درباره خدمت و خیانت شبکه‌های اجتماعی

به گزارش اقتصاد نیوز و به نقل از ایسنا، شبکه‌های اجتماعی شاید تعابیر متفاوتی داشته باشد اما امروز به وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌هایی اطلاق می‌شود که با بهره‌گیری از امکانات اینترنتی، امکان تعامل میان کاربران با یکدیگر را فراهم می‌کند. درواقع رسانه‌های اجتماعی اینترنتی از زمان فیس‌بوک رواج بیش‌تری یافتند و امروز اینستاگرام و توئیتر در ایران، به‌نوعی در نقش رابط بین کاربران به کار می‌روند.

اما در عین حال، استفاده از این شبکه‌های اجتماعی چندان بدون ضرر هم نبوده است؛ برای مثال مدتی است که مسؤولان روی موضوع ایجاد شبکه‌های اجتماعی مختص کودکان تاکید دارند زیرا معتقدند فضای کنونی برای سنین کودک مناسب نیست. هم‌چنین طی چند وقت اخیر، برخی مدیران با آمار و ارقام نشان می‌دهند که استفاده از این شبکه‌های اجتماعی، موجب کاهش آمار مطالعه شده است و اگرچه استفاده از ابزار اینترنتی محاسنی دارد، اما باید بین استفاده از اینترنت و خواندن کتاب، تعادلی برقرار کرد.

در این راستا، امیر ناظمی - رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران - با مقایسه‌ی آمار حضور در فضای مجازی و کتابخوانی مردم در توئیتر خود نوشته است: زمان حضور ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی حدود ۳۰ برابر زمان مطالعه روزنامه و ۹ برابر زمان کتابخوانی است. با تغییر نگاه از تهدیدمحوری به فرصت‌محوری؛ به شرط حضور گروه‌های مرجع، نویسندگان و پژوهشگران در شبکه‌های اجتماعی فرصتی بزرگ برای ارتقای آگاهی عمومی پدید خواهد آمد.

او در توییت دیگری نیز اظهار کرده بود: بر اساس آمارگیری فرهنگ رفتاری خانوارهای ایرانی (مرکز آمار ایران) در سال ۱۳۹۶، سرانه حضور ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی یک ساعت و چهار دقیقه در روز است؛ در حالی که سرانه مطالعه روزنامه یک ساعت و ۲۷ دقیقه و مطالعه کتاب غیردرسی (به غیر از ادعیه)، چهار ساعت و ۳۴ دقیقه در ماه است.

پس از این اظهارات، محمدجواد آذری جهرمی - وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات - هم به این آمار واکنش نشان داد و در توئیتر نوشت: سرانه مطالعه ما از زمان حضور در فضای‌مجازی خیلی کمتر شده است. آینده روشن نیاز به جامعه‌ای کتاب‌خوان دارد. به همین علت همسرم و من تصمیم گرفتیم کمپینی را برای حمایت از نویسندگان و ترویج کتابخوانی به خصوص برای کودکان در فضای مجازی آغاز کنیم.

با وجود این، حضور برخی مسؤولان در شبکه‌ی اجتماعی توئیتر که اخیراً پررنگ‌تر هم شده است، کمی متناقض به نظر می‌رسد. زیرا اگرچه به اذعان خود آن‌ها، اینترنت بدون فیلتر در اختیارشان قرار دارد (اگر بخواهیم با اغماض از تبعیض در این زمینه چشم‌پوشی کنیم)، اما هر کاربر ایرانی دیگری که مخاطب اظهارات مسؤولان در این شبکه‌ها باشد، به‌ناچار باید از فیلترشکن استفاده کند.

از طرفی دیگر، همه می‌دانند که شبکه‌های اجتماعی هم می‌تواند مانند هر پدیده‌ی جدید و فناوری دیگر مانند یک شمشیر دو لبه عمل کند و نمی‌توان مزایای بسیار آن را تنها به‌دلیل مضرات موجود و استفاده‌ی نامناسب برخی از کاربران، نادیده گرفت. همان‌طور که یکی از کاربران توئیتر در اظهار نظری خطاب به وزیر ارتباطات سوال کرده است: جناب آقای جهرمی، چرا توئیتر و سایر شبکه‌هایی که به دستور قضائی فیلتر شدند، مرجع فعالیت شما و دیگر بزرگواران و سران مملکتی است؟ اگر این شبکه‌ها از نظر شما خوب نیست، پس چرا در آن فعالیت دارید؟ اگر خوب است که چرا فیلتر؟

با این حال، نمی‌توان تأثیرات منفی که ممکن است هر برنامه و وب‌سایت و شبکه‌ای داشته باشد، را هم نادیده گرفت. همان‌طور که محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- معتقد است: «تهدیدات هم وجود دارد و نباید فضا را به سمت دوقطبی ببریم؛ استفاده بی‌رویه آسیب‌هایی به جامعه وارد می‌کند، به خصوص در کودکان که می‌تواند اثرات بدی بگذارد و ما این تهدیدات را می‌دانیم».

در عین حال در همین فضاهاست که امروز حتی مسؤولان حضور یافته و با مخاطبان و مردم ارتباط دارند و یا اطلاعات مورد نظرشان را به آن‌ها می‌رسانند و بعضاً از آن‌ها نظری می‌پرسند که به آن استناد می‌کنند. به همین دلیل است که به اذعان کارشناسان، نمی‌توان نقش این فضای رسانه‌ای که روزبه‌روز پررنگ‌تر می‌شود و حتی جایگزین بسیاری از روش‌های اطلاع‌رسانی سنتی شده را نادیده گرفت و حتی به استناد سخنان مسؤولان، فیلترینگ هم راه مناسبی برای جلوگیری از آن‌ها نیست.