش چگالی استخوان است.

برآورد شده است که بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در جهان از این بیماری رنج می برند که با بالا رفتن میزان سالمندی، این تعداد رو به افزایش است.

استخوان بافتی زنده و حاوی رگ های خونی است و همین زنده بودن است که به آن امکان رشد و ترمیم را می دهد.بر اساس مطالعه انجام شده در انگلستان تا سال ۲۰۴۰ تعداد افرادی که در دنیا در معرض شکستگی استخوان ناشی از این بیماری هستند، دو برابر و به ۳۱۹ میلیون نفر خواهد رسید. همچنین افزایش میزان بروز شکستگی های ران تا ۲۰۰ درصد طی ۳۰ سال گذشته در کشورهای آسیایی گزارش شده است.

در طول عمر، بافت استخوانی بدن مرتبا توسط سلول های خورنده استخوانی (استئوکلاست ها) جذب شده و در همان حال استخوان جدید توسط سلول های استئوبلاست (استخوان ساز) بر روی آن جایگزین می شود. به این ترتیب بافت همه ی استخوان های بدن مرتبا در حال نو شدن است

ساختمان استخوان های بدن انسان بر دو گونه است:

- استخوان متراکم

- استخوان اسفنجی

اکثر استخوان های بدن از یک بدنه اصلی تشکیل شده اند که مانند اسفنج مشبک و متخلخل است و به آن استخوان اسفنجی می گویند.

روی این استخوان ها را لایه ای از استخوان سخت و بدون سوراخ گرفته است که به آن کورتیکال می گویند. در قسمت کورتیکال، استخوان بصورت لایه لایه و بسیار متراکم است.

در بعضی از قسمت های بدن، قسمت اسفنجی و در بعضی از قسمت های دیگر، قسمت  کورتیکال بیشتر است. ساختار سه بعدی مشبک استخوان به این علت ایجاد شده است که استخوان در عین محکم بودن، سبک هم باشد.

روند ساخت استخوان در سنین کودکی و جوانی بیشتر از جذب آن است، ولی در سنین بالا بیش از اینکه ساخته شود، جذب می شود. اما حتی در شدیدترین حالات پوکی استخوان، بدن دست از ساخت استخوان جدید بر نمی دارد و فقط مقدار آن کم می شود.

روند ایجاد بیماری استئوپروز به این صورت است که تحلیل استخوان اسفنجی بیشتر می شود، به طوری که حفرات داخل آن بزرگ تر و فاصله بین تیغه بیشتر شده و تیغه های داربست نازک تر می شوند. همچنین قسمت کورتیکال روی استخوان نازک تر می گردد.

علل پوکی استخوان

- ژنتیک: میزان حداکثر توده استخوانی بطور عمده ای تحت تاثیر عوامل ژنتیکی است، اما در سال های بعد سایر عوامل اهمیت بیشتری پیدا می کنند. با وجود این، آمارها نشان می دهند افرادی که اسکلت بندی کوچکتری دارند، امکان ابتلا به این بیماری در آنها بیشتر است.

- یائسگی زودرس: در یائسگی زودرس، کمبود هورمون استروژن خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان را بیشتر می کند.

- آمنوره (توقف عادت ماهیانه): آمنوره در خانم های مبتلا به بی اشتهایی، خانم های لاغر که ورزش حرفه ای می کنند و همچنین در زنانی که مبتلا به بیماری های کبدی مزمن یا التهاب روده هستند دیده می شود و شانس ابتلا پوکی استخوان در این خانم ها بیشتر است.

- درمان با استروئیدها

- سابقه شکستگی استخوان

- بیماری تیروئید

- سرطان

عوامل خطرمربوط به نحوه زندگی درایجاد پوکی استخوان شامل موارد زیر است:

عوامل مربوط به برنامه غذایی شامل کمبود ویتامین D و کلسیم. همچنین مصرف زیاد پروتئین ها، کافئین و نمک ممکن است خطر بروز پوکی استخوان را افزایش دهد.

