فتاوی پیشروانه آیت الله صانعی درباره تعدد زوجات، ارث بردن زن از شوهر و فرزند خواندگی

به گزارش اقتصادنیوز به نقل ازشفقنا، برخی از فتاوی این مرجع تقلید شیعه که صبح امروز دارفانی وداع گفت به این شرح است:

س:نظر حضرتعالى درباره تعدد زوجات چیست؟

به طور کلى باید دانست که تعدد زوجات، استحباب ندارد و دلیلى بر استحبابش نداریم و تنها جایز و مباح و مشروع است آن هم به شرطى که باعث صدمه و اذیت و ظلم و فشار روحى و جسمى و غیر آن ها براى زن قبلى نشود، و خلاصه آن که ازدواج بعدى وقتى مشروع و جایز است که نسبت به زن قبل منکر ناپسند و ظلم نباشد، بلکه باید ازدواج بعدى معروف و پسندیده شده باشد; و چگونه مى توان گفت ازدواج بعدى و تعدد زوجات با فرض معروف نبودن نسبت به زن قبلى جائز باشد در حالتى که قرآن رسماً و به طور روشن دستور به معاشرت به معروف با زنان را داده (وعاشروهن بالمعروف) (آیه ۱۹ سوره نساء) و به قول علامه طباطبائى ـ صاحب تفسیر قیّم المیزان ـ در رابطه با حقوق زنان، قرآن و وحى آسمانى کلمه «معروف» را دوازده مرتبه تکرار نموده است.

ارث بردن زوجه از تمام اموال زوج

س:از آن جا که قرار است لایحه اصلاح قانون ارث زن ( خصوصاً ارث الزوجه) به زودی برای تصویب نهایی در صحن علنی مجلس بررسی گردد، با توجه به این که در این ارتباط نظر مراجع عظام تقلید جائز اهمیت می باشد، متمنی است نظر خویش را در باره این موضوع مرقوم فرمایید.

ج: گرچه بیش از ده سال قبل در درس خارج ارث، نظر فقهی این جانب در باره ارث الزوجه، ارث بردن زن از عین منقولات و قیمت غیرمنقولات بوده؛ امّا در بررسی های مجدّد جهت تدوین «کتاب الارث» در سال ۱۴۲۷ ه.ق نظر فقهی این جانب ـ که در پاسخ به استفتائات دفتر ریاست جمهوری در تاریخ ۲۴/۹/۸۶ نیز آمده ـ ارث بردن زوج از تمام اموال زوجه و ارث بردن زوجه از تمام اموال زوج می باشد که پاسخ استفتای ذیل جهت آشنایی اجمالی با مبانی فقهی مورد سوال، می باشد.

===========================
بسمه تعالی
ماده ۹۴۶ پیشنهادی که بدین نحو اصلاح گردیده «زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و همچنین زوجه از تمام اموال زوج ارث می برد» با نظر اینجانب موافق است(۱) و با این نظر مواد۹۴۷ و ۹۴۸ به علت نبود اصل موضوع (ارث از قیمت) حذف می گردد.

