برجام به پایان خود رسیده است؟/ تحلیل رفتار دوگانه اروپا درباره برجام و اس‌پی‌وی

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از خبر فوری، جنجال، نگرانی و خشم. اینها سه واژه ای هستند که به بهترین صورت می‌توانند شرایط فعلی حاکم بر مذاکرات ایران و اروپا بر سر تداوم برجام را نشان دهند. ماجرای روز شنبه عباس عراقچی و مقامات اتحادیه اروپا به خوبی این وضعیت را نشان می‌دهد.

مدتی هست که اتحادیه اروپا پس از خروج آمریکا از برجام با پیشنهاد طرحی به نام  SPV  که مربوط به حمایت مالی، تجاری و اقتصادی ایران پس از تحریمهای آمریکا می‌شود، سعی دارد ایران را در این توافق نگه دارد.

مقامات جمهوری اسلامی ایران پس از خروج یک طرفه ی آمریکا از برجام به اتحادیه اروپا هشدار دادند که در صورتی که منافع ایران تامین نشود از این توافق بیرون خواهند رفت. با این حال، اتحادیه اروپا و مقامات سه کشور انگلیس و فرانسه و آلمان سعی کردند از طریق این سازوکار جدید منافع ایران را تامین کرده یا به عبارت بهتر، ایران را راضی نگه داشته و برجام را حفظ کنند.

بیم‌ها و امیدها در رابطه با طرح حمایتی اروپا

از همان ابتدا بسیاری در مورد کارکرد این توافق دو به شک بودند. برخی رسانه های داخلی و خارجی به حمایت از این طرح پرداختند. به عنوان مثال، فارن پالیسی طی گزارشی تاکید کرد که حتی اگر سازوکار SPV کارآمد نباشد، باز در صورت اجرایی شدنش مفید خواهد بود چون کارکرد سیاسی دارد و می‌تواند به عنوان نوعی دهن کجی اروپا نسبت به آمریکا تلقی شود.

در مقابل، بسیاری از سایتهای خبری اجرای طرح SPV را غیرعملی و بی‌فایده دانسته و آن را موجب اطاله‌ی وقت طرفین دانستند. اینکه این طرح شامل نفت نمی‌شود، نبود سازوکار بانکی معتبر و درست، وقت‌گیر بودن بیش از حد این طرح و نبود کشور میزبان برای اجرای این برنامه اصلی ترین موانع و مشکلات اجرای SPV است. علاوه بر اینکه آمریکای ترامپ اگر اصرار بیش از حد بر تحریم ایران داشته باشد، می‌تواند اجرای این طرح را سخت تر ‌کند (اینجا).

به نظر می‌رسد مشکلات عدیده‌ی اجرای طرح حمایتی اروپا باعث شده است که این کشورها در اجرای این سازوکار مالی تردید نمایند. دولتهای اروپایی از چند هفته قبل سعی دارند با انداختن توپ در زمین ایران به نوعی از زیر تعهدات خود خارج شوند.

بهانه‌جویی‌های اروپا و عصبانیت عراقچی

ماجرا به زمانی باز می‌گردد که چند کشور عضو اتحادیه اروپا مدعی شدند چند تروریست که ایرانی بوده یا از طرف دولت ایران اجیر شده اند در خاک اروپا دست به فعالیتهای خرابکارانه زده اند.

دولتهای اروپا بلافاصله از این اتفاق سو استفاده کردند و بیانیه ی تندی علیه ایران صادر نمودند. پس از آن و در جلسه محرمانه دیروز سران اروپا با مقامات وزارت امور خارجه ایران اتفاقاتی افتاد که درگیری و سوظن ایران را نسبت به اجرای تعهدات برجامی اروپا بیشتر کرد.

به نقل از رویترز، گویا دیروزاروپایی ها به اتاق عباس عراقچی (معاون وزیر امور خارجه کشورمان) رفته و به انتقاد از فعالیتهای موشکی ایران و (بنا به ادعای آنها) اقدامات این کشور برای ترور برخی افراد در خاک اروپا پرداخته و اعلام کردند که آن را تحمل نمی‌کنند.

طبق شنیده‌ها، عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه اجازه نمی‌دهد ادعاهای طرف مقابل ادامه پیدا کند و می‌گوید: "فکر می‌کردیم آمده‌اید تا از کم‌کاری‌های خود درباره برجام بگویید یا درباره تروریست‌هایی که در اروپا پناه داده‌اید، توضیح دهید و عذرخواهی کنید."

عراقچی بعد از این اظهارات، ختم جلسه را با گفتن اینکه «دیدار تمام است»، اعلام می‌کند. او سپس از جلسه خارج شده و در را محکم می‌بندد و می‌رود. در حالی که دیپلمات‌های اروپایی تلاش کردند یادداشت خود را تحویل مقام‌های ایرانی دهند اما از طرف ایران، هیچ کس آن را تحویل نگرفت و سرانجام اروپایی‌ها دست خالی بازگشتند.

اروپای ضعیف در مقابل ترامپ می‌ایستد؟

این اتفاقات در زمانی رخ می‌دهد که بسیاری از کشورهای اروپایی درگیر ارتباط با آمریکا هستند. آمریکا قصد دارد ماه آینده در لهستان کشورهای متحدش را با هدف محکوم کردن ایران گرد هم جمع آورد. به نقل از رویترز، برگزاری نشست ضد ایرانی به میزبانی لهستان می‌تواند منجر به شکاف بین کشورهای اروپای غربی و اروپای شرقی شود.

بسیاری از کشورهای اروپایی توسط احزاب راست افراطی اداره می‌شوند و به همین دلیل بین  آنها و کشورهای اصلی عضو اتحادیه اروپا(به خصوص فرانسه و آلمان) بر سر ارتباط با ترامپ اختلاف است. این شکاف و اختلاف اساسی در درون اتحادیه اروپا به همراه شورشهای مختلف در کشورهای اروپایی(از جمله جنبش جلیقه زردها در فرانسه و بلژیک)، برگزیت و احتمال خروج انگلیس از اتحادیه و همچنین، بحران مالی اروپا باعث شده است قدرتهای این قاره مانند گذشته در مورد پیگیری برجام و SPV فعال و جویا نباشند.

به نظر می‌رسد اتفاقات اخیر و به خصوص، بهانه های مختلفی که اروپایی ها گرفته و موانعی که بر سر راه ایران قرار می‌دهند نشان می‌دهد که اروپا تلاش دارد تا به نوعی طرح SPV را معلق کند.