روسیه از سیبری تا مسکو؛ صحنه تظاهرات علیه پوتین
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، تظاهرات روز شنبه ۴ بهمن ماه بزرگ‌ترین تظاهرات در سال‌های اخیر و بزرگ‌ترین مانور قدرت میان کرملین و مخالفان بوده است. این تظاهرات البته تهدید اساسی بر چنگ‌اندازی ولادیمیر پوتین بر قدرت نیست، اما دامنه وسیع این تظاهرات و تمرد قابل توجه معترضان که در خیابان‌ها به وضوح به نمایش در آمده بود، خستگی گسترده و مفرطی را از رکود، فساد و نظام حاکم را نشان میدهد که پوتین ۴دهه است بر آن سوار بوده و بر جامعه‌اش تحمیل کرده است. «آنتون تروئیانوفسکی» و «اندرو هیگینز» در گزارش ۲۳ ژانویه برای نیویورک‌تایمز نوشتند، این تظاهرات در مناطق شرقی روسیه که ۱۱ منطقه زمانی دارد، کلید خورد. جمعیت معترض همچون «سیل» و با وجود حضور چشم‌گیر پلیس در اقصی نقاط کشور به حرکت خود ادامه دادند. ظاهرا معترضان به رسانه‌های دولتی هشدار می‌دادند که خود را از این ماجرا دور کنند.
«تروئیانوفسکی- هیگینز» همچنین نوشتند: به نظر می‌رسد که وجه تمایز این تظاهرات نسبت به تظاهرات قبلی حضور چشم‌گیر نسل جوان‌تر در آن است. آنها خواستار یک روسیه آزاد و دموکراتیک و پایان دادن به سرکوب‌های خشونت‌بار هستند. برخی دیگر از شعار معترضان این بود: «آزادی برای ناوالنی» و «پوتین برو گمشو». این موج اعتراضی که از شرق تا غرب روسیه ادامه دارد، یک شعار مشترک دارد: «پوتین دزد است». ریشه این اعتراضات به فیلمی بازمی‌گردد که هنگام دستگیری ناوالنی در فرودگاه به محض بازگشت به کشورش در صفحه مجازی او منتشر شد. او در این فیلم از کاخی مجلل پرده برداشت که به گفته او متعلق به پوتین است. همین مساله موجب شده است بسیاری از جوانان هم به خیابان‌ها بیایند و شعار «پوتین دزد است» را سر دهند. حامیان ناوالنی مدعی موفقیت این تظاهرات هستند. آنها وعده تظاهرات بیشتری طی هفته‌های آتی داده‌اند.
در شامگاه روز شنبه در مسکو، شمار زیادی از معترضان در برابر بازداشتگاهی که الکسی ناوالنی در آن زندانی است، تجمع کردند که به دستگیری شمار زیادی منجر شد. یولیا همسر الکسی ناوالنی و همکار او لیوبول سوبول برای اولین بار در تظاهرات مسکو دستگیر شدند. با این حال، همسر ناوالنی چند ساعت بعد آزاد شد. این بار پوتین به‌طور مستقیم در سیبل معترضان قرار گرفته است؛ زیرا او و دستگاه قدرت او متهم به فساد است. ناوالنی سال‌هاست که در رابطه با زدوبندهای درون دستگاه پوتین در حال افشاگری است و به همین دلیل دشمنان بسیاری در میان هیات رهبری روسیه دارد. ناوالنی و تیم او در آخرین ویدئویی که با عنوان «یک کاخ برای پوتین» منتشر کرده‌اند، برای نخستین بار تصاویر و گزارش شاهدان عینی و اسنادی را درباره صاحب عظیم‌ترین ثروت خصوصی روسیه افشا کرده‌اند. تیم ناوالنی در این ویدئو نشان میدهد که کاخ و «ثروت تزاری» پوتین که سر به میلیاردها می‌زند، تشکیل شده است از یک تالار بزرگ هاکی روی یخ، محل نشست و پرواز هلی‌کوپتر، کازینو و دیسکوی آبی که حول یک کاخ متعلق به پوتین بنا شده‌اند. چند روز از انتشار این ویدئو با ۷۰ میلیون بازدیدکننده می‌گذرد. به گفته جامعه‌شناسان، انتشار این ویدئو بسیاری از شهروندان روسیه را خشمگین کرده و آنها را که بسیاری‌شان جوان هستند، به خیابان‌ها کشانده است.
