سانسور شادی گل، پخش تحقیر مردم/ در پخش صداوسیما چه خبر است؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان، کارگر بی‌آلایشی کنار همکارش نشسته بود و توی دوربین گوشی نگاه می‌کرد و به امید اینکه حرفش شنیده شود، خطاب به علی عسگری، رئیس سازمان صداوسیما می‌گفت: «آقاجان، آقای رئیس صداوسیما یک خواهشی ازت داریم که این برنامه‌های آشپزی را از تلویزیون حذف کن.»
در برخورد اول، حرف‌های این کارگر، خواهش عجیبی به نظر می‌رسید اما حرف‌های بعدی‌اش که رگه‌هایی از طعنه به وضعیت اقتصادی امروز هم داشت، این بود که آقای مدیر تلویزیون این آشپزی‌هایی را که پخش می‌کنید نیم‌کیلو گوشت لخم و مرغ فراوان می‌خواهد، بچه‌های ما می‌بینند و دل‌شان می‌خواهد و همه خانواده‌های ایرانی، توانایی این را ندارند که هر روز، سفره‌های رنگارنگ تلویزیون را در خانه‌هایشان پهن کنند.کارگر با همان بی‌آلایشی‌ای که فکر می‌کرد حرف‌هایش گوش شنوایی دارد، آخر صحبت‌هایش گفت: «قربونتون برم این برنامه‌های آشپزی را توی تلویزیون که همه می‌بینند، پخش نکنید؛ برید نشون زن و بچه‌های خودتون بدید. اینقدر برای ما دردسر درست نکنید.»
حرف‌های بی‌شیله پیله این کارگر، ظاهر ساده‌ای دارد اما انگشت را روی مساله‌ای گذاشته که سال‌هاست تلویزیون گرفتارش شده است. گسل عمیقی بین سازندگان برنامه‌های تلویزیون و مخاطبان‌شان شکل گرفته است. نه‌تنها بخش مهمی از جامعه ایرانی جایی در تلویزیون ایران ندارند بلکه در مواردی شاهد این هستیم که این بی‌ارتباطی برنامه‌سازان تلویزیونی با دنیای بیرون، باعث بروز توهین و تحقیر مخاطبان می‌شود. نمونه اخیرش همین برنامه «دستپخت» تولید شبکه یک سیماست که سوالات مجری از میهمان برنامه، توهین آشکاری به رانندگان تاکسی بود.
مجری و داور مسابقه خطاب به خانم شرکت‌کننده و در حضور پدرش می‌پرسد: «اینکه شغل بابات راننده تاکسیه، تو رو پیش دوستات ناراحت نمیکنه؟» بازپخش این قسمت از برنامه «دستپخت» در فضای مجازی و رسانه‌ها با انتقادات فراوانی همراه بود. حتی سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران هم در پی توهین مجری برنامه دستپخت اطلاعیه‌ای صادر کرد که در بخشی از آن آمده است: «برآن شدیم تا در مواجهه با سوال پرحاشیه مجری برنامه دستپخت با مضمون «بابات راننده تاکسی است، پیش دوستات ناراحت نمی‌شی؟» با انتشار این متن از منزلت و جایگاه شریف تاکسیرانان خدوم پایتخت و خانواده محترم آنها دفاع کنیم، چراکه شایسته نیست این قشر خدوم و زحمتکش از سوی رسانه ملی که باید مروج فرهنگ اسلامی ایرانی باشد، مورد توهین قرار بگیرند. ناوگان عظیم و گسترده تاکسیرانی گزینه اول در امر جابه‌جایی و سرویس‌دهی به شهروندان به‌خصوص در شرایط کنونی شیوع بیماری کرونا به شمار می‌آیند و طی یک سال گذشته به‌عنوان قشر آسیب‌پذیر متحمل دغدغه‌های معیشتی و همچنین از دست دادن عزیزان شده‌اند.
خودروی تاکسی و شغل شریف تاکسیرانی ضمن فعالیت در شرایط سخت کاری، همواره تداعی اعتماد و اطمینان‌خاطر در شهروندان بوده و این مهم ارزشمند و قابل ستایش است.»
