یک ماه از ضرب‌الاجل روحانی به اروپا گذشت؛ اروپا در این مدت چه اقداماتی را انجام داده است؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایسنا، ایران به کشورهای باقی‌مانده در برجام برای اجرای تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی ۶۰ روز فرصت داد و تاکید کرد: "در هر زمان که خواسته‌های ما تامین شود؛ ما نیز به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سر خواهیم گرفت، اما در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله تعهدات دیگری را متوقف خواهد کرد."
در مرحله اول اجرای این سیاست، سازمان انرژی اتمی به عنوان مجری در فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای مسئول اجرای دو گام مهم شد؛ برداشتن سقف تولید دو محصول مهم و کلیدی؛ اورانیوم غنی شده تا ۳.۶۷ درصدی و آب سنگین.
*ایران تا پایان خرداد از سقف ۳۰۰ کیلو اورانیوم غنی شده عبور می‌کند
بر اساس پانزدهمین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تا عبور ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده یا معادل آن (۲۰۲.۸ کیلوگرم اورانیوم) فقط ۲۹ کیلوگرم باقی مانده است که با توجه به چهار برابر شدن نرخ تولید اورانیوم غنی شده ایران در این یک ماه و با احتساب زمان گزارش دهی آژانس، این میزان اکنون بسیار کمتر از ۲۹ کیلوگرم مورد اشاره خواهد بود.
در عین حال بر اساس اطلاع خبرنگار ایسنا، تا پایان خرداد ماه ایران از سقف تولید ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده عبور خواهد کرد.
همزمان ایران فعالیت‌های مرتبط با تعمیر و نگهداری کارخانه آب سنگین اراک که سالانه انجام می پذیرد و قرار بود طی دو ماه انجام گیرد را کوتاه می‌کند و این کارخانه یک ماه زودتر از موعد از قبل تعیین شده شروع به کار می‌کند. بر اساس گزارش اخیر آژانس در زمان گزارش دهی این نهاد بین‌المللی، ذخایر ایران حدود ۱۲۵ تن بوده است که با توجه به شروع فعالیت این کارخانه از ابتدای خردادماه این مقدار به رقم قابل توجهی تا کنون باید رسیده باشد.
ایران اعلام کرده است که چنانچه در مرحله اول اقدام درخوری انجام نگیرد، در مرحله دوم رعایت محدودیت‌های مربوط به سطح غنی‌سازی اورانیوم، و اقدامات مربوط به مدرن سازی رآکتور آب سنگین اراک را نیز متوقف خواهد کرد.
به گزارش ایسنا، در حالی که فضای سیاسی و امنیتی قبل از آن در رابطه با اعمال تحریم‌های یک جانبه و قرار دادن نام سپاه پاسداران در لیست نهادهای تروریستی میان ایران و آمریکا در منطقه تشدید شده بود، اعلام تصمیم تازه ایران باعث شد که برخی کشورهای منطقه، همسایه و برخی کشورهای دیگر خواستار میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و رفع تنش شوند. با این وجود به گفته مقامات کشورمان هیچ پیام ویژه و خاصی از سوی این میانجی‌گران بین تهران – واشنگتن در این مدت رد و بدل نشد. نگرانی از به خطر افتادن امنیت ترانزیت در منطقه خلیج فارس و درگیری و آشوب در برخی کشورهای منطقه مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که این کشورها برای رفع آن تلاش می کنند.
*واکنش سرد دنیا به پیشنهاد آمریکا برای مذاکره بدون پیش شرط با ایران
در حالی که اقدام و تصمیم ایران در واکنش به بی‌عملی کشورهای اروپایی و چین و روسیه در برابر زیاده خواهی و یک جانبه گرایی آمریکا بود اما این آمریکا بود که اگر نگوییم در مواضع جدی و واقعی‌اش اما در مواضع اعلامی‌اش دست به خانه تکانی اساسی زد.
نکته قابل توجه اینکه این تغییر مواضع ترامپ که در سطح گسترده‌ای انجام شد با هیچ واکنش قابل توجهی در صحنه بین‌الملل و ایران مواجه نشد.
دونالد ترامپ در روزهای گذشته به یک‌باره مواضع اعلامی‌اش درباره ایران را ۱۸۰ درجه تغییر داد. او ابتدا درخواست کرد که ایران با وی تماس بگیرد و درخواست مذاکره کند که با واکنش منفی ایران رو به رو شد. بعد از آن خواستار مذاکره مستقیم با ایران شد و اعلام کرد که صرفا به دنبال آن است که ایران به بمب هسته‌ای دست پیدا نکند و از خواسته خود به ویژه براندازی "رژیم" ایران هم دست برداشت. او در سفری که به توکیو داشت به صراحت از تمایل خود به مذاکره با ایران سخن گفت و علاوه بر این از شینزو آبه نخست وزیر ژاپن خواست تا در سفرش به ایران که قرار است هفته جاری (۲۲ خرداد) انجام شود، پیام وی مبنی بر تمایل آمریکا به مذاکره با ایران را به مقامات ایرانی اعلام کند.
بعد از ترامپ، نوبت مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا بود تا با اعلام این که "خواستار مذاکره با ایران بدون هیچ پیش شرطی است" افکار عمومی دنیا را دست بگیرد و در آستانه سفر مهم نخست وزیری ژاپن به تهران جاده را برای وی صاف کرده و از سویی توپ را به زمین ایران بیندازد.
مقام معظم رهبری در آخرین اظهاراتشان در هفته گذشته با توجه به مواضع تازه و عجیب رییس جمهوری آمریکا درباره ایران اعلام کردند: زرنگ‌بازی سیاسی رئیس‌جمهور آمریکا، مسئولان جمهوری اسلامی و ملت را فریب نخواهد داد.
