گمانه زنی ها درباره اهداف سفر احتمالی الکاظمی به ایران

به گزارش اقتصادنیوز به نقل از ایرنا ،اگرچه هنوز مقام های رسمی و دولتی عراق در باره سفر الکاظمی به تهران و ریاض اظهار نظر نکرده اند اما در مقابل مطابق آنچه دستگاه دیپلماسی بغداد اعلام کرده سفر نخست وزیر جدید این کشور به واشنگتن  قطعی شده است.

وزیر امور خارجه عراق در دیدار سه شنبه گذشته با «جنین هنیس پلاسخارت» نماینده دبیرکل سازمان ملل در بغداد، اهداف سفر الکاظمی را به واشنگتن روشن کرد و گفت که با هدف تکمیل گفت وگوهای راهبردی بین آمریکا و عراق صورت می گیرد.

«فواد حسین» پیش بینی کرده است سفر نخست وزیر عراق به واشنگتن ماه آینده میلادی (جولای) انجام شود، بدون اینکه تاریخ دقیقی برای آن مشخص کند، با این وجود برخی خبرها حاکی است که این سفر اواخر جولای انجام خواهد شد

در عین حال زمان دقیق سفر الکاظمی به تهران و ریاض هنوز مشخص نشده اما به باور برخی این انتظار می رود که سفر آتی وزیر امور خارجه عراق به تهران، با هدف مقدمه چینی برای دیدار نخست وزیر به ایران انجام شود.

وزیر خارجه عراق هفته گذشته در دیدار با نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در عراق گفته بود که به زودی از تهران و ریاض دیدار خواهد کرد.

همزمان سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد در طول هفته های اخیر برای تقویت بیشتر روابط و همکاری های دو کشور همسایه و دوست با وزیران مختلف عراقی دیدار و دعوتنامه های سفر رسمی به تهران تقدیم برخی از آنها کرده است.

«ایرج مسجدی» در مدت کوتاه عمر تشکیل دولت الکاظمی، علاوه بر نخست وزیر با وزیران کشور، دفاع، حمل و نقل، کار و امور اجتماعی، دارایی، آموزش عالی، نفت، امور خارجه، بهداشت و محیط زیست و صنایع و معادن دیدار کرده است. 

تارنمای نشریه «العربی الجدید» وابسته به قطر شنبه گذشته ۳۱ خرداد ۹۹ خبر داده بود که «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق به زودی به ایران، آمریکا و عربستان سفر می کند.

این رسانه به نقل از منابع عراقی که نامشان را ذکر نکرده، سفر الکاظمی به کشورهای ایران آمریکا و عربستان را با هدف رایزنی درباره موضوع های مختلف و بیشتر با اهداف سیاسی، اقتصادی، مالی و امنیتی عنوان کرده بود.

در همین حال یک منبع آگاه به ایرنا گفت: انتظار می رود الکاظمی با توجه به سه چالش مالی، کرونا و موضوع خروج نیروهای آمریکایی بعد از سفر به واشنگتن برای انجام دور دوم گفت و گوهای راهبردی عراق – آمریکا، به کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران سفر کند.

وی تاکید کرد: سفر نخست وزیر عراق به کشورهای منطقه زودتر از ۱۰۰ روز آینده انجام نخواهد شد و دیدارهای وی به بعد از این زمان موکول می شود.     

بررسی کارنامه نخست وزیران سابق عراق در طول ۱۷ سال گذشته  نشان می دهد که همه آنها به مناسبات با جمهوری اسلامی ایران اهتمام ویژه نشان داده و ایران همواره در اولویت نخستین سفرهای خارجی آنها قرار داشته است.

غیر از دوره کوتاه ۱۰ ماهه نخست وزیری «ایاد علاوی» (۲۸ ژوئن ۲۰۰۴ تا آوریل ۲۰۰۵) که امکان سفر او به تهران مهیا نشد، بقیه نخست وزیران عراق همگی در ماه های نخست انتخاب خود به عنوان رییس قوه مجریه، راهی ایران شده اند.

