داستان مشکوک یک بیماری/ تخت روانچی؛ از مذاکرات برجام تا تخت بیمارستان نیویورک

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از نامه نیوز، ماجرای بیماری سرطان مجید تخت روانچی دیپلمات با سابقه ایرانی در آمریکا این روزها نقل محافل خبری مختلف شده است. درحالی که روحانی از نیویورک بدون مذاکره بر سر تکمیل برجام به ایران و اروپایی‌ها نیز دست خالی به کشورهای خود بازگشتند، خبر بستری او بلافاصله پس از پایان اجلاس مجموع عمومی سالانه سازمان ملل، بحث‌های زیادی را در رسانه‌ها درباره این ماجرا ایجاد کرده است.

روانچی کیست؟

مجید تخت روانچی، متولد ۱۳۳۷ دیپلمات ایرانی با سابقه‌ای است که مدتی است سفیر و نماینده ایران در سازمان ملل متحد است. وی پیش از این معاونت اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه را برعهده داشته و از اعضای اصلی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران با گروه ۵+۱ در جریان تدوین «برجام» به حساب می‌آید. وی دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی عمران از دانشگاه کانزاس آمریکا، کارشناسی ارشد اقتصاد سیاسی از دانشگاه فوردهام و دکترای علوم سیاسی از دانشگاه برن است. دانشگاه کانزاس در ایالت کانزاس آمریکا قرار دارد و از دانشگاه‌های فنی شناخته شده جهان است. حسن غفوری فرد وزیر نیروی دولت دوره جنگ تحمیلی و عضو فعلی شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در همین دانشگاه تحصیل کرده است.

دانشگاه فوردهام نیز در نیویورک آمریکا قرار دارد که بیشتر از رشته‌های علوم انسانی، در رشته پزشکی شناخته شده است ولی تخت روانچی در دهه 1990 میلادی همزمان با شغل سفیری سازمان ملل در رشته اقتصاد سیاسی این دانشگاه تحصیل کرده است. وی بعد از آن در رشته علوم سیاسی برن سوئیس را به‌عنوان محل تحصیل در مقطع دکتری انتخاب کرد. در زمینه فعالیت در حوزه دیپلماسی، روانچی از ابتدای دهه ۱۳۶۰ در وزارت امور خارجه آغاز کرد. او از ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ رئیس اداره سازمان ملل در وزارت امور خارجه بود و از ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۷ بعنوان سفیر ایران در سازمان ملل، فعالیت می‌کرد. تخت‌روانچی در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ سفیر ایران در سوئیس بود و در همان سال‌ها تحصیلات خود در مقطع دکتری را به پایان رساند. با آغاز دولت احمدی‌نژاد وی از فعالیت‌ بیشتر در حوزه سیاست خارجی باز ماند و به دلیل دیدگاه‌های اعتدالی و گاه اصلاح‌طلبانه، جای زیادی در دولت مهرورزی نداشت. روانچی پس از آن تا سال ۸۵ سفیر ایران در سوئیس و لیختنشتاین بود و از سال ۸۵ تا ۸۸ به‌عنوان مشاور وزیر خارجه فعالیت می‌کرد.او در دولت دهم (پس از 88) هیچ سمتی در وزارت خارجه نداشته و عملا اخراج شد. او از سال ۱۳۹۲ تا سال 97 نیز معاون وزیر امور خارجه در حوزه اروپا بوده است. وی در سال‌های 96 تا 98 مسئولیت معاون سیاسی دفتر روحانی را نیز بر عهده داشت. پس از روی کار آمدن ترامپ زمزمه‌های حضور او به عنوان سفیر در سازمان ملل مطرح شد.وی پس از غلامعلی خوشرو، از فروردین 98 تا امروز در این پست حاضر است.

جایگاه در مذاکرات برجام

گذشته از حضور روانچی در مذاکرات پذیرش قطعنامه ۵۹۸ ، سابقه او در مذاکرات هسته‌ای سال ۸۲ نیز به‌عنوان یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده به ریاست حسن روحانی شایان توجه است. اما روانچی بیش از همه در جریان مذاکرات برجام شناخته شد. او در تمامی مذاکرات مربوط به پرونده هسته‌ای در دولت روحانی از ژنو تا نقاط دیگر حضور داشت و نقشی کلیدی در این مذاکرات برعهده گرفت. جایگاهی که او در مذاکرات داشت، شبیه جایگاه «زاهدی وفا» در تیم مذاکراتی سعید جلیلی در مذاکرات آلماتی بوده است.

ماجراهای نیویورک

روانچی 61ساله زمانی‌که توان خود را به‌عنوان یک نیروی مذاکره‌گر در جریان انعقاد برجام نشان داد، با رشد خطر تصویب انواع قطعنامه‌های ظالمانه علیه ایران با فشار دولت ترامپ، در جایگاه مهم سفیری ایران در سازمان ملل قرار گرفت. اولین باری که تخت روانچی در شورای امنیت سازمان ملل در دفاع از ایران خودی نشان داد، چهارم تیرماه امسال بود که بعد از مطرح شدن اتهام نقض حقوق بین‌المللی توسط آمریکا علیه ایران، او از حقوق ایران عاقلانه دفاع کرده و مانع از آن شد که سرنگونی پهپاد آمریکایی به حربه‌ای در دست آمریکا علیه ایران تبدیل شده و قطع‌نامه‌ای به‌ضرر جمهوری اسلامی تصویب شود.

