سانسور چندباره روحانی در تلویزیون

این اولین بار نیست که اظهارات روحانی در تلویزیون سانسور می‌شود. در یکی از این موارد سانسور، اسفندماه سال ۹۷ تلویزیون در بخش خبری ساعت ۱۴ بخش‌هایی از نامه مخالفت رییس جمهوری با استعفای جواد ظریف را نخواند.

از جمله این قسمت از نامه روحانی که «من نسبت به فشار‌های وارده به دستگاه دیپلماسی کشور، دولت و حتی رییس جمهوری منتخب مردم به خوبی آگاهم، اما به عهدی که با خدا وملت بسته ایم تا پایان وفادار می‌مانیم» در بخش خبری مذکور سانسور شد. «شادی و پای کوبی دشمنان قسم خورده این مردم همچون رژیم صهیونیستی از استعفای جنابعالی بهترین گواه بر موفقیت محمد جواد ظریف و بزرگ‌ترین دلیل برای استمرار فعالیت شما در سمت وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران استپ» هم از دیگر بخش‌های سانسور شده نامه روحانی بود.

فروردین ماه سال ۹۸ هم بخش مربوط به آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در سخنان رئیس‌جمهور روحانی در مراسم افتتاح خط ۶ متروی تهران در خبر تلویزیون حذف شد. رئیس‌جمهور با قدردانی از تلاش‌های مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در ساختن سد‌ها در دوران سازندگی گفته بود: اگر سد دز، کارون، کرخه و شهید عباسپور نبود، وضع استان خوزستان امروز متفاوت بود و مشکلات زیادی برای مردم به وجود می‌آمد.

در خردادماه سال ۹۸ نیز اظهارات روحانی درباره رفراندوم در بخش خبری ساعت ۱۴ شبکه اول سیما سانسور شد. مهم‌ترین سخن رییس جمهوری در این دیدار که تلویزیون سانسور کرد بحث قابلیت اصل ۵۹ قانون اساسی برای برگزاری رفراندوم و مراجعه مستقیم به آرای مردم و اختیارات ویژه در وضعیت غیر عادی بود. روحانی معتقد است در شرایط ویژه به اختیارات ویژه نیاز دارد و همان اختیاراتی را لازم می‌داند که در دهۀ ۶۰ به شورای عالی پشتیبانی جنگ، اعطا شده بود.

روحانی در این برنامه در سخنانی که برای اولین بار مطرح می‌کرد، گفته بود: در سال ۸۳ بحث رفراندوم هسته‌ای را با رهبری در میان گذاشته، ولی با تغییر دولت روند‌ها تغییر کرده است.

آبان ماه سال ۹۸ نیز سخنان روحانی در هیات دولت در تلویزیون سانسور شد. رییس جمهور در جلسه مذکور گفته بود که استقامت در صلح بالاتر از استقامت و ایستادگی در جنگ است. او همچنین از تحریک مردم علیه دولت انتقاد کرده و گفته بود که این افراد مردم را تحریک کردند که ترامپ و نتانیاهو خیلی بد نیستند بلکه این دولت است که مشکل دارد.

موارد فوق تنها نمونه‌های اخیراز سانسور سخنان روحانی در تلویزیون است. این رویه تقریبا از همان ابتدای روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور وجود داشته است. مواردی از این دست نیز جنجالی‌تر شده از جمله ماجرای تاخیر در پخش گفت و گوی تلویزیونی حسن روحانی در بهمن ماه ۹۲ که به شایعاتی مانند شرط و شروط صداوسیما برای پخش این مصاحبه و البته عدم پذیرش نهاد ریاست جمهوری با آن را در پی داشت؛ و یا عدم پخش سخنان رییس جمهور در بهمن ماه سال ۹۴ در مراسم در مراسم «تجلیل از خانواده شهدای هسته‌ای و افتخارآفرینان برجام»، که صداوسیما در معدود واکنش‌های خود به این سانسورها، این تصمیم را به دلیل کاندیداتوری حسن روحانی در انتخابات خبرگان اعلام کرد.

انحصار صداوسیما
سانسور پیاپی سخنان روحانی در تلویزیون در حالی است که بر اساس تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی، اساسا امکان تاسیس شبکه خصوصی در کشور وجود ندارد. این شورا سال ۷۹ در پاسخ به رئیس وقت صداوسیما درباره امکان قانونی تاسیس شبکه‌های خصوصی اعلام کرده بود: «یکی از دلایل این اصل مطابق نص صریح اصل چهل و چهارم قانون اساسی در نظام جمهوری اسلامی ایران رادیو و تلویزیون دولتی است و تأسیس و راه اندازی شبکه‌های خصوصی رادیوئی و تلویزیونی به هر نحو، مغایر این اصل می‌باشد.»

فارغ از این موضوع، قانونی که از مدت‌ها پیش که در کمیسیون فرهنگی مجلس مطرح است، می‌تواند این انحصار را حتی از حالت فعلی هم بیشتر کند. موضوع اصلی در این قانون، نحوه تعریف «صوت و تصویر فراگیر» است. بر اساس ماده ۲ طرح مذکور که با عنوان طرح «اداره و نظارت بر سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران» شناخته می‌شود، «صوت و تصویر فراگیر عبارت است از محتوای صوتی و تصویری که به صورت گسترده و یک سویه و بدون الزام به شناسایی مخاطب از طریق فرستنده‌های امواج رادیویی یا شکبه‎های کابلی ماهواره‌ای و اینترنتی توزیع می‌شود و یا قابلیت توزیع دارد و همچنین محتوای مربوطه زنده بوده و یا دارای جدول پخش زمانی است.» این طرح در کمیسیون فرهنگی تصویب شده، اما هنوز در صحن علنی مجلس هنوز به رای گذاشته نشده است.

اگر قرار باشد، صوت تصویر فراگیر، به گونه‌ای تعریف شود که هر گونه برنامه اینترنتی اعم از زنده یا برنامه غیرزنده دارای جدول پخش معین را دربربگیرد، عملا هرگونه صوت و تصویر تولیدشده در فضای مجازی هم زیرنظر صداوسیما قرار خواهد گرفت.

در سال‌های اخیر البته خود دولت و برخی رسانه‌ها تلاش کرده اند تا به نوعی انحصار صداوسیما را از بین ببرند؛ مثلا انتشار اخبار مهم ریاست جمهوری از طریق شبکه‌های اجتماعی به جای ارسال اولیه آن به صداوسیما را شاید بتوان در همین راستا ارزیابی کرد؛ اما با مقایسه قدرت تاثیرگذاری رسانه ها، شاید بتوان گفت: مشکل عمیق‌تر از این هاست.

در واقع، اکنون و در روز‌هایی که تنها تلویزیون رسمی و قانونی کشور آشکارا سخنان رییس جمهور منتخب مردم را سانسور کرده و آن را به صورت گزینشی و با اهداف جناحی پخش می‌کند، ضرورت شکستن انحصار تلویزیون بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. اتفاقی که شاید بتواند با تصویب قوانینی که دست کم انحصار فعلی صداوسیما را بیشتر و بیشتر نکند، آغاز شود.