آوازخوانی آزاده!

رضا صائمی: 17 مهر ماه به روزی تاریخی درتقویم ایرانی بدل شد که تاریخ هنر و موسیقی ایران سوگوار بزرگمردی شد که نمادی از هویت و حریت هنر ایرانی بود.

این مرگ، تنها مرگ یک پیکر و یک انسان نبود، مرگ یک فرهنگ و شیوه زیستن بود. نه فقط زیست هنرمندانه که زیست هویتمندانه ای که در این زمانه بی اصالت و سردرگم، راهی به رهایی و رستگاری است.

زندگی او روایت آزاده بودن در زیست هنری است. هنر او بیش از آنکه در موسیقی و آواز باشد در همین آزاده بودن و استقلال و اصالت هنری است. اعتبار او در موسیقی اصیل ایرانی جای خود اما آنچه شجریان را شجریان کرد، مجموعه ای از ویژگی ها و خصلت های اوست که شجریان را از یک هنرمند و آوازه خوان به شجریان بدل کرد.

«شجریان بودن» فراتر از استاد آواز و هنرمند و اهل موسیقی بودن می تواند روایتگر شخصیت او باشد. این شخصیت شجریان و منش و روش او بود که بیش از استادی اش در حوزه آواز از او چنین انسانی سترگ و اسطوره ای ساخته است.

درک درست و عمیق اش از وضعیت تاریخی، جامعه و خواسته ها و نیازهای مردم زمانه اش و مواجهه مسئولانه- هنرمندانه با رخدادهای اجتماعی که موجب شد او فرزند و هنرمند زمانه خود باشد که صدای حقیقت زمانه خود باشد.

واقعیت این است که بسیاری از مردم و جمعیتی که بیرون بیمارستان جم جمع شدند و به یاد استاد نغمه مرغ سحر سر دادند شاید درک و شناخت درستی از موسیقی و هنر شجریان نداشتند و حتی چندان اهل گوش دادن به آواز او نبودند اما این شخصیت و اعتبار او بود که این چنین مردم را به سمت خود کشید.

این نه صرفا هنر آواز که آزادگی اش بود که این چنین او رابه اسطوره اجتماعی بدل کرد و حرمت بخشید. هنرمندی که همواره در سمت درست تاریخ ایستاد و همراه مردم بود به مردمی ترین هنرمند بدل می شود که مردم به شکل خودجوش و بی هیچ دستور و بخشنامه رسمی، عمومی ترین عزای عمومی را برایش بگیرند و شوربختانه کرونا نگذاشت تا شکوه و شوکت یک تشیع بزرگ به نام استاد شجریان در تاریخ معاصر ما ثبت شود.

این شاید حقیقی ترین واکنش ها در فضای مجازی بود که یک ایران یک صدا از مرگ یک صدا ناله سر دادند و به سوگ نشستند. و چه نیکو که او در کنار مزار فردوسی بزرگ دفن می شود که اگر فردوسی زبان فارسی را احیاء و صیانت کرد و زنده نگه داشت محمد رضا شجریان هم موسیقی و آواز اصیل ایرانی را زنده نگه داشت و به نسل ما رساند.

نقش بی بدیل او حفظ و صیانت از موسیقی ایرانی در همیشه تاریخ جاودان خواهد ماند. او فقط یک خواننده نبود که خوانشگر و کنشگر هنرمندی بود که موسیقی اصل ایرانی را از گزند فرسایش و فراموشی نجات داد و شمایل هنرمند اصیل بودن را برای ایرانیان ترسیم کرد.

در توصیف این هجرت عظیم چه زیبا گفت کیهان کلهر که: جان از تن آواز رفت!