وی چند روز بعد از آن مجادله دیپلماتیک در روز هفتم تیرماه در جلسه شورای امنیت حمله سنگینی علیه دولت آمریکا در ماجرای نقض برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت شکل داد. وی در آن جلسه با بیان اینکه «گفت ایران نمی‌تواند، نباید و نمی‌خواهد به تنهایی تمامی بار حفظ برجام را به دوش بکشد» هشداری ضمنی به اروپایی‌ها هم داد. وی در دفاع از طرح ایران برای کاهش تعهدات برجامی طی آن جلسه گفت: «باید تأکید کنم که این تصمیم ایران در تطابق کامل با بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام است که طبق آن‌ها در صورت اعمال تحریم‌های جدید و یا اعمال مجدد تحریم‌ها یا اعمال تحریم‌های هسته‌ای جدید، ایران حق دارد اجرای تعهدات خود طبق برجام را به‌صورت کلی و یا جزئی متوقف نماید». پس از این جلسات، بسیاری از فرصت‌های آمریکا برای بردن پرونده‌های ایران به شورای امنیت با اختلال مواجه شد. اما این پایان کار روانچی نبود.

داستان مشکوک یک بیماری

سرطان تخت روانچی درحالی مطرح شد که پیش از او بیژن نوباوه خبرنگار مشهور ایرانی در نیویورک به دلیل عوارض شیمیایی دوران جنگ تحمیلی دچار بیماری سرطان شده بود. البته برخی از محافل امنیتی و رسانه‌ای از احتمال انجام «ترور بیولوژیک» (مانند هوگو چاوز و عبدالعزیز الحکیم و نادر طالب‌زاده) نیز توسط آمریکا گمانه‌زنی‌هایی انجام دادند؛ به‌خصوص اینکه بحث مسمومیت منجر به سرطان، در اکثر این افراد آن هم در جریان سفر خارجی مطرح شده است. اخیرا سردار جلالی فرمانده پدافند غیرعامل کشور نیز در رابطه با بحث ترورهای بیولوژیک صحبت‌هایی را مطرح کرده که این گمانه‌زنی‌ها را تشدید کرده است.

ولی به‌هرحال مسئله بیماری روانچی (آنهم باتوجه به اقدام اخیر ترامپ در ایجاد ممنوعیت ورود مقامات ایرانی و خانواده‌هایشان به آمریکا پس از خروج روحانی از نیویورک) اکنون به مشکلی جدید برای دستگاه دیپلماسی کشور بدل شده است.

یک گروکشی کثیف

ماجرای آلودگی بدن تخت روانچی به بیماری سرطان از زمانی موردبحث قرار گرفت که فرناز فصیحی خبرنگار نیویورک‌تایمز چند روز پیش در توئیت خود نوشت: «مجید تخت روانچی، سفیر ایران در سازمان ملل، به سرطان مبتلاست و در بیمارستانی در نیویورک  بستری است. محمدجواد ظریف برای عیادت باید اجازه بگیرد تا بتواند از منطقه مشخص در نیویورک خارج بشود. دولت آمریکا می‌گوید اول یک زندانی آمریکایی در ایران را آزاد کنید تا اجازه سفر به بیمارستان بدهیم». ماجرا ازاین‌قرار است که بدن روانچی از تیرماه سال جاری طی معاینات، علائم سرطان را نشان داده بود. علیرضا میر یوسفی رایزن کشورمان در سازمان ملل در توئیتی در پاسخ برای روزنامه‌نگار ایرانی‌الاصل نیویورک‌تایمز نوشت: تنها چند دقیقه تا سازمان ملل تا بیمارستان فاصله دارد! نشریه «فارن‌پالیسی» با اشاره به محدودیت عبور و مرور وضع‌شده برای مقام‌های ایران جهت تردد در نیویورک نوشته است: «وزیر خارجه ایران تلاش کرد با مجید تخت روانچی که بیرون از محوطه نزدیک به مقر سازمان ملل در بیمارستانی در نیویورک  بستری است ملاقات کند، اما دولت آمریکا این درخواست را رد کرد».

به نظر می‌رسد صرف‌نظر از احتمال نقش دولت آمریکا در این رویداد، واکنش زیردستان ترامپ در پاسخ به درخواست دستگاه دیپلماسی به‌منظور حضور و عیادت از روانچی، نوعی گروگان‌گیری و خالی کردن عقده ناکامی دستگاه دیپلماسی کاخ سفید در برابر ایران قلمداد شود. به‌خصوص اینکه ماجرای دستگیری جاسوس‌های دو تابعیتی در ایران، از پرونده‌هایی است که در سال‌های اخیر آمریکا را تحت‌فشار افکار عمومی قرار داده باشد. بااین‌حال عباس عبدی اخیرا در توییتر خود، نسبت به این خبر واکنش نشان داد. وی با انتقاد از رفتار آمریکا خواسته است که روانچی را به ایران بازگردانند تا بهتر تحت معالجه قرار گیرد، چه اینکه پیش‌ازاین نیز بیژن نوباوه خبرنگار ایرانی و نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، بارها در رابطه با بیماری‌ خود گفته است: «من در آمریکا معالجه نشدم و حضورم در ایران باعث شد تا پروسه درمان من تکمیل شود».