«نوری المالکی» در دو دوره نخست وزیریش (۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ / ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴)، «حیدر العبادی» (۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸) و «عادل عبدالمهدی (دوم اکتبر ۲۰۱۸ تا ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹) به ایران سفر کرده و برخی در دوره نخست وزیری خود چند بار با مقام های بلندپایه جمهوری اسلامی ایران در تهران دیدار و گفت وگو کرده اند.

 «ابراهیم جعفری» در دوره یکساله نخست وزیری اش (۲۰۰۵ تا ۲۰۰۶) نخستین مقام بلندپایه عراق بود که بعد از ۴۵ سال در جولای ۲۰۰۵ وارد تهران شد و با مقامات بلندپایه ایران دیدار و اولین یادداشت تفاهم همکاری در زمینه های مختلف را با ایران امضا کرد.

بعد از آن، نوری المالکی در نخستین دوره انتخاب به عنوان نخست وزیر در سپتامبر ۲۰۰۶ (بعد از پنج ماه از تصدی پست نخست وزیری) در اولین سفر خارجی، به تهران آمد.

المالکی در دوره هشت ساله نخست وزیرش چند بار به ایران سفر کرد و علاوه بر نقشی که در توسعه روابط دو جانبه داشت، متولی طرح هایی برای تنش زدایی در روابط ایران و آمریکا شد که حاصل آن گفت وگوی سه جانبه ایران – آمریکا – عراق در ۲۰۰۷ (۱۳۸۶) است.

در این میان نباید نقش کلیدی مرحوم «جلال طالبانی» رییس جمهوری فقید عراق را در برگزاری نخستین گفت وگوی مستقیم بین ایران و آمریکا در سطح سفیران دو کشور نادیده گرفت.

دوره حیدر العبادی که توام با حمله گروه تروریستی داعش بود، مناسبات دو کشور از سطح روابط اقتصادی و تجاری به سطوح دیگری مانند امنیتی و نظامی و همکاری در مبارزه با تروریسم گسترس یافت.

العبادی گرچه در این دوره تلاش هایی برای تنش زدایی در روابط عربستان و ایران داشت اما به نتیجه مطلوب بغداد نرسید اما دستکم برای نخستین بار سعودی ها پس از ۲۷ سال، روابط خود را با اعزام سفیر به بغداد، با عراق از سرگرفتند و کمیسیون عالی هماهنگی روابط بین دو کشور ایجاد شد.

یکی از مهمترین دستاوردهای دوره نخست وزیری العبادی که چند بار به ایران سفر کرد، ایجاد اتاق چهارجانبه ایران، عراق، روسیه و سوریه در مبارزه با تروریسم بود که نقش مهمی در سرکوب و مهار تروریسم در منطقه داشته و همچنان این اتاق چهارجانبه به نشست های دوره ای و منظم خود در بغداد ادامه می دهد.

دوره عادل عبدالمهدی گرچه کوتاه بود اما نخست وزیر منتخب عراق چند سفر به تهران داشت و تلاش ها در این دوره برای تنش زدایی بین تهران و ریاض بیشتر شد.

«برهم صالح» رییس جمهوری عراق و «محمد الحلبوسی» رییس پارلمان این رویکرد دولت را به شدت حمایت و برای آن تلاش کردند اما سعودی ها چندان رغبتی به وساطت های بغداد نشان ندادند.

براساس گزارش های رسانه ای،‌ بعد از حمله به تاسیسات آرامکو در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ (۲۳ شهریور ۹۸)، عربستان سعودی چرخش واضحی در سیاست های خصمانه خود نسبت به ایران نشان داد و از بغداد خواست تا برای نزدیکی و تنش زدایی بین ریاض و تهران پادرمیانی کند.

واشنگتن که از این نزدیکی و تنش زدایی در روابط تهران – ریاض ناخرسند به نظر می رسید، با دستور مستقیم «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا، سرداران شهید حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را در دی ماه ۹۸، در حمله پهپادی در نزدیکی فرودگاه بغداد ترور کرد تا مانع این وساطت شود.

