افول اقتصادهای نفتی خاورمیانه و قدرت گیری ایران

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا فنشریه «نویه زوریخر سایتونگ» سوئیس امروز (شنبه) در مقاله ای به قلم «کریستیان وایزفلوگ» نوشت: هر چند تصور بر این است که تحولات چشمگیر قیمت در بازار نفت نباید منجر به تحولات سیاسی شود، اما گاهی اوقات این تحولات می توانند امپراطوری های بزرگ را از بین ببرند. سقوط اتحاد جماهیر شوروی را نمی توان تنها با سقوط قیمت ها در دهه ۱۹۸۰ توضیح داد، اما بدون نفت ارزان تر شاید این اتفاق نمی افتاد. مسکو دیگر نمی توانست اقتصاد برنامه ریزی شده را که ناکارامد شده بود، تحمل کند.

جای تعجب نیست که کشورهای اوپک پلاس نسبت به روند نزولی اخیر قیمت نفت واکنش نشان داده اند. آنها به سرکردگی عربستان سعودی و روسیه، در اواسط آوریل توافق کردند ۱۰ میلیون بشکه کمتر در روز تولید کنند. اما از آنجا که بحران کرونا به فلج کردن اقتصاد جهانی برای ماهها ادامه خواهد داد، تلاش دیپلماتیک تاکنون هیچ نتیجه ای نداشته است.

نزول بهای نفت تا جایی پیش رفت که حتی منفی شد و در حال حاضر بین ۱۵ تا ۲۵ دلار در نوسان است. در مقایسه با ماه های گذشته ، طلای سیاه بیش از نیمی از ارزش خود را در مدت زمان بسیار کوتاهی از دست داده است.

خاورمیانه در آستانه تحولات سیاسی جدید

با این اوصاف می توان گفت از دست دادن عظیم درآمد می تواند به ویژه در خاورمیانه که یک سوم تقاضای جهانی نفت را تأمین می کند ، به تحولات سیاسی منجر شود. عربستان سعودی و عمان برای بودجه متعادل دولت به فروش نفت به قیمت بشکه ای ۸۷ دلار، امارات متحده عربی ۷۰ دلار و بحرین ۹۵ دلار نیاز دارند. حتی قبل از افت قیمت، بودجه آنها شاهد کسری بود.

در حالی که پادشاهان کوچک خلیج فارس به لطف ذخایر ارزی زیاد ، احتمالاً قادر به مقابله با این شوک هستند ، اما برای کشورهای پرجمعیت مانند عربستان سعودی یا عراق قضیه دشوارتر خواهد بود.

تا سال ۲۰۱۴ ، پادشاهی سعودی عملاً هیچ بدهی دولتی نداشت. اما پس از آن قیمت نفت از بیش از ۱۰۰ دلار به حدود ۵۰ دلار در هر بشکه کاهش یافت و درآمد ریاض به نصف کاهش یافت. سعودی ها مجبور به افزایش مالیات ، کاهش یارانه ها و بدهی های خود شده بودند.

در این شرایط عربستان سعودی فقط در صورت افزایش قیمت نفت یا در صورت تنوع بخشیدن به اقتصاد ، قادر به بازپرداخت این وام ها خواهد بود و این امر خیلی سریع اتفاق نخواهد افتاد بنابراین بدهی و مالیات ها رو به افزایش خواهد بود.

اصلاحات؛ پاشنه آشیل ولیعده سعودی

پادشاهی محافظه کار، اصلاحات قابل توجهی را در زمان ولیعهد جوان محمد بن سلمان انجام داده است. علاوه بر کارهای دیگر ، او کشور را به سمت گردشگری غیر مذهبی باز کرده است. اما این منبع جایگزین درآمد ، که می توانست سود نسبتاً سریعی به دست آورد ، به دلیل همه گیری کرونا از بین رفته است. این امر همچنین به امارات در همسایگی عربستان آسیب خواهد رساند ، جایی که اخیراً درآمد گردشگری حدود ۱۲ درصد از درآمد ملی را تشکیل داده است.