علاوه بر این مصرف الکل، استعمال دخانیات و عدم فعالیت بدنی نیز در ایجاد این بیماری دخیل هستند.

علایم پوکی استخوان

استئوپروز، یک بیماری خاموش و بدون علامت است. بر خلاف بسیاری از بیماری های مزمن دیگر که علائم و نشانه های متعددی دارند، این بیماری تا زمانی که شکستگی استخوان ایجاد نشود، علامتی را بروز نمی دهد.

شکستگی ناشی از استئوپروز، شکستگی هایی هستند که به طور معمول در افراد سالم رخ نمی دهد.

نقاط شایع این شکستگی ها بیشتر در مهره های ستون فقرات، مچ دست ، لگن و به ندرت در سایر استخوان های بدن است که در این بین، شکستگی مهره ها به صورت خاموش بوده و حتی می تواند به دنبال کارهای معمول روزانه از قبیل بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ دهد.

تشخیص نهایی بیماری پوکی استخوان، معمولا به دنبال یک شکستگی حاد یا انجام آزمایش سنجش تراکم استخوان مسجل می شود.

همچنین رادیوگرافی می تواند شکستگی فشاری مهره ها را نشان دهد، ولی این داده ها مادامی قابل اعتماد هستند که ۳۰ درصد از توده استخوانی تحلیل رفته باشد.

پیشگیری از پوکی استخوان

بهترین راه پیشگیری از این بیماری، مقابله با عوامل مرتبط با نحوه زندگی است. انجام اقداماتی مثل اصلاح برنامه غذایی، تمرینات ورزشی و... باعث بهبود سلامت استخوان های افراد مبتلا می شود. این اقدامات حتی در افرادی که دچار پوکی استخوان هم نیستند بسیار مفید است، واز بروز این خطر جلوگیری می کند.

کنترل برنامه غذایی: برنامه غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین D کمک شایانی در جهت سلامت و قوی شدن استخوان ها می کند. از موادغذایی حاوی کلسیم و ویتامین D می توان به لبنیات، تخم مرغ و ماهی های چرب و روغنی اشاره کرد.

باید گفت که منبع اصلی این ویتامین نور آفتاب است. مصرف این مواد غذایی باعث رسیدن به حداکثر توده استخوانی و همچنین کاهش از دست دادن استخوان ها در سنین بالاتر می شود.

اثرات کاهش شدید وزن: کاهش غیرمنطقی و شدید وزن اثرات مضری بر استخوان و سایر سیستم های بدن دارد. بر عکس افراد چاق دارای توده ی استخوانی زیادی هستند، اما این به این معنا نیست که چاقی و چاق شدن را تشویق کنیم بلکه توصیه بر این است که با در نظر داشتن قد، به یک وزن مناسب و ایده آل دست بیابیم.

تمرینات ورزشی: با در نظر داشتن اصل تعادل در انجام تمرینات ورزشی، از انجام ندادن و یا انجام دادن زیاد و غیر اصولی ورزش بپرهیزید.

انجام تمرینات ریتمیک که در آن اعمال وزن صورت گرفته است، توصیه می شود. پیاده روی و ورزش های هوازی، تمرینات کششی و تقویتی مناسب که در علم فیزیوتراپی وجود دارد بسیار کمک کننده هستند.

درمان پوکی استخوان

اغلب استئوپروز پیرامون مفاصل باعث بروز آرتروز می شود. اصل کلی در این بیماری تقویت عضلات، حفظ دامنه حرکتی مفاصل، کاربرد کارآمد اعضا و سیستم های بدن می باشد و هرگز نقش ورزش های تنفسی و اکسیژن رسانی به بافت ها نباید از ذهن دور بماند.

برای این منظور، مشاوره با یک متخصص فیزیوتراپی در دستور کار می باشد.