عبدالمهدی متعاقب این عمل تروریستی که منجر به شهادت دو فرمانده مقاومت شد، در سخنرانی تاریخی در پنجم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۵ دی ۱۳۹۸) در پارلمان عراق گفت که سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی حامل پیامی از رهبران ایران در پاسخ پیام قبلی مقام های سعودی بود.

با اینحال، اعتراض های اجتماعی که متعاقبا علیه دولت عبدالمهدی در اول اکتبر ۲۰۱۹ (نهم مهر ۹۸) آغاز شد و تا فوریه ۲۰۱۹ ادامه یافت و منجر به استعفای دولت عبدالمهدی شد، این وساطت عراق را با شکست مواجه کرد.

بی شک یکی از مهمترین میانجی گری های دوره عبدالمهدی، وساطتی بود که او بعد از توقیف کشتی انگلیسی توسط ایران در آب های خلیج فارس در پاسخ به توقیف کشتی ایران در «جبل طارق» توسط انگلیسی ها در ۲۰۱۹ انجام داد.

عادل عبدالمهدی به درخواست لندن، در ۳۱ تیر ۹۸ (۲۲ جولای ۲۰۱۹) در سفری چند ساعته به تهران در باره حل مساله نفتکش ها بین ایران و انگلیس پادرمیانی کرد که پس از مدتی این قضیه بین دو کشور حل و فصل شد.

اعتقاد کارشناسان بر این است که سفر مصطفی الکاظمی به تهران علاوه بر مناسبات دو جانبه که بخش مهمی از سفر را تشکیل می دهد، در برگیرنده پرونده های مختلفی خواهد بود.

در برخی محافل در عراق، این برداشت وجود دارد که تلاش برای تنش زدایی در روابط ریاض – تهران با توجه به علاقه مندی که سعودی ها به دولت الکاظمی نشان داده اند، یکی از اهداف مهم سفر باشد.

اطمینان دادن به تهران در باره گفت وگوهای راهبردی جاری بین بغداد – واشنگتن هم بخش دیگری از اهداف این سفر خوانده می شود.

یکی از کارشناسان سیاسی عراق در این باره به خبرنگار ایرنا گفته است که بغداد به خوبی می داند که بهترین دوست عراق، جمهوری اسلامی ایران است و به همین دلیل به هیچ وجه نمی تواند از روابط با ایران چشم پوشی کند.

«محمود الهاشمی» با ارزیابی روابط عراق با سعودی ها و آمریکایی ها گفت که با وجود تلاش های بغداد در طول ۱۷ سال برای نزدیکی با سعودی ها تاکنون عراق هیچ سودی از مناسبات خود با ریاض نبرده است.

به گفته وی، روابط بغداد - واشنگتن نیز همواره بر مبنای روابط بالادست – پایین دست بوده و همین امر سبب شده است که آمریکا از نگاه بالا دستی با عراق تعامل کند.

وی با یادآوری توافقنامه راهبردی که از ۲۰۰۸ با واشنگتن امضا شده تاکید کرد که عراق تاکنون از این توافقنامه هیچ سودی نبرده جز اینکه مبنایی برای دخالت آمریکا در امور داخلی عراق شده است.

این تحلیلگر عراقی در عین حال افزود که در مقابل، مناسبات با ایران از ۲۰۰۳ تاکنون روند رو به رشد داشته و در حوزه های مختلف تجاری، اقتصادی، انرژی، امنیتی و نظامی گسترش یافته و از مهمترین شواهد آن مشارکت و همکاری دو کشور در جنگ با داعش بوده است.

دعوتنامه های رسمی که در زمان حاضر سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد به وزیران عراقی تحویل می دهد و سفر اخیر برخی مقام های ایرانی از جمله وزیر نیرو و رییس کل بانک مرکزی به بغداد، گویای آن است که هیات همراه الکاظمی یک هیاتی بلندپایه خواهد بود که دنبال حوزه های گسترده تر و جدید در روابط با جمهوری اسلامی ایران است.