آنچه روحانی در سر دارد/ توافق مهم تجارت آزاد میان ایران و بلوک کشورهای اوراسیا

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از انتخاب؛ در ادامه این مطلب آمده است: این توافقنامه که مهمترین قرارداد تجارت آزاد میان ایران و کشورهای خارجی محسوب می‌شود، به دنبال تاسیس یک منطقه آزاد اقتصادی میان ایران و بلوک کشورهای اوراسیایی است تا در آنجا طرف‌های تجاری به کاهش یا حذف تعرفه‌های صادراتی در تجارت دوجانبه با ایران برسند. یک سال پس از اجرای موقت این توافق، مذاکرات برای تثبیت و دائمی کردن آن آغاز می‌شود که انتظار می‌رود این هدف نیز تا سال ۲۰۲۰ محقق شود. در صورت ناکامی در آن مذاکرات نیز طرفین می‌توانند برای تمدید کوتاه‌مدت این موافقتنامه در قالب الحاق یک ضمیمه به آن، به توافق برسند.

روسیه که ۸۴ درصد تولید ناخالص داخلی این اتحادیه را به خود اختصاص داده است، عضو پیشتاز آن محسوب می‌شود. ایران نیز در سال‌های اخیر به شریک ژئوپلیتیک روسیه تبدیل شده است و اکنون قصد دارد به شریک اقتصادی و راهبردی  روسیه نیز تبدیل شود. متعاقب خروج آمریکا از برجام و تحمیل تحریم‌های جدید، ایران به منظور تقویت روابط اقتصادی با روسیه، این کشور را در راس دیپلماسی اقتصادی خود قرار داده است. به همین دلیل ایران تلاش می‌کند صادرات غیرنفتی خود به روسیه را افزایش دهد.

با این حال برای تبدیل شدن به یک شریک اقتصادی مهم در تجارت با روسیه و اتحادیه اوراسیایی، ایران مسیری پیچیده و طولانی در پیش دارد. میزان صادرات ایران به این منطقه طی ماه‌های مارس تا نوامبر به ۲۳۶ میلیون دلار می‌رسد. در همین مدت واردات ایران از این منطقه به ۸۰۷ میلیون دلار رسید که ۷۲۳ میلیون دلار آن تنها از روسیه بوده است. در مجموع صادرات ایران به اعضای این اتحادیه معادل یک درصد کل صادرات ایران بوده و واردات ایران از آنها نیز سه درصد از مجموع واردات ایران را تشکیل می‌دهد.

روسیه بیست و دومین  بازار صادراتی ایران است و در عین حال نهمین کشوری است که ایران از آن واردات انجام میدهد. در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، میزان واردات از روسیه ۷۶ درصد رشد داشته است. واردات ایران از تمام کشورهای اوراسیایی نیز همین قدر افزایش یافته که البته بازهم ۷۵ درصد آن سهم روسیه است. از سهم یک درصدی واردات اتحادیه اوراسیایی از ایران، ۴۹ درصد سهم روسیه است. ۵۶ درصد از صادرات نفت خام ایران نصیب همسایگانش می‌شود. اما سه کشور از همسایگان ایران که عضو اتحادیه اوراسیایی هستند، سهم بسیار ناچیزی از مجموع تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص می‌دهند. بعلاوه، میزان تجارت ایران با روسیه، طی ده سال گذشته شاهد رشد قابل توجهی نبوده است. این در حالی است که میزان تجارت ایران با افغانستان طی همین مدت دو برابر شده است. اینها نشان می‌دهد که انعقاد توافق یادشده، گام آغازین برای مسیر طولانی تجارت دوجانبه تلقی می‌شود.

در جبهه ای دیگر، ایران تلاش می‌کند بخشی از کریدور شمال-جنوب باشد و نقش یک راه ارتباطی میان دو غول اقتصادی منطقه یعنی هند و روسیه را ایفا کند و البته با کشورهای شمال و جنوب اوراسیا پیوند اقتصادی محکم‌تری ایجاد کند. همچنین با موقعیت جغرافیایی خاصی که دارد، ایران تلاش می‌کند تسهیل کننده روابط اقتصادی میان هند و اوراسیا باشد. ایران، روسیه و هند دارای منافع مشترکی در پیشبرد ابر پروژه  کریدور حمل و نقل شمال جنوب هستند.

طبق اعلام مقامات ایرانی، روسیه تاکنون سه میلیارد یورو به احداث خطوط ریلی مورد نیاز این پروژه اختصاص داده است. هند نیز متعهد شده مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار را صرف توسعه بندر چابهار در جنوب ایران کند. این پروژه از معافیت تحریم‌های آمریکا نیز برخوردار شده است. طرف دیگر در این پروژه عظیم یعنی آذربایجان نیز متعهد شده ۵۰۰ میلیون دلار صرف سرمایه‌گذاری در احداث راه‌آهن رشت آستارا کند و البته افتتاح اخیر راه‌آهن قزوین رشت نیز بخشی از آن پروژه قلمداد می‌شود. با گام‌هایی که برداشته شده، کریدور مزبور در شرف تحقق یافتن است و انتظار می‌رود سهم زیادی در افزایش قابل توجه حجم تجارت میان ایران با روسیه و ایران با کشورهای اوراسیایی داشته باشد.

در حالی که ایران و هند مشغول مذاکره برای یک توافق دوجانبه تجارت ترجیحی هستند، هند نیز به دنبال یک توافق تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیایی است. اگر این توافق محقق شود، ایران با فرصت‌های جدیدی برای افزایش روابط اقتصادی با کشورهای اوراسیایی و هند مواجه خواهد شد. در نگاهی کلان، تلاش‌های مداوم ایران برای تکمیل کریدور شمال جنوب، انعقاد توافق اقتصادی با اتحادیه اوراسیایی و تمرکزش بر توسعه بندر چابهار، همگی بخشی از سیاست نگاه به شرق ایران قلمداد می‌شوند. پس از ترک توافق هسته‌ای توسط آمریکا، این سیاست با سرعت بیشتری از سوی ایران دنبال می‌شود و در قالب توسعه روابط با روسیه، چین و هند تبلور می‌یابد. بی‌تردید هدف ایران برای تبدیل شدن به یک شریک مهم تجاری برای روسیه و منطقه اوراسیا، یک شبه محقق نخواهد شد. اما با دریافتن ارزش روزافزون این رویکرد به سوی شرق، تهران تقویت تلاشهایش برای نیل به این مقصود را متوقف نخواهد کرد.