آیا نزدیکی عربستان به چین، پکن و تهران را از هم دور می‌کند؟

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: پس از تخریب روابط با غرب متعاقب واقعه قتل خاشقجی، عربستان احساس کرد نیاز دارد متحدان جدیدی برای خود دست وپا کند. کنگره تلاش کرد ضمن محکوم کردن ولیعهد به اتهام دست داشتن در این جنایت، مانع فروش تسلیحات نظامی به این کشور شود و شرکتهای خصوصی آمریکایی نیز برای حضور در بازار پرسود عربستان از ترس بدنامی دچار تردید شدهاند. اما کشورهایی که ولیعهد به دیدار آنها رفته یعنی چین، هند و پاکستان چنین نگرانی و دغدغه ای نسبت به رفتار سعودیها ندارند و به روابط اقتصادی خود نسبت به مسائل حقوق بشری رجحان می بخشند. سعودیها با چرخش به سوی شرق، پیغامی نیز برای غرب ارسال میکنند.

محمد ترکی السدیری، محقق مرکز شاه فیصل در هنگ کنگ میگوید: «رهبری سعودی این حقیقت را دریافته که نیاز دارد به متحدانش تنوع ببخشد. پیام این دیدار این است که گزینههای دیگری نیز برای عربستان وجود دارد». از لحاظ تاریخی روابط عربستان با شرق محدود به فروش نفت خام به قدرتهای بزرگ آسیایی و در ازای آن خرید ملزومات صنعتی بوده است. از زمانی که شاه سلمان پدر ولیعهد در سال ۲۰۱۵ به تخت نشست، ولیعهد تلاش کرد به روابط این پادشاهی با شرق وسعت بدهد.

بن سلمان سفرش را روز چهارشنبه از پاکستان آغاز کرد. این کشور مسلمان استقبالی جانانه با شلیک ۲۱ گلوله توپ و اسکورت جتهای جنگنده از او به عمل آورد. رییس جمهور پاکستان بالاترین نشان افتخار این کشور را به او اعطا کرد و رییس مجلس پاکستان نیز یک قبضه اسلحه طلا به او هدیه داد. عمران خان، نخستوزیر پاکستان از نیاز این کشور به منابع مالی عربستان برای عبور از بحران اقتصادی سخن گفت و ولیعهد نیز با امضای توافقهای تجارتی به ارزش بیست میلیارد دلار و آزادی هزاران زندانی پاکستانی در زندان های عربستان، به او پاسخ مثبت داد. عادل الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجه عربستان در این باره گفت: «این پول نه یک کمک خیریه بلکه یک سرمایه گذاری است. منفعت آن به هر دو طرف میرسد».

در حالی که بسیاری از توافقات امضا شده صرفا یادداشت تفاهم های رایج وغیرالزام آور در عالم روابط بین الملل هستند، هنوز باید منتظر ماند تا دید که چه منفعتی از آنها نصیب دو کشور میشود. پس از آن ولیعهد راهی هند شد و مورد استقبال گرم ناریندرا مودی، نخستوزیر هند قرار گرفت. هند یکی از منابع اصلی تامین نیروی کار برای عربستان است. انتظار می رود ولیعهد در این سفر هند را ترغیب کند که نفت بیشتری از عربستان برای تغذیه اقتصاد روبه رشد خود خریداری کند و سهم ایران از فروش نفت به این کشور برسد.

مقصد بعدی سفر ولیعهد چین است که بزرگترین خریدار نفت عربستان قلمداد می شود. تجارت میان دو کشور به تجارت الکترونیک و تکنولوژی نیز تعمیم یافته است. تعمیق روابط میان این دو کشور ریشه در برنامههای جاهطلبانه اقتصادی آنها دارد که انتظار میرود هر دو بتوانند در تحقق آنها به هم کمک کنند. عربستان علاوه بر اینکه منبع باثباتی برای تامین نفت چین قلمداد میشود، انتظار میرود به طرح بزرگ رییس جمهور این کشور یعنی کمربند جدید راه ابریشم بپیوندد که قرار است از طریق خطوط ریلی و ارتباطی، دسترسی چین به بازار اروپا و آفریقا را تسهیل کند. ولیعهد سعودی نیز طرح چشم انداز ۲۰۳۰ را در برنامه دارد که انتظار میرود شرکتهای چینی به تحقق آن کمک کنند.