ناگفته واضح است که بی‌مبالاتی در پخش اظهارات یک مجری تلویزیونی منجر به چه آسیب‌های اجتماعی‌ای می‌شود، به‌خصوص در این فقره که این اظهارات مجری متوجه رانندگان حمل‌ونقل شهری است که این روزها در اوضاع سخت اقتصادی کار می‌کنند و در شرایط ناشی از شیوع بیماری کرونا، در معرض خطرات جدی قرار دارند. اما نکته سوال‌برانگیز در پخش این قسمت از برنامه دستپخت این است که چرا یک برنامه ضبطی با وجود نظارت‌های چندین‌باره، باید مرتکب چنین خطای فاحشی شود؟ شاید نزدیک‌ترین جواب این باشد که برنامه‌سازان «دستپخت» و حتی ناظر پخش، اصلا طرح این سوال را توهین‌آمیز نمی‌دانند و نسبت به اثرات اجتماعی پخش این قسمت از برنامه غافل هستند. این دقیقا به همان چیزی برمی‌گردد که در ابتدای این گزارش گفتیم؛ اینکه دنیای برنامه‌سازان تلویزیون از فضای اجتماعی امروز ایران دور افتاده و اتفاقا به‌خاطر همین است که در برخی موارد می‌بینیم رفتار سلیقه‌ای و بدون ضابطه سیستم نظارت صداوسیما در منظر مردم مورد تمسخر قرار می‌گیرد. موارد زیادی در تلویزیون را می‌توان تعریف کرد که همین سلیقه‌ای برخورد کردن ناظران پخش صداوسیما، منجر به انتقادات و حتی هجو و پوزخند مخاطبانش شده است. سیستم نظارتی که گاهی از در دروازه داخل نمی‌شود اما در برخی موارد از سوراخ سوزن می‌گذرد. آنچه می‌خوانید، تنها نمونه‌های مشهوری است که در سال‌های اخیر در تلویزیون پخش شده است. در یک طرف، مواردی از سخت‌گیری‌های نظارتی را آوردیم که با واکنش مردم و رسانه‌ها همراه شده و درنهایت با توجیه و عذرخواهی مدیران تلویزیون ختم شده است و در طرف دیگر مواردی را آوردیم که اتفاقا باید نظارت دقیق‌تری انجام می‌شد اما بی‌توجهی و عدم درک ویژگی‌های جامعه امروز ایران، باعث بروز حساسیت‌های اجتماعی شده است.
حذف‌های حاشیه‌ساز
توپی که در تلویزیون گل نشد
یکشنبه ۶مهر ۱۳۹۹ در جریان مسابقات باشگاه‌های آسیا، تیم پرسپولیس مقابل السد قطر به میدان رفت و یک بازی تماشایی را از خود به نمایش گذاشت. به‌طوری‌که پیروز میدان شد و توانست به مرحله بعد صعود کند اما در جریان بازی و درست در موقع گل زدن تیم پرسپولیس، ناظرپخش بازی با اقدام عجیبش شوک عجیبی به تماشاچیان این دیدار وارد کرد. ماجرا از این قرار بود که این بازی تا دقیقه ۸۹ بدون گل مساوی ادامه داشت، اما در دقیقه ۸۹ با ارسال توپ از روی نقطه کرنر، عیسی آل‌کثیر توانست با ضربه سر توپ را وارد دروازه کند. اما درست در این لحظه تماشایی که تماشاگران درحال خوشحالی کردن بودند، صداوسیما با سانسور صحنه گل، ضدحالی بزرگ به تماشاچیان زد و کام‌شان را تلخ کرد. اقدامی که انتقادهای زیادی را در پی داشت. علت این سانسور این بود که عیسی آل‌کثیر بعد از به ثمر رساندن گل، پیراهن خود را درآورد و به خوشحالی پرداخت. لحظات ورزشی ازجمله مواردی است که انگار صداوسیما، نظارت سفت و سختی را برای پخش صحنه‌های داخل و خارج از زمین ورزشی درنظر گرفته است. این درحالی است که تمام این صحنه‌های سانسوری به فاصله کوتاهی در فضای مجازی به نمایش درمی‌آید. کمااینکه همین صحنه پیراهن درآوردن آل‌کثیر در صفحه اول روزنامه‌های ورزشی نقش بسته است.
