همه چیز درباره مکانیزم ماشه/چه تحریم های با بند ماشه باز خواهند گشت؟

وزارت خارجه آمریکا با ارسال نامه‌ای رسمی به اطلاع شورای امنیت رساند که قصد دارد «مکانیسم ماشه» را درباره پرونده هسته‌ای ایران و برجام فعال کند.

به گزارش اقتصاد نیوز به نقل از یورو نیوز،این اقدام تازه ایالات متحده که به منظور بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران انجام می‌شود، باعث بروز بحث‌های فنی و حقوقی بر سر ماهیت و ابعاد آن شده است. اما مکانیسم ماشه چیست؟

با توافقنامه هسته‌ای برجام که در سال ۲۰۱۵ بین ایران و گروه 1+5 منعقد شد، قطعنامه‌های شورای امنیت برای تحریم ایران معلق شدند.

این توافق که در وین امضا شد بعدتر با قطعنامه ۲۲۳۱ به اتفاق آرا به تصویب اعضای شورای امنیت سازمان ملل رسید. اکنون آمریکا می‌خواهد با استناد به یک بند این قطعنامه، تمامی تحریم‌های تعلیق‌شده علیه ایران را بازگرداند. با این حال آمریکا در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شده است.

ماشه چگونه کار گذاشته شده است؟

در جریان مذاکرات وین دولت آمریکا بندی را در توافق نهایی بگنجاند که امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌ها در صورت تخطی ایران از اجرای تعهدات برجامی را فراهم می‌کرد.

این بند اجازه می‌دهد که تمامی تحریم‌ها به صورت خودکار بازگردند، بدون آنکه اعضای شورای امنیت در این خصوص از حق وتو برخوردار باشند.

در آن زمان آمریکا بیم آن را داشت که روسیه یا چین ممکن است قصد وتوی بازگشت مجدد تحریم‌ها را داشته باشند.

ارتباط ماشه تحریم تسلیحاتی ایران

در قطعنامه مصوب سال ۲۰۱۵ آمده است که تحریم تسلیحاتی ایران، که پیشتر جزو تحریم‌های سال ۲۰۰۷ شورای امنیت علیه ایران محسوب می‌شد، روز ۱۸ اکتبر سال جاری به پایان برسد.

درحالی که موعد پایان تحریم تسلیحاتی ایران نزدیک می‌شد، آمریکا از کشورهای عضو شورا خواست این تحریم تسلیحاتی تمدید شود و قطعنامه‌ای را نیز در این رابطه به رای گذاشت.

با رای نیاوردن این قطعنامه در شورای امنیت در روز جمعه هفته گذشته، اکنون ایالات متحده از راهی دیگر برای بازگرداندن این تحریم تسلیحاتی استفاده کرده است.

به عبارت دیگر از آنجا که تحریم تسلیحاتی ایران به یک قطعنامه شورای امنیت بازمی‌گردد و مکانیزم ماشه تمامی قطعنامه‌های تحریم از جمله آن قطعنامه را نیز بازمی‌گرداند، در نتیجه آمریکا می‌خواهد با فعال کردن مکانیسم به هدف خود در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران برسد.

آیا آمریکا می‌تواند به لحاظ قانونی مکانیسم ماشه را فعال کند؟

در متن قطعنامه ۲۲۳۱ آمده است که هر کشور «شرکت‌کننده» در توافق هسته‌ای می‌تواند در صورتی که کشور دیگر را ناقض تعهد تشخیص داد، این مکانیسم را فعال کند.

با این حال آمریکا و اروپا بر سر کشور «شرکت‌کننده» اختلاف نظر دارند. اروپا استدلال می‌کند که آمریکا در سال ۲۰۱۸ از توافق خارج شده و به لحاظ قانونی دیگر «شرکت‌کننده» محسوب نمی‌شود. در نتیجه نمی‌تواند «ماشه» را فعال کند.جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای گفته است که آمریکا به لحاظ قانونی حق فعال کردن مکانیسم ماشه را ندارد.

در سوی مقابل آمریکا می‌گوید که از برجام خارج شده است و نه از قطعنامه شورای امنیت. مقامات ایالات متحده استدلال می‌کنند که در تصویب قطعنامه شورای امنیت به عنوان «شرکت‌کننده» حاضر بوده‌اند و از آن‌جا که این قطعنامه همچنان اجرایی تلقی می‌شود می‌توانند مکانیسم ماشه را فعال کنند.

مکانیسم ماشه چه تحریم‌هایی را بازمی‌گرداند؟

با این مکانیسم تمامی قطعنامه‌های تحریم‌ شورای امنیت علیه ایران که از سال ۲۰۰۶ وضع شده و با برجام معلق شده بودند باز‌می‌گردند.

در نتیجه این قطعنامه‌ها تمامی فعالیت‌های مرتبط با صنعت هسته‌ای ایران، شامل برنامه‌های تحقیق و توسعه، باید متوقف شوند. انتقال یا صادرات هرگونه اقلام مرتبط با سلاح هسته‌ای به ایران ممنوع خواهد شد، افراد و نهادهای درگیر در برنامه موشکی و هسته‌ای ایران در فهرست تحریم قرار خواهند گرفت و تحریم تسلیحاتی ایران از نو برقرار خواهد شد.

این قطعنامه‌‌ها همچنین از کشورهای جهان می‌خواهند کشتی‌های باری از ایران یا به مقصد ایران را بازرسی کنند و محموله‌های غیرقانونی را ضبط کنند.

آمریکا ماشه را چگونه فعال می کند؟

ایالات متحده روز پنجشنبه از ایران به دلیل عدم اجرای تعهدات برجامی به شورای امنیت شکایت کرد. اگر از این تاریخ تا ۳۰ روز قطعنامه‌ای در تمدید تعلیق تحریم‌‌های ایران در این شورا به تصویب نرسد، تحریم‌های سازمان ملل به تمامی و به صورت خودکار بازخواهند گشت.

در این میان باید دانست اگر چنین قطعنامه‌ای دال بر ادامه تعلیق تحریم‌ها به شورا ارائه شود، آمریکا حق وتو خواهد داشت. در این رابطه مایک پمپئو گفته است ایالات متحده اطمینان دارد قطعنامه‌ای به شورا ارائه خواهد شد، اما تصریح نکرده است که این قطعنامه احتمالا از سوی چه کشوری تنظیم خواهد شد.

اگر ظرف ۱۰ روز پیش‌نویس قطعنامه جدیدی به شورا ارائه نشود، آن گاه رئیس شورا (اندونزی برای ماه اوت و نیجر برای ماه سپتامبر) ملزم است که متنی را قبل از اتمام مهلت ۳۰ روزه برای رای‌گیری به شورا ارائه کند.

با این حال با توجه به اینکه رئیس شورا باید «دیدگاه‌های کشورهای عضو را لحاظ کند» و اکثر کشورها با اقدام آمریکا مخالف‌اند، امکان دارد که اندونزی یا نیجر متن پیش‌نویسی را به شورا ندهند.

در این حالت آمریکا می‌تواند پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورا ارائه کند و خود نیز آن را وتو کند. دیپلمات‌ها می‌گویند این حرکت احتمالا باعث جدل در زمینه فرایندهای حقوقی در شورای امنیت خواهد شد.