بازنده اصلی جنگ قیمت نفت
طی ده سال گذشته عربستان دوبار جنگ بر سر قیمت نفت را تجربه کرده و در هر دو این موارد بازنده بوده است. با توجه به آن که حکام سعودی توانایی درس گرفتن از گذشته را ندارند ممکن است دوباره شاهد شکل گرفتن یک جنگ دیگر بر سر قیمت نفت توسط خاندان سعودی باشیم که می‌توان گفت که آنها در جنگ سوم هم بازنده خواهند بود.
آنها در این مسیر سعی کردند تا برای خود هم از نظر سیاسی و هم از نظر اقتصادی لایه حفاظتی ایجاد کنند اما نتیجه تمام این اقدامات ورشکست شدن کامل عربستان خواهد بود.
*سعودی‌ها علیه نفت شیل آمریکا
هدف هر دو جنگی که عربستان بر سر قیمت نفت در ۱۰ سال گذشته به راه انداخته نابود کردن نفت شیل آمریکا بوده است. در نخستین جنگ نفتی که بین سالهای ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ شکل گرفت هدف عربستان این بود که توسعه صنعت نفت شیل آمریکا را از طریق پایین آوردن قیمت نفت در بازار جهانی به وسیله عرضه بیش از حد نفت، متوقف کند.
عربستان تلاش می کرد تا با ورشکست کردن بسیاری از شرکت‌های نفتی شیل و متوقف کردن رشد تولید نفت آمریکا کاری کند که دیگر تهدیدی از سوی نفت آمریکا علیه سلطه عربستان بر بازار جهانی نفت وجود نداشته باشد.
دومین جنگ نفتی که عربستان به راه انداخت و تازه تمام شده هدف مشابهی داشت و البته در قالب آن تلاش شد از پر شدن جای خالی نفت عربستان در بازار جهانی توسط تولیدکنندگان آمریکایی جلوگیری شود. چرا که سعودی‌ها در توافق اوپک پلاس متعهد شده بودند عرضه نفت را کاهش دهند و این نگرانی وجود داشت که تولید کنندگان آمریکایی به سرعت برای پر کردن جای خالی نفت این کشور در بازار جهانی اقدام کنند.
در نخستین جنگ عربستان بر سر قیمت نفت آنها فکر می‌کردند که می‌توانند صنعت نفت شیل آمریکا را که در آن زمان خیلی قوی نبود از بین ببرند.
اینگونه تصور می شد که قیمت سر به سر تولید نفت شیل آمریکا در سال 2014 معادل ۷۰ دلار در هر بشکه بود و اینکه آنها قدرت انعطاف زیادی برای مقابله با کاهش قیمت نفت در بازار جهانی ندارند. از سوی دیگر عربستان حجم زیادی معادل حدود ۷۳۷ میلیارد دلار ذخیره ارز و دارایی خارجی داشت و این مسئله باعث می شد تا آنها بتوانند از قدرت مانور بالایی در صورت مواجهه با کسری بودجه ناشی از سقوط قیمت نفت در بازار جهانی بهره ببرند.
*خیال خام سعودی‌ها برای شکست نفت آمریکا در چند ماه
به گفته یک بانکدار در نیویورک، مقامات سعودی در یک دیدار خصوصی با مقامات نفتی دیگر کشورها و مدیران شرکت‌های بین المللی که در اکتبر سال ۲۰۱۴ برگزار شد با اطمینان کامل گفته بودند که طی چند ماه در این جنگ پیروز خواهند شد.
سعودی‌ها تصور می کردند که با این اقدامات خود نه تنها صنعت نفت شیل آمریکا را برای همیشه از میدان بدر می کنند بلکه حتی می توانند از این طریق دیگر اعضای اوپک را هم برای همراهی با سیاست های عربستان تحت فشار قرار دهند.
*تیر سعودی ها به سنگ خورد
اما همان‌طور که بعدها مشخص شد سعودی‌ها به شکلی فاجعه بار تصور غلطی نسبت به توانمندی صنعت نفت شیل آمریکا برای وفق دادن خود با شرایط بدتر و پایین آوردن هزینه ها داشتند.
بسیاری از شرکت‌های نفت شیل بخصوص در میادین پرمیان و باکن توانستند هزینه سربهسر تولید را تا ۳۰ دلار در هر بشکه کاهش داده و با نفت ۳۷ دلار در هر بشکه سود کافی شناسایی کنند. همه این موارد به لطف توسعه فناوری استخراج و بالا بردن بهره وری در روند عملیاتی بود.
با گذشت ۲ سال از این روند اوضاع سعودی‌ها بسیار خراب شد به گونه‌ای که از مازاد بودجه در سالهای قبل از جنگ بر سر قیمت نفت به کسری بودجه سنگین ۹۸ میلیارد دلاری رسیدند.
سعودی‌ها در این مدت ۲۵۰ میلیارد دلار از ذخایر ارز خارجی خود را نیز از دست دادند.
کار تا جایی پیش رفت که معاون وقت وزارت اقتصاد عربستان در اقدامی بی سابقه اعلام کرد اگر این کشور اصلاحات اقتصادی انجام ندهد عربستان سه تا چهار سال آینده محکوم به ورشکستگی است.