همکاریها میان چین و عربستان از هماکنون وارد حوزههای جدیدی شده است. در سال ۲۰۱۷ دو کشور برای ساخت پهپاد در عربستان توافق کردند. سال گذشته نیز چین دو ماهواره رصدی را برای عربستان به فضا فرستاد. همکاری این دو کشور مبنی بر نگاه مشترک آنها به اولویت روابط اقتصادی و بیاعتنایی به وضعیت حکمرانی و حقوق بشر در داخل این دو کشور است. چین در قبال قضیه قتل خاشقجی سکوت اختیار کرده و عربستان نیز واکنشی به سرکوب اقلیت مسلمان در چین نشان نداده است.

سال گذشته بن سلمان در سفر به آمریکا از مراکز شرکتهای بزرگ فناوری مانند اپل و گوگل دیدار کرده بود تا آنها را به شرکت در طرحهای توسعه عربستان دعوت کند اما پس از قتل خاشقجی، شرکتهای آمریکایی، روابط خود با این کشور را معلق کردند. هماکنون روابط عربستان با اروپا و آمریکا به علت محکوم کردن قتل خاشقجی، متزلزل شده است. به همین دلیل عربستان به دنبال یک شریک راهبردی جدید است.

با کاسته شدن از رشد اقتصادی چین، شرکتهای این کشور به دنبال بازارهای خارجی هستند. شرکت ارتباطات هواوی که آمریکا آن را یک تهدید امنیتی برای خود دانسته است، ماه گذشته بزرگترین فروشگاه خاورمیانه خود را در ریاض افتتاح کرد. در حالی که شرکت آمازون افتتاح دفتر خود در عربستان را معلق کرده است، شرکت تجارت الکترونیک جولیچیک به حضور خود در عربستان وسعت داده است. سم بلتیس، مدیر سابق بخش خاورمیانه گوگل میگوید: «موضع شرکتهای فناوری چینی نسبت به امور امنیتی و حفاظت عمومی، مورد علاقه دولتهای خاورمیانه است. آنها موضع مشترکی نسبت به تغییر مرزهای امنیت و حریم خصوصی دارند».

با وجود روابط عمیق با عربستان سعودی، چینی ها مراقبند که از سایر کشورهای خاورمیانه دور نشوند. به عنوان مثال، وانگ یی، وزیر امورخارجه چین اخیرا به جواد ظریف، همتای ایرانی خود گفت که این کشور قصد دارد به همکاری راهبردی با ایران تعمیق ببخشد. استادیار مرکز مطالعات خاورمیانه در شانگهای، زو ژیجیانگ، می گوید که چین هرگز طرف کشور خاصی را در سطح بین المللی نگرفته و حفظ توازن، سیاست این کشور بوده است. چین صرفا برای همکاری با عربستان به تقابل با ایران رضایت نخواهد داد.

علیرغم افزایش تعامل اقتصادی عربستان با کشورهای آسیایی، کسی انتظار قطع کامل رابطه با آمریکا را ندارد. این کشور صدها میلیارد دلار را صرف خرید تجهیزات نظامی از آمریکا کرده که بسیاری از آنها با قراردادهای تعمیر و نگهداری بلندمدتی همراه هستند که روی آوردن سعودیها به سیستمهای متفاوت را دشوار میکند. همچنین باوجود نارضایتی کنگره از عربستان سعودی، ترامپ که ولیعهد را شریکی راهبردی برای تحقق سیاست فشار بر ایران و برقراری صلح میان فلسطینیان و اسراییلی ها میداند، همچنان کنار ولیعهد مانده است. محمد الیحیی، سردبیر العربیه انگلیسی معتقد است که چین به شریکی مهم و بازیگری تاثیرگذار برای عربستان تبدیل شده است اما اگر به شراکت راهبردی با آمریکا نگریسته شود، هیچ طرفی قادر به جایگزینی این کشور نخواهد بود.