۲۴/۹/۸۶
۴ ذی الحجه ۱۴۲۸

۱- تفصیل وجه و دلیل این نظریه از کتاب و سنت در شرح تحریر الوسیله کتاب فقه الثقلین (کتاب الارث) که در حال آماده شدن برای طبع است بیان گردیده و در اینجا اجمالاً به ادله آن از کتاب و سنت اشاره می گردد. اما کتاب آیه شریفه «و لهن الربع مما ترکتم ان لم یکن لکم ولد فان کان لکم ولد فلهن الثمن مما ترکتم» [۱] که اطلاق ماترکتم شامل همه اموال یعنی همه اعیان آنها می شود و همچنین ماترک نیز ظهور در اعیان دارد. لاسیما که این اطلاق و ظهور به وحدت سیاق نسبت به سهم الارث زوج که دارای همان اطلاق و ظهور است تأیید می شود؛ بلکه می توان گفت وحدت سیاق در آیه که هیچ تفاوتی در بیان ارث بردن زوج و زوجه در آن، جز نسبت به مقدار سهم الارث، وجود ندارد؛ نه تنها مؤید است و اشعار دارد، بلکه خود قرینه واضحه ای برای آن اطلاق و ظهور می باشد.
و اما سنت؛ صحیح فضل بن عبد الملک و ابن ابی یعفور عن ابی عبد الله (علیه السلام) «قال سألته عن الرجل هل یرث من دار امرأته او ارضها من التربه شیئاً او یکون فی ذلک بمنزله المرأه فلایرث من ذلک شیئاً؟ فقال یرثها و ترثه من کل شئ ترک، و ترکت.[۲] و صحیح عبید بن زراره و فضل بن ابی العباس البقباق قالا: قلنا لابی عبدالله(علیه السلام) ما تقول فی رجل تزوج امرأته ثم مات عنها و قد فرض الصداق قال لها نصف الصداق و ترثه من کل شئ و ان ماتت فهو کذلک) [۳] و دلالت این چهار روایت یا سه روایت صحیحه از امام صادق (علیه السلام) بر ارث بردن زوجه از خانه و زمین آن و بر ارث بردن زوجه از همه چیز واضح و آشکار است. مخصوصاً با جمله و ترثه من کل شیء در همه صحاح که نص در عموم می باشد؛ چون حضرت فرموده و آن زن از همه چیز شوهر ارث می برد.
و روایات دیگر باب – که اختلاف در آنها منشأ اختلاف در اقوال مسئله شده – هیچ یک از آنها معارض و مقدم بر این صحاح ثلاثه یا اربعه نمی باشد؛ چون با وجود تعارض بین خود آن اخبار؛ گرچه همه آنها اخص از این صحاح می باشند (زیرا منع ارث زوجه در آنها مختص به بعض از ترکه مثل زمین خانه یا مطلق زمین یا ساختمان یا از زمینِ خانه با فرض آنکه زوجه دارای فرزند باشد و…. است که از مراجعه به اقوال و ادله آن ها روشن می شود) لکن صحاح ذکر شده بر ارث بردن زوجه از همه اموال و ماترک شوهر به طور عموم دلالت دارد، و مقتضای قاعده اصولی که ناشی از بناء عقلا و فهم عرفی است آن است که اول رفع تعارض بین خاص های متعارض بشود و بعد از رفع تعارض بین آنها حال عام با خاص مقدَّم از آن روایات ملاحظه شود.
نتیجتاً در مورد بحث، تعارض بین صحاح و روایات مقدم شده می باشد و صحاح به خاطر موافقت با کتاب بر آنها مقدم است که لازمه اش ارث بردن زوجه از همه ما ترک زوج است مانند عکسش. بنابراین سنت و کتاب حجت بر قول مختار که قول فقهائی همچون ابن جنید اسکافی و فقیه عارف مرحوم حاج آقا رحیم ارباب است، می باشد.
و گفته نشود؛ چون نسبت بین روایات خاصه (بعد از رفع تعارض بین آنها) با عموم صحاح نسبت خاص با عام است؛ تعارضی وجود ندارد بلکه عموم آنها به آن روایات خاصه تخصیص می خورد و سپس عام کتابی به صحاح پس از انقلاب نسبت تخصیص می خورد که نتیجه اش یکی از اقوال دیگر، غیر از قول ابن جنید می باشد، در نتیجه زوجه حسب روایات، ممنوعیّت فی الجمله از ارث بردن از ماترک زوج را دارد.
چون جواب داده می شود نسبت صحیحه فضل بن عبدالملک و ابن أبی یعفور و روایات خاصه، نسبت تباین است زیرا مورد سؤال مورد استثناء از ارث بردن زوجه و ممنوعیتش می باشد؛ یعنی مورد همان روایات خاصه و چون تخصیص مورد، مستهجن است؛ پس نمی توان عموم در آن دو صحیحه را با آن روایات تخصیص زد و ناچاراً باید گفت آن روایات خاصه با عموم آن دو صحیحه در حکم متباینین و متعارضین می باشند و حکم عام و خاص را ندارند.
و اما راجع به صحیحه عبید و ابن ابی العباس باید گفت نسبت بین آنها و روایات خاصه نیز در حکم تباین است چون آن دو صحیحه کالنص بلکه نص در عمومیّت می باشد به خاطر تشبیه ارث بردن زوجه به زوج «و ان ماتت فهو کذلک» و از این جواب هم بگذریم جوابهای دیگری از اشکال وجود دارد که در همان شرح تحریر الوسیله بیان شده است.
———-
۱ – نساء/۱۲
۲ – وسائل ج۲۶ص۲۱۲حدیث۱ باب ۷ ابواب میراث الازواج
۳ – حدیث ۹ باب ۵۸ ابواب المهر ج ۲۱ ص ۳۲۹

_____________________________________

پذیرفتن پسر بچه اى را از طریق سازمان بهزیستى به فرزندى و محرمیت آن

شخصى پسر بچه اى را از طریق سازمان بهزیستى به فرزندى قبول کرده است و در آغاز، کارى که باعث مَحرم شدن آن بچه با مادرخوانده شود، انجام نداده است و اکنون بچه، شش یا هفت ساله است. آیا راهى براى مَحرم شدن آنها وجود دارد؟

چون این گونه اعمال که جزء اعمال بر و احسان و نیکى به دیگران، مخصوصاً کودکان بى پناه یتیم و سرگردان مى باشد، مستحب و مطلوب و موجب اجر اخروى و سعادت در دو دنیا است، و از نظر حرمت نگاه کردن و نامحرم بودن بعد از تمیز و بلوغ به حکم ضرورت و مشکل نداشتن فرزند و مشکل گفتن به کودک که تو پدر و مادر ندارى و فرزند ما نیستى، مرتفع مى گردد و جایز مى باشد، و حرج و مشقت رافع حرمت است و اسلام دین سهولت و آسانى مى باشد.