ممیزی در فاصله پنج ماه تغییر کرد
سریال «زیرخاکی» در ایام ماه مبارک رمضان امسال از شبکه یک سیما پخش شد. سریالی که با استقبال نسبتا خوبی همراه شد. تا حدی که جلیل سامان درحال تدارک فصل جدید سریال شده بود. اما در اوایل آذرماه با انتشار پستی در صفحه اینستاگرامش، نسبت به بازپخش این سریال واکنش نشان داد. سامان در صفحه خود نوشت: «با پوزش از مخاطبان دوست‌داشتنی سریال زیرخاکی، به‌علت سانسور بی‌دلیل آن در بازپخش و سیاست‌های دوگانه و متناقض تلویزیون از ادامه ساخت آن انصراف می‌دهم.» رضا نصیری‌نیا، تهیه‌کننده سریال «زیرخاکی» در واکنش به حواشی پیش‌آمده برای این سریال که باعث شد جلیل سامان از کارگردانی و ساخت فصل دوم انصراف دهد، در یادداشتی توضیح داد: «این سوال در ذهن‌مان بود که چه اتفاقی افتاده سریالی که چند ماه پیش از شبکه یک پخش شده، برای پخش مجدد دچار ممیزی شده است؟! ازاین‌رو با جدیت پیگیر موضوع و متوجه شدم این حذفیات مورد تایید مدیر محترم شبکه نیز نبوده و حاصل اعمال نظر شخصی یکی از همکاران شبکه بوده که در جریان پخش ابتدایی سریال نیز نبوده است.» گویا مواردی که جلیل سامان معترض بوده است، اصلاح شد و گویا جلیل سامان با مدیران شبکه آشتی کرد و ضبط فصل جدید این سریال شروع شده است. اما آنچه درمورد این سریال رخ داده، نشان‌دهنده وضعیت فشل و بی‌قاعده نظارت بر تولید و پخش سریال‌های تلویزیونی است.
حذف نام علی حاتمی از «وضعیت سفید»
سریال «وضعیت سفید» یکی از کارهای موفق و تاثیرگذار حمید نعمت‌الله است که سال‌ها قبل از تلویزیون پخش شد. خودش می‌گوید که اصلاحیه زیادی به این سریال نخورده است اما همچنان نسبت به یک اقدام عجیب مدیران تلویزیون گله دارد. ظاهرا نعمت‌الله دلش می‌خواست در تیتراژ سریالش از زنده‌یاد علی حاتمی، کارگردان فقید سینما و تلویزیون تشکر کند که با مخالفت مدیران صداوسیما مواجه می‌شود. او در این‌باره گفته است: «می‌خواستم در تیتراژ ابتدایی، این سریال را به زنده‌یاد علی حاتمی تقدیم کنم، چون به‌هرحال در زمان فیلمبرداری این سریال تحت‌تاثیر آثار علی حاتمی بودم که متاسفانه با مخالفت مسئولان صداوسیما روبه‌رو شدم که البته دلیلش را هم نمی‌دانم. بار قبل در یک تله‌فیلم «فریدون مهربان» من کار را تقدیم کرده بودم به عباس یمینی‌شریف که شاعر کودکان بود و با موضوع موافقت شده بود. تعجب کردم چون تلویزیون که با علی حاتمی مشکلی ندارد و تکرار چندباره سریال «هزاردستان» هم گواه این موضوع است.»
اینجا را حذف می‌کردی!
داور پرمدعا
در آبان‌ماه سال ۹۷، یک‌بار دیگر هم در همین برنامه دستپخت، داور برنامه، برخورد زننده‌ای با یکی از شرکت‌کنندگان این مسابقه آشپزی داشت. حمایت مجری برنامه از لحن و کلمات این داور در ادامه کار، موج منفی گسترده‌ای را علیه صداوسیما در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به وجود آورد. قصه از این قرار بود که داور جوان برنامه آشپزی «دستپخت»، غذای شرکت‌کننده خانم را که گویا برای اولین‌بار آن را پخته است، تست می‌کند و در ادامه با لحن زشتی به او می‌گوید: « قطعا اگر سطل زباله داشتم، غذای‌تان را به آنجا منتقل می‌کردم. لطفا از این به بعد دیگر این غذا را درست نکنید. دوست ندارم این جمله را بگویم اما اگر قرار است من بد بشوم و شما پیشرفت بکنید، هیچ ایرادی ندارد، غذای‌تان افتضاح افتضاح افتضاح بود!» نکته تاسف‌برانگیز ماجرا جایی بود که در ادامه صحبت‌های این داور جوان، مجری برنامه هم خطاب به دیگر شرکت‌کننده‌ها گفت: «غذایی را بلد نیستید امتیاز بدهید تا این جملات را نشنوید!» یعنی اینکه اگر شرکت‌کننده‌ای غذایی را درست کند و مورد قبول کارشناسان برنامه قرار نگیرد؛ بار دیگر این رفتار توهین‌آمیز تکرار خواهد شد!
چند روزی این کلیپ دست به دست می‌شد و انتقادات زیادی درمورد پخش این قسمت از برنامه ضبطی «دستپخت» مطرح شد.