"رندی" و بازی ترامپ در تغییر مواضع صفر تا صدی اش درباره ایران نه تنها در تهران که در میان حتی متحدان و دوستانش بازتاب جدی نداشت؛ شاید آنها می‌دانند که پیشنهاد ترامپ برای مذاکره با ایران حبابی بیش نیست و به زودی این بادکنک خواهد ترکید.
به گزارش ایسنا، در یک ماه گذشته که ایران وارد فاز کاهش اجرای تعهدات هسته‌ای خود شده است، کمترین تلاش و نگرانی را در بین سه کشور اروپایی و چین و روسیه شاهد بودیم.
برخی تحلیل‌گران بر این نظرند که این کشورها، اقدامات تقابلی ایران در برابر خروج آمریکا از برجام را خطرناک نمی‌دانند.
در این مدت حتی درخواست تشکیل یک جلسه فوری در چارچوب کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان یا وزیران خارجه با بی اعتنایی مواجه شد.
بر اساس اطلاع خبرنگار ایسنا، مقامات ایرانی در رایزنی‌های دو جانبه به مقامات این کشورها اعلام کرده اند که اگر پیشنهاد یا طرح مشخص و کارگشایی برای عبور از موانع بر سر راه اجرای برجام ندارند، نیازی به تشکیل چنین جلسه‌ای نیست.
*اروپا هم‌چنان ناتوان از اجرای تعهداتش
در این حال، هنوز هیچ خبر جدی و امیدبخشی درباره شروع به کار عملی کانال مالی اروپا (اینستکس) دیده و شنیده نمی‌شود. راه‌اندازی این کانال مالی با توجه به ترس شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی از تحریم‌های آمریکا هم چنان در هاله‌ای از ابهام است. حتی اگر این کانال برای تبادل کالاهای اساسی فعالیتش را شروع کند، که با وجود چراغ سبز آمریکا به نظر نمی آید شرکت یا کشوری اروپایی برای این کار پیش قدم شود، دردی از ایران دوا نخواهد کرد؛ چرا که شرط ایران برای بازگشت به اجرای تعهداتش طبق برجام، تامین نیازهایش در حوزه نفتی و بانکی است.
قرار است در هفته جاری همزمان با سفر شینزو آبه به تهران، هایکو ماس وزیر خارجه آلمان نیز به ایران بیاید و با مقامات کشورمان دیدار کند. این عالی‌ترین مقام اروپایی است که بعد از اعلام تصمیم "کاهش تعهدات هسته‌ای" به ایران سفر می‌کند.
امروز اروپا در مواجهه با دو رویکرد متفاوت از سوی ترامپ است؛ ترامپی که به یک باره و برخلاف تعهدات بین‌المللی و در میان مخالفت‌های هم پیمانانش از برجام خارج شد و ترامپی که به یک‌باره بدون هیچ پیش شرطی پیشنهاد مذاکره با ایران را می‌دهد. این در حالی است که چماق "تحریم" ها هم چنان محکم در دستان ترامپ علیه ایران و اروپا، چین و روسیه قرار دارد. امروز اروپا بیش از هر زمان دیگر در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای (اتحادیه اروپا و خاورمیانه) ضعیف و گیج شده است. آنچه مسلم است اروپایی‌ها هنوز تمامی توان و اراده خود را برای مقابله با اقدامات و یکه‌تازی‌های آمریکا به کار نگرفته‌اند.
جدای از این که ایران در مقابل پیشنهاد ترامپ برای مذاکره چه دیدگاهی داشته باشد و پاسخش چه باشد، به نظر نمی آید اروپایی‌ها چندان با شنیدن آن دست و پایشان را گم کرده باشند که مبادا ابتکار مذاکرات و حل و فصل مساله را آمریکا بخواهد از دستشان خارج کند. در همین حال که در مقابل تصمیم ایران برای عبور از مرزهای هسته‌ای آرام هستند.
برای اروپایی‌ها، ایران و جامعه بین‌الملل بهترین کار و راه این است که آمریکا را به بازگشت به برجام راضی کنند. هرگونه تلاش برای کنار گذاشتن برجام و شروع مذاکره ای جدید، تحت فشار آمریکا به بازگشت اعتماد فرو ریخته کمکی نخواهد کرد. شاید اگر اروپایی‌ها، چین و روسیه و برخی کشورهای دیگر از جمله ژاپن از اعتبار و هم پیمانی شان با آمریکا برای تغییر نظر ترامپ در این مدت استفاده می‌کردند امروز به نتایج بهتری رسیده بودیم تا این که کشوری بزرگ مثل ژاپن ابزار سیاست‌های ظاهری و آنی رییس جمهوری آمریکا شود.
با شروع کاهش تعهدات برجامی ایران، پنجره‌ای که در برابر دیپلماسی تلاش می‌شد باز بماند در حال بسته شدن است و در این مدت هیچ تلاش جدی و قابل توجهی از سوی ۱+۴ برای حفظ برجام و اجرای خواست‌های ایران انجام نگرفته است و برعکس این کشورها ایران را هم چنان به صبوری دعوت می‌کنند. فارغ از این که قطار هسته‌ای ایران برای شتاب گرفتن در حال آماده شدن است. از این رو این کشورها در صورت شکست برجام باید تبعات احتمالی آن را برعهده بگیرند. شاید از بین رفتن برجام و بازگشت تحریم‌ها و اقدامات همه جانبه برای ایران مضر و خطرناک باشد اما به همان میزان که تحریم‌ها اثری به مراتب وحشتناک‌تر از ۲۰۱۰ برای ایران پیدا کرده است، تبعات منطقه‌ای و امنیتی بازگشت بحران هسته‌ای نیز قابل پیش‌بینی و مدیریت نیست.
