زنان در شورایاری‌ها دیده شدند؟
به گزارش اقتصادنیوز، «سیمین حاجی‌پور ساردویی» دکترای جامعه‌شناسی سیاسی و مدرس دانشگاه در روزنامه «آرمان ملی» گزارشی را درباره وضعیت مشارکت زنان در انتخابات اخیر شورایاری های پایتخت منتشر ساخته که در آن می خوانیم: مردان در قدرت به بهانه‌های مختلف حاضر به تقسیم آن با زنان نیستند، اما این حضور کم‌رنگ را نباید فقط ناشی از مردسالاری در عرصه سیاسی دانست. تعصب ناآگاهانه‌ای که در نهاد ایرانیان شکل گرفته است، مردم را به‌طور ناخودآگاه به سوی تاثیرپذیری از اقتدار سوق می‌دهد؛ آنها می‌خواهند یک قدرت قوی تمام امور زندگی آنها را دست بگیرد و هدایت کند. این سلطه‌پذیری و اعتقاد به مرد به‌عنوان قدرت برتر در طول نسل‌ها در ایرانیان نهادینه شده است. بنابراین، اول از همه، باید با این ذهنیت جنگید. از آنجا که این تعصب ناآگاهانه، جاهلانه نیست، نمی‌توان با قانونگذاری آن را از بین برد، اما می‌توان در فضای عمومی برای تغییر آن تلاش کرد و با تلاش برای افزایش آگاهی از موانع ناپیدایی جلوگیری کرد که زنان را از ورود به عرصه سیاست بازمی‌دارد.
انتخابات شورایاری‌ها
چندی پیش (چهارم مردادماه) پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌ها در ایران برگزار شد؛ انتخاباتی تقریبا بدون دروازه‌بانی احزاب سیاسی. نتایج به دست آمده از این انتخابات بدون دروازه‌بانی احزاب تفاوت زیادی با نتایج انتخابات ملی شهر تهران مانند انتخابات مجلس دهم در حوزه انتخابیه تهران و انتخابات پنجمین دوره شورای شهر تهران ندارد. زنان در انتخابات شورایاری‌های مناطق ۲۲گانه شهر تهران توانستند ۳/۱۵درصد از کرسی‌ها را به دست آورند. در انتخابات دهمین دوره مجلس سهم زنان در حوزه انتخابیه شهر تهران با توجه به رأی‌دهی لیستی مردم تهران ۷/۲۶درصد و در پنجمین دوره شورای شهر تهران ۶/۲۸درصد است. این نتایج همچنان حکایت از این دارد که سیاست هنوز میدان رقابت نابرابر برای زنان است. از این رو، این مقاله تلاشی برای بررسی وضعیت زنان به‌عنوان کاندیدا و منتخب در پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌های شهر تهران به تفکیک مناطق ۲۲گانه و جانمایی آنها در نقشه تهران خواهد بود تا وضعیت حضور زنان و رویکرد مردم هر منطقه نسبت به حضور زنان در انتخابات با درجه وضوح بیشتر مشخص شود. نتایج انتخابات نشان می‌دهد متوسط داوطلبان زن شورایاری‌های شهر تهران ۸/۲۳ درصد بود. بالاترین درصد حضور داوطلبان زن در منطقه ۶ با ۳/۳۱ درصد و پایین‌ترین درصد به منطقه ۱۸ با ۶/۱۵ درصد مربوط می‌شد. اما بالاترین درصد رأی به زنان در منطقه ۲۱ با ۹/۲۹ درصد و پایین‌ترین درصد رأی به زنان همچنان در منطقه ۱۸ با ۸/۶ درصد دیده شد.
نکته جالب این است که از حوزه انتخابیه بازار در منطقه ۱۲ و اسماعیل‌آباد در منطقه ۱۹ هیچ بانویی کاندیدا نشده بود. در ۲۷ حوزه انتخابیه بالاترین رأی را زنان کسب کردند.
کمترین شکاف جنسیتی میان داوطلبان به منطقه ۶ با ۷/۶۸ درصد و بیشترین شکاف جنسیتی میان داوطلبان به منطقه ۲۲ با ۴/۸۴ درصد مربوط می‌شود. متوسط شکاف جنسیتی میان داوطلبان ۲/۷۶ درصد است. اما کمترین شکاف جنسیتی میان منتخبان در منطقه ۲۱ با ۱/۷۰ درصد و بیشترین شکاف جنسیتی میان منتخبان در منطقه ۱۸ با ۲/۹۳ درصد مشاهده می‌شود. متوسط شکاف جنسیتی میان منتخبان پنجمین دوره شورایاری‌های شهر تهران ۱/۸۴ درصد است. در کل، شکاف جنسیتی میان منتخبان شورایاری‌های شهر تهران افزایش چشمگیر داشته است.
رتبه بندی مناطق بیست‌ودوگانه تهران بر اساس شکاف جنسیتی داوطلبان و منتخبان
منطقه یک با اختلاف رتبه ۸+ بیشترین بهبود را در رتبه شکاف جنسیتی داوطلبان (رتبه ۱۸) و شکاف جنسیتی منتخبان زن (۱۰) تجربه کرده است. این اختلاف رتبه نشان می‌دهد که هرچند تعداد داوطلبان زن در منطقه یک کمتر بوده است، اما رأی‌دهندگان نسبت به انتخاب داوطلبان زن تمایل بیشتری نشان داده‌اند؛ به‌طوری که این منطقه ۸ رتبه بهبود داشته است. این در حالی است که منطقه چهار با اختلاف رتبه ۱۳- بیشترین سقوط را در رتبه شکاف جنسیتی داوطلبان (رتبه ۶) و رتبه شکاف جنسیتی منتخبان (۱۹) داشته است. در منطقه چهار تهران، با وجودی که داوطلبان زن با انگیزه بیشتری در انتخابات کاندیدا شده‌اند، اما رأی‌دهندگان این منطقه نسبت به حضور زنان در مدیریت شهری چندان خوش‌بین نبوده‌اند؛ به‌گونه‌ای که این منطقه ۱۳ رتبه پسرفت را تجربه کرده است. مقایسه این دو آمار تردیدهایی را در این فرضیه که «با افزایش تعداد داوطلبان زن، تعداد منتخبان زن افزایش خواهد یافت» ایجاد می‌کند که آن را با بررسی میزان ضریب همبستگی داوطلبان و منتخبان زن مورد بررسی بیشتر قرار خواهم داد.