در داخل کشور ، فشار بر ولیعهد محمد بن سلمان افزایش می یابد. او با اصلاحات خود ، همه چیز را بر روی نقشه اقتصادی قرار داده و از این طریق روحانیت محافظه کار را که به طور سنتی یکی از مهمترین ستونهای خانواده سلطنتی بوده ، به حاشیه رانده است. در عین حال ، او با به دست گرفتن قدرت بیشتر و بیشتر با روش های غیرقابل نفوذ و خاموش کردن منتقدین ، ​​در خانواده حاکم دشمنان بسیاری را به وجود آورده است. براساس گزارش های تأیید نشده ، ولیعهد قیام قصر را در ماه مارس خنثی کرده است.

تضعیف عربستان سعودی و امارات احتمالاً عواقبی برای کل خاورمیانه به همراه خواهد داشت. دو سلطنت بزرگ خلیج فارس پس از بهار عربی از ترس ظهور اخوان المسلمین المسلمین ، اقدامات ضد انقلابی را رهبری کردند.

در سال ۲۰۱۳ ، آنها کودتای نظامی علیه رئیس جمهور محمد مرسی در مصر را با میلیارد ها دلار تأمین مالی کردند. در اردن آنها با پولشان از خانواده سلطنتی حمایت کردند و در بحرین مداخله نظامی کردند. تا به امروز امارات تسلیحات مورد نیاز را به خلیفه حفتر جنگ سالار لیبی تحویل داده که یک سال طرابلس را محاصره کرده است.

با توجه به کاهش درآمدهای نفتی ، سؤال این است که امارات و عربستان سعودی تا چه مدت توان تحمل چنین ماجراهای سیاست خارجی را دارند.

درسی که ایران از تحریم ها آموخته

به نظر می رسد در یمن دیگر اینگونه نیست. علاوه بر اخوان المسلمین این دو کشور برای جلوگیری از نفوذ ایران در جهان عرب در سال ۲۰۱۵ در آنجا مداخله نظامی کردند. با توجه به جنگ ناامید کننده ، ابوظبی تابستان گذشته نیروهای خود را کاهش داده و به دنبال تماس با ایران بود. ریاض نیز اخیراً از آتش بس یک جانبه خبر داده و می خواهد هرچه سریعتر جنگ گران تمام شود.

با این حال ، به نظر نمی رسد حوثی ها که متحد ایران بودند ، در حال حاضر به صلح علاقه ای داشته باشند. و برای تهران ، سرمایه گذاری در درگیری محدود است.

در این میان ایران نیز از قیمت پایین نفت و ویروس کرونا رنج می برد. اما به دلیل رژیم تحریم ، تهران آموخته است که با نفت کمتری زنده بماند. ده سال پیش ، ایران ۶۰ درصد بودجه خود را از تجارت نفت تأمین می کرد ، اکنون این میزان 'فقط' ۳۰٪ است.

ایران همچنین بر هنر جنگ نامتقارن تسلط دارد و این به تهران اجازه می دهد تا یک اتحاد نظامی نسبتاً ارزان اما مؤثر را از لبنان تا سوریه تا عراق و یمن حفظ کند.

داعش و کسری بودجه؛ مشکلات عمده عراق

در چنین شرایطی تروریست های داعش فرصت مناسبی برای بازسازی خود دارند و می توانند در میان برندگان بحران کرونا باشند. اگرچه آنها یک سال پیش 'خلافت' خود را از دست داده اند، اما در هفته های اخیر جنگ چریکی خود را در سوریه و عراق شدت بخشیده اند. در سایر نقاط جهان نیز داعش از پیروان خود خواسته است که از این بیماری برای تشدید بحران های دولتی در مبارزه خود ، استفاده کنند.

در این میان عراق نیز مستعد بحران اقتصادی است. از آنجا که دولت پس از هفته ها اعتراض گسترده در ماه دسامبر ، مجبور به استعفا شده ، این کشور در تلاش برای تشکیل کابینه جدید و بازگرداندن ثبات است. این در حالی است که ۹۰ درصد از درآمد دولت ناشی از فروش نفت است و دولت عراق هر ماه ۴.۵ میلیارد دلار برای پرداخت دستمزد ، بازنشستگی و مزایای اجتماعی را از این راه تامین می کند، از این رو کاهش قیمت نفت نیز ضربه زیادی به عراق خواهد زد.