دستیابی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی

ماهیت کاری سازمان فضایی ایران چگونه است؟

تمام فعالیت­ های تخصصی در حوزه­ ماهواره و ماهواره‌­بر در ایران از هم جدا شده است. سازمان فضایی ایران ذیل وزارت ارتباطات و فناری اطلاعات به عنوان متولی اصلی فعالیت­ های فضایی صرفا در حوزه ماهواره­ و کاربردهای آن فعالیت می­ کند.

ساختار این سازمان نیز از ابتدا نیز با همین رویکرد شکل گرفته است. به عنوان مثال یکی از معاونت‌های این سازمان با عنوان توسعه کاربرد و خدمات فضایی ضمن توسعه فناوری فضایی در بخش طراحی و ساخت ماهواره و ایجاد زیرساخت های لازم مانند آزمایشگاه‌ها و مراکز تست تلاش دارد خدمات و کاربردهای حوزه فضایی را در اختیار عموم مردم قرار دهد.

در داخل همین ساختار یک اداره کل برای توسعه کسب و کارهای فضاپایه با دید حمایت از بخش خصوصی تشکیل شده و فعال است. در این مسیر مهم سازمان تلاش کرده است با پژوهشگاه‌ها،  دانشگاه‌ها و بسیاری از مراکز علمی - تحقیقاتی ارتباطات مستقیم و روزمره‌ای ایجاد کنند.

همچنین سازمان فضایی ایران بصورت ویژه به فعالیت های بین المللی علاقمند است از این رو در بسیاری از مجامع بین المللی و منطقه ای حضور فعال دارد. به عنوان نمونه ایران از اعضای موسس کمیته استفاده‌ صلح آمیز از فضایی ماورای جو (کوپوس) محسوب می‌شود.

در هیچ مقطعی و در قالب هیچ همکاری، سازمان فضایی ایران به حوزه غیرصلح آمیز ورود نداشته است هرچند این موضوع برای سایر نهادهای فعال دراین حوزه نیز امری صادق است. با این حال در شهریورماه سال گذشته دولت آمریکا این سازمان را به همراه دو مرکز پژوهشی دیگر بصورت یکجانبه و نامشروع تحریم کرد.

آیا پس از اعمال این تحریم یکجانبه از سوی دولت ترامپ، اعتراضی از سوی سازمان فضایی ایران صورت گرفت؟

بلافاصله پس از اعلام این موضوع، سازمان فضایی ایران با مشارکت پژوهشگاه فضایی و پژوهشگاه هوافضا و با همکاری وزارت امورخارجه اقدام به تهیه یک متن اعتراضی خطاب به دفتر فضای ماورای جو سازمان ملل متحد کرد و مراتب اعتراض به این اقدام به ریاست آن دفتر ارسال شد.

همچنین سازمان فضایی ایران در نشست بهمن ماه زیرکمیته علمی - فنی کوپوس و همچنین اجلاس سران سازمان همکاری فضایی آسیا - اقیانوسیه در طی یک بیانیه این اقدام را به شدت محکوم کرد. البته این قبیل اقدامات همچنان ادامه خواهد داشت.

آیا این تحریم یکجانبه بر فعالیت‌های معمول سازمان تأثیر گذاشته است؟

ببه نوعی همواره برنامه های فضایی ایران دارای محدودیت بوده است اما با این حال و علیرغم تمام محدودیت‌های اعمالی، جمهوری اسلامی ایران به چرخه کامل فناوری فضایی دست یافته است. طراحی و ساخت ماهواره، پرتاب آن، دریافت داده ها و در نهایت استفاده از داده‌های دریافتی چرخه کامل این فناوری را شکل می دهد.

جوانان ما یاد گرفته اند که با این محدودیت ها به راه خود ادامه دهند بنابراین این تحریم، هیچ شرایط جدید را بر ما اعمال نکرده است.

پس از پرتاب ماهواره نور ۱ توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزیر امورخارجه آمریکا طی یک بیانیه، اظهارات وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص صلح آمیز بودن برنامه های فضایی ایران را خلاف واقع برشمرده است. نظر شما در این خصوص چیست؟

استدلال وزارت امور خارجه آمریکا در این بیانیه، اظهارات مقامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مبنی بر «نظامی»  بودن ماهواره نور ۱ بوده است. این در حالی است که نظامی بودن مأموریت یک ماهواره لزوماً به معنای تهاجمی بودن آن نیست و در اغلب موارد ماهواره‌های نظامی دارای ماهیت تدافعی می باشند. به عنوان مثال یک ماهواره نظامی می‌تواند برای ایجاد ارتباط امن یا موقعیت یابی دقیق واحدهای نظامی آن کشور استفاده شود. مأموریت بخش قابل توجهی از ماهواره‌های پرتاب شده توسط کشورهای صاحب فناوری اهداف نظامی عنوان می‌شود.

در دیپلماسی فضایی کشور دو مفهوم مسلح سازی فضا (Weaponization) و نظامی­‌سازی فضا (Militarization) کاملا مفاهیمی متفاوت هستند. این مهم در صحنه بین­‌المللی نیز پذیرفته شده است.

جالب اینجاست که دولت فعلی آمریکا خود از مدافعین سرسخت تأسیس و تقویت نیروی فضایی آمریکا محسوب می‌شود که متاسفانه این مسئله می‌تواند به رقابت‌های تسلیحاتی در فضا دامن بزند.

آیا ارتباطی بین فعالیت های فضایی و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت وجود دارد؟

در متن قطعنامه ۲۲۳۱ و پیوست ­های آن نیز هیچ اشاره‌­ای به موضوعات فضایی نشده است. به تبع هیچ محدودیتی نیز بر برنامه فضایی ایران تحمیل نشده است. با این حال مقامات آمریکا در موضع گیری سیاسی پرتاب های فضایی ایران را ناقض این قطعنامه دانسته اند. استدلال آنها نیز بهره گیری از فناوری فضایی برای توسعه برنامه موشک های بالستیک قاره پیما است.

در هیچ گزارشی از دبیر کل و تروییکای اروپا صحبتی از نقض قطعنامه ۲۲۳۱ به وسیله پرتاب ماهواره برها نشده است. حتی در موضع گیری های مکتوب وزارت امور خارجه ایالات متحده نیز صحبتی از نقض (Breach یا violation) قطعنامه نشده است. صرفا دبیرکل، تروییکای اروپا و وزارت امور خارجه آمریکا اقدام ایران را در عدم تطابق (In consistent of) با قطعنامه ۲۲۳۱ دانسته اند؛ چرا که به خوبی می دانند نقض قطعنامه نیاز به یک عنصر مادی دارد که در این خصوص هیچ مدرکی وجود ندارد. جمهوری اسلامی ایران نیز بارها اعلام کرده است که برنامه فضایی ایران صلح آمیز است و هیچ ارتباطی با قطعنامه ۲۲۳۱ ندارد.