میزان ضریب همبستگی به دست آمده میان داوطلبان و منتخبان زن ۰۰۰۰۴/۰ است که تقریبا معادل صفر محسوب می‌شود. این ضریب همبستگی فرضیه «با افزایش تعداد داوطلبان تعداد منتخبان زن افزایش خواهد یافت» را رد می‌کند. پراکندگی جغرافیایی داوطلبان زن نشان می‌دهد که بیشترین داوطلبان به مناطق ۲۱، ۳، ۶، ۱۳ و ۲۰ تهران مربوط می‌شود، اما همچنان کمترین تعداد داوطلب در مناطق جنوبی شهر تهران دیده می‌شود.
این در حالی است که تحلیل جغرافیایی این انتخابات نشان می‌دهد که رأی‌دهندگان در مناطق غربی تهران بیشترین تمایل را برای رأی‌دهی به زنان دارند و کمترین تمایل در مناطق شمال شرقی و جنوبی تهران دیده می‌شود.
وضعیت جانمایی منتخبان زن در مناطق بیست‌ودوگانه شهرداری تهران
مقایسه جانمایی شکاف جنسیتی داوطلبان و منتخبان نشان می‌دهد مناطق ۶ و ۲۱ کمترین شکاف جنسیتی را هم در داوطلبان و هم در منتخبان زن داشته و در هر دو مورد رتبه‌های اول و دوم را به تناوب کسب کرده‌اند. مناطق ۲۰ و ۱۳ که از منظر شکاف جنسیتی داوطلبان در منطقه سبز و رتبه‌های ۳ و ۴ قرار داشتند، از منظر شکاف جنسیتی منتخبان در مرز بالایی شکاف جنسیتی متوسط منتخبان قرار گرفته، به ترتیب رتبه‌های ۵ و ۴ را به خود اختصاص داده‌اند. منطقه ۳ که از نظر شکاف جنسیتی داوطلبان رتبه ۵ را کسب کرده و در منطقه سبز قرار داشت، از نظر شکاف جنسیتی منتخبان با ۱۱ پله سقوط به رتبه ۱۶ و منطقه قرمز تنزل یافت. همین اتفاق در مور منطقه ۴ با ۱۳ پله سقوط تکرار شده است. این تنزل رتبه نشان می‌دهد در این مناطق داوطلبان زن دارای انگیزه کافی برای کاندیداتوری هستند، اما مردم منطقه رویکرد مثبتی به زنان نشان نمی‌دهند. در مقابل، منطقه ۵ که از منظر شکاف جنسیتی داوطلبان در رتبه ۸، وضعیت متوسط و منطقه صورتی قرار داشت، از منظر شکاف جنسیتی منتخبان به رتبه ۳، وضعیت خوب و منطقه سبز ارتقا یافته است. این وضعیت نشان می‌دهد مردم این منطقه نسبت به حضور زنان در قدرت مثبت‌اندیش‌تر بوده، مقاومت کمتری نشان می‌دهند. این اتفاق در مورد منطقه ۱۴ با ۶ رتبه بهبود و منطقه یک با ۸ رتبه بهبود تکرار شده است. از این تحلیل می‌توان نتیجه گرفت هرچند بخشی از دلایل عدم رأی‌آوری زنان به عدم رأی‌دهی رأی‌دهندگان زن به داوطلبان زن برمی‌گردد، اما در کل، در مناطق جنوبی تهران که سنت نقش قوی‌تر و مهمتری را در شکل‌دهی به آرای افراد ایفا می‌کند، دارای کمترین داوطلب زن و زنان داوطلب دارای کمترین شانس هستند. فرهنگ سنتی یکی از مهمترین موانع حضور زنان در عرصه سیاست محسوب می‌شود. اگر تعصبات این مناطق نسبت به حضور زنان در قدرت کاهش یابد، می‌توان امیدوار بود تعداد زنان منتخب در انتخابات‌های بعدی شهر تهران افزایش یابد، زیرا بر اساس آمار میزان مشارکت به نسبت جمعیت منطقه، مناطق ۱۹، ۱۲ و ۱۸ شهرداری تهران به ترتیب با ۱۴، ۱۰ و ۸. ۶۶ درصد شرکت‌کنندگان بیشترین مشارکت را در این انتخابات داشتند، اما در عین حال این مناطق جزو مناطقی بودند که کمترین اقبال را به زنان نشان دادند. به علاوه، منطقه ۴ شهرداری تهران نیز که بیشترین میزان رأی (۵۳۴۷۰ رأی) اخذ شده را داشته، همان‌گونه که در نقشه جانمایی منتخبان شهر تهران به‌خوبی قابل مشاهده است، جزو مناطق قرمزرنگ با کمترین میزان منتخب زن قرار گرفته است. بنابراین، مناطق با بیشترین میزان مشارکت مردمی رویکرد مثبتی به زنان ندارند. به نظر می‌رسد فعالان حوزه زنان باید بیشترین فعالیت خود را روی این مناطق متمرکز کنند.