«لئونید ولکوف» دستیار ارشد ناوالنی، در یک پیام زنده در یوتیوب از فضایی خارج از روسیه گفت: «اگر پوتین فکر می‌کند که دهشتناک‌ترین چیزها در پشت سرش قرار دارد، او به شکلی ساده‌لوحانه در اشتباه است.» الکسی ناوالنی، منتقد سرسخت حکومت روسیه اواخر تابستان ۲۰۲۰ در پی مسمومیت با گاز اعصاب نووی‌چوک به آلمان منتقل شده بود. اگرچه انگشت اتهام به سوی نیروهای مخفی کرملین نشانه رفت اما کرملین هرگونه اتهامی را رد کرد. ناوالنی که احتمالا به چند سال زندان محکوم شود از حامیان خود در سراسر کشور خواست تا هفته جاری به خیابان‌ها بیایند؛ هرچند مقام‌ها مجوزی برای این تظاهرات صادر نکرده‌اند. گزارشگران نیویورک‌تایمز بر این باورند که تظاهرات روز شنبه بزرگ‌ترین تظاهرات سراسری از سال ۲۰۱۷ تاکنون بوده است. این تظاهرات بسیاری از کلان‌شهرها را هم شامل شده است؛ از جمله شهرهای شرقی مانند یکاترین بورگ، نووسیبریسک، تامسک، اومسک و بخش ولادی وستوک واقع در اقیانوس آرام. «ویاچسلاو ایوانتس»، وکیل در شهر ایرکوتسک واقع در سیبری که در تظاهرات شرکت داشته است، اعلام کرد: «این احساس وجود داشت که افکار عمومی روسیه مانند سیمان سفت و بی‌حرکت شده یا مرده است. اما اکنون احساس می‌کنم وضعیت تغییر کرده است.»
ناوالنی به‌عنوان تنها رهبر اپوزیسیونی جلوه کرده که از توان بسیج طیف گسترده‌ای از مردم در طبقات مختلف جامعه برخوردار است. جایگاه او در میان منتقدان پوتین بیش از گذشته شده است؛ چرا که پس از آن مسمومیت شدیدی که باعث شد وی مدتی به کما برود، بسیاری احتمال دادند که او به کشور بازنخواهد گشت. اما بازگشت او باعث شد احترام، جایگاه و محبوبیت او نزد منتقدان پوتین افزایش یابد و به رهبری کاریزماتیک تبدیل شود. تظاهرات شنبه و یکشنبه (۴ و ۵ بهمن‌ماه) اگرچه به درخواست ناوالنی و مساله کاخ پوتین آغاز شد، اما رکود اقتصادی و فساد گسترده سیاسی در سیستم هم از دیگر دلایل برانگیختن خشم مردم بوده است. رسانه‌های دولتی تظاهرات را به مثابه «موج گسترده تهدید و تجاوز علیه کرملین» محکوم کردند. این رسانه‌ها افزودند که این اقدام می‌تواند موجب زندانی شدن بانیان این تظاهرات و برخی شرکت‌کننده‌ها شود. گزارشی در یک شبکه تلویزیونی دولتی می‌گفت: «حمله به افسر پلیس یک جرم کیفری است.» در بخش دیگری از این گزارش آمده بود: «صدها ویدئو گرفته شده و تمام چهره‌ها در آن نمایان است.» این نشانه‌ای از تهدید رسانه‌های دولتی علیه معترضان بود. این در حالی است که (چنان‌که در بالا گفته شد) معترضان در برخی شهرها به رسانه‌های دولتی هشدار داده بودند که خود را از این قضایا دور نگاه دارند.
واکنش‌های بین‌المللی
وزارت امور خارجه آمریکا و بریتانیا اقدامات دولت روسیه را به شدت محکوم کردند. «ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای گفته است دولت روسیه علاوه بر بازداشت معترضان، با آزار و اذیت سازمان‌دهندگان این اعتراضات، تهدید علیه شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی و دستگیری پیشگیرانه شرکت‌کنندگان بالقوه، دست به سرکوب حق تجمع مسالمت‌آمیز و آزادی بیان زده بود. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا از مقامات دولت روسیه خواست تمام کسانی که بازداشت کرده است، از جمله الکسی ناوالنی را آزاد کند. جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در شبکه توییتر برخورد خشن نیروهای امنیتی روسیه را در قبال اعتراضات مسالمت‌آمیز شهروندان روسیه مورد انتقاد قرار داد. او گفت: «روند رویدادهای روسیه نگرانی‌آور است.» او گفت که اتحادیه اروپا خواستار آزادی الکسی ناوالنی و بازداشت‌شدگان است. در برلین نیز حدود دوهزار نفر در برابر سفارت فدراسیون روسیه دست به تظاهرات اعتراضی زدند و خواستار آزادی ناوالنی شدند. در شهر دوسلدورف آلمان نیز حدود ۲۰۰ نفر در میدان اصلی شهر تجمع کردند. آنها نیز خواستار آزادی مخالف پوتین از زندان مسکو بودند.