اگرچه داور جوان این برنامه هیچ‌گاه از مردم عذرخواهی نکرد اما سیدوحید حسینی، کارگردان و مجری برنامه «دستپخت»، همان روزها در گفت‌وگویی که با ما داشت ضمن عذرخواهی از مردم ایران، گفت: «یک دقیقه کافی نیست تا بشود درباره کل مجموعه «دستپخت» قضاوت کرد. البته همه اینها به معنی آن نیست که ما کلمات به‌کار برده‌شده در آن برنامه را تایید می‌کنیم. اگر این کلمات احساسات مردم را جریحه‌دار کرده و اگر لحن آن باعث دلخوری‌شان شده، سازندگان «دستپخت» از آنان عذرخواهی می‌کنند. من نیروی این مجموعه هستم و از طرف خودم، داور و تمامی مجموعه عذرخواهی می‌کنم.»
آزمون و خطا در شوخی‌های تحقیرآمیز
اگر در صفحات مجازی جست‌وجو کنید، قسمت‌های ابتدایی برنامه «دورهمی» را پیدا خواهید کرد. مهران مدیری، مجری برنامه، وقتی مخاطبان حاضر در سالن را روی سن دعوت می‌کرد، برخوردهای تحقیرآمیزی با آنها داشت و دست‌شان می‌انداخت و سعی می‌کرد خصوصیات بدی را که در هر قسمت از این برنامه موضوع استندآپ کمدی‌ها و نمایش‌های میان‌پرده‌ای بودند در شخصیت واقعی این مخاطبان نشان بدهد. اما حساسیتی که به‌دلیل سابقه منفی مدیری در این زمینه وجود داشت، باعث ایراد تذکراتی به او از جانب مدیران سازمان و متوقف شدن ادامه این روند شد. حتی برخوردهای ابتدایی مهران مدیری با میهمان‌های برنامه هم حاشیه‌های زیادی به‌همراه داشت. برخوردهای توهین‌آمیز و از سر غرور که بعد از چند برنامه مهران مدیری متوجه انتقادات مخاطبان شد و در برنامه‌های بعدی، رویه‌اش را اصلاح کرد. بعدها که مدیری در برنامه هفت روبه‌روی مسعود فراستی منتقد سینمایی نشست؛ درمورد اصلاح رویه‌اش گفت: «شروع کار نگاه من به میهمان از بالا به پایین بود حتی میهمان می‌نشست و حرف می‌زد و من ایستاده از او سوال می‌کردم. بعدها به من گفتند که خیلی با تبختر و از سر غرور با میهمانت برخورد می‌کنی. بعدها نشستم و این ماجرا را اصلاح کردم. برنامه و گفت‌وگوها را به‌گونه‌ای طراحی کردم تا این نگاه اصلاح شود و سعی کردم با میهمان برنامه، هم‌سطح شوم و بیشتر شنونده صحبت‌هایش باشم.» برنامه دورهمی هم از برنامه‌های ضبطی تلویزیون بود که البته ترس ناظران پخش از نام مدیری مانع از اعمال سلیقه نسبت به این قسمت‌ها بود. انگار که مهران مدیری فرصت بیشتری را برای آزمون و خطا در قاب تلویزیون داشت.
توهین؛ نمایشی از قبل طراحی‌شده
اردیبهشت‌ماه ۹۵ رفتار توهین‌آمیز مجری برنامه‌ای با نام «اکسیر» با میهمانش باعث بروز انتقادات بسیاری شد. فرزاد حسنی پس از مدتی دوری از تلویزیون با اجرای «اکسیر» به شبکه سه بازگشته بود. او در بخشی از این برنامه از یکی از میهمانان خواست به روی صحنه بیاید و به یک پرسش پاسخ دهد؛ این میهمان که مردی میانسال بود، در پاسخ دادن کمی تامل کرد که در این فاصله مرتبا از سوی فرزاد حسنی با لحنی نامناسب خطاب قرار می‌گرفت. در پایان هم به‌عنوان هدیه به او «زرشک» هدیه دادند. پس از انتشار این فیلم، سیل انتقادها در شبکه‌های اجتماعی نسبت به رفتار مجری آغاز و به صفحه شخصی او هم کشیده شد. هیچ‌گاه فرزاد حسنی عذرخواهی رسمی نکرد و گفت که این رفتارش نمایشی از قبل طراحی‌شده است. حسنی آن روزها در مصاحبه‌ای گفت: «میهمانانی که در برنامه ما شرکت می‌کنند با فیلمنامه‌ای از پیش طراحی‌شده آشنا می‌شوند و به دلایلی ما به‌دنبال افراد عادی جامعه به‌عنوان شرکت‌کننده هستیم.» فقط مصطفی شریفی، تهیه‌کننده برنامه درمورد این برخورد گفت: «اگر مردم از این برنامه ناراحت شدند، عذرخواهی می‌کنم.»