دلیل اینکه عربستان نه در جنگ قبلی و نه در هر جنگ پیشرو بر سر قیمت نفت بازنده خواهد بود این است که این مقاومت صنعت نفت شیل آمریکا که شاهد هستیم نتیجه همین اقدامات عربستان در مقاوم سازی صنعت نفت شیل آمریکا است. در واقع حالا شرکت‌های نفت شیل آمریکا می‌توانند با قیمت خیلی پایین نفت تا حتی بیشتر از زمانی که برای ورشکست شدن عربستان نیاز است به فعالیت خود ادامه دهند.
از طرف دیگر هزینه‌های ثابت صنعت نفت عربستان بیش از گذشته افزایش یافته و در حالی که پیش از شروع جنگ نفتی اخیر قیمت تولید نفت برای سعودی ها در راستای تأمین هزینه های آنها ۸۴ دلار در هر بشکه برنت بود، اما حالا با در نظر گرفتن خسارت وارده به اقتصاد این کشور ناشی از جنگ قیمتی اخیر این رقم حتی بالاتر نیز رفته است.
بر خلاف سعودی‌ها اما صنعت نفت شیل آمریکا توانسته از تهدید فشار سنگین عربستان را به فرصت تبدیل کرده و هزینه‌های خود را تا جایی پایین بیاورد که بتوانند با قیمت ۲۵ تا ۳۰ دلار برای نفت آمریکا هم سود دهی داشته و بخشی از کاهش تولید خود را جبران کنند. البته این به شرطی است که شرکت‌ها بر این باور باشند قیمت نفت به زیر ۲۰ دلار کاهش نخواهد یافت.
*وقتی بازار قیمت از دست سعودی‌ها خارج شده است
مشکل سعودی ها فقط پایین بودن قیمت نفت نیست چرا که حالا آن ها نمی‌توانند قیمت را تا آنجا که می‌خواهند بالا ببرند.
دولت آمریکا به هیچ عنوان خواستار افزایش قیمت نفت به بالای ۷۰ دلار نیست و به همین دلیل بود که سال گذشته زمانی که قیمت این حامل انرژی برای مدتی به بالای ۷۰ دلار در هر بشکه افزایش یافت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، به صورت ضمنی شروع به اعمال فشار علیه سعودی ها برای افزایش عرضه و پایین آوردن قیمت نفت کرد.
ترامپ در آن زمان در توییتر نوشت در صورتیکه حمایت آمریکا نباشد دولت عربستان حتی تا دو هفته هم دوام نمی آورد.
دولت آمریکا اصلاً با نفت با قیمت بالای ۷۰ دلار راحت نیست چرا که برای این کشور تبعات اقتصادی به بار می آورد.
بررسی ها حاکی از آن است که هر ۱۰ دلار افزایش در قیمت نفت به افزایش ۲۵ تا ۳۰ درصدی قیمت بنزین منجر شده و هر 1 سنت افزایش در قیمت بنزین آمریکا به معنای از دست رفتن یک میلیارد دلار هزینه کرد مصرف کنندگان در اقتصاد این کشور است.
به نظر می رسد اینکه چه قیمتی می‌تواند نیازهای اقتصادی سعودی‌ها را تامین کند اهمیت خود را برای دولتمردان آمریکایی از دست داده است و بنا به گفته برخی منابع آگاه اینکه عربستان به تدریج در حال رفتن به سمت ورشکستگی است برای مقامات آمریکایی از اهمیت کمی برخوردار است.
این مسئله به گونه‌ای خیانت آمریکایی‌ها به سنگ بنای روابط دو کشور از سال ۱۹۴۵ تا کنون به شمار می رود. این توافق بر این مبنا شکل گرفته بود که سعودی‌ها تمام نفت مورد نیاز آمریکا را تامین کرده و در عوض دولت‌های آمریکا هم امنیت خاندان سعودی را تامین کند. اما حالا با رشد صنعت نفت شیل شرایط آمریکا تغییر کرده و طرف غربی در تلاش است تا عربستان را بر آن دارد تا راه را برای ادامه فعالیت و حتی رشد صنعت نفت شیل باز کند.
از دیگر دلایل شکر آب شدن رابطه آمریکا با عربستان و تغییر نگاه سیاستمداران این کشور نسبت به خاندان سعودی اتفاقاتی است که محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور، مسئول آنها بوده است. از جمله آنها می توان به حمله عربستان به یمن، نزدیک شدن سعودی ها به روسیه در قالب گروه بندی اوپک پلاس، گروگانگیری نخست وزیر وقت لبنان در سال ۲۰۱۷ و مجبور کردن وی به استعفا از سمت خود، و نهایتاً قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی بود که حتی سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سی آی ای، گزارش داده به دستور مستقیم شخص بن سلمان این جنایت انجام شده، اشاره کرد.
بنابراین سعودی‌ها در شرایط کنونی هم به خاطر فشارهای آمریکا و هم به خاطر مشکلات شدید اقتصادی خود نمی توانند برای مدت زمان زیادی قیمت نفت را پایین نگه دارند و از طرف دیگر نمی‌توانند برخلاف میل مقامات آمریکایی آن را به بالای ۷۰ دلار در هر بشکه که می تواند منابع مالی مورد نیاز آنها را تامین کند برسانند.
بر اساس آخرین گزارش بانک مرکزی عربستان میزان ذخایر ارز خارجی این کشور حالا به ۴۶۴ میلیارد دلار رسیده که کمترین میزان از سال ۲۰۱۱ تاکنون به شمار می‌رود و عملاً سعودی‌ها دیگر فضای زیادی برای مانور و جنگ بر سر قیمت نفت ندارند.
