ما به آخر بازی رسیده‌ایم/ می‌توانیم تنش میان ایران و عربستان را پایان دهیم اگر...

دوسال پیش دریک مقاله مشترک درنیویورک تایمز، ما( یک دیپلمات سابق ایران و رئیس مرکز تحقیقات عربستان) به رهبران کشورهای متبوع خود پیشنهاد گفتگوی مستقیم داده و هشدار دادیم که عدم گفتگوموجب افزایش تنش ها شده و ادامه آن میتواند به جنگ خانمانسوز منتهی شود.

بعد از این مقاله، ما شاهد بوده ایم که تانکرهای سعودی و ایرانی درآبهای بین المللی مورد حمله قرار گرفتند، حمله عظیم علیه تاسیسات نفتی آرامکو صورت گرفت، ژنرال قاسم سلیمانی توسط پهپادهای آمریکا به قتل(شهادت) رسید و دانشمند برجسته هسته ای ایران به قتل رسید. درحالیکه فضا مقداری آرامترشده، ما همچنان درشرایطی هستیم که یک اشتباه محاسباتی، میتواند جنگ سرد طولانی موجود بین دولتهای ما رابه سمت یک فاجعه درمنطقه سوق دهد.

 با روی کار آمدن دولت جدید درواشینگتن، زمان چرخش ازوضعیت "تقابل" به "گفتگو"، فرارسیده است. درچهاردهه گذشته، روابط ایران و عربستان پستی ها و بلندیهایی شامل تقابل و رقابت و گاهی هم همکاری را طی کرده است اما امروز ما به آخر بازی رسیده ایم.درحالیکه دولتهای ما درموضوعات متعدد منطقه ای مواضع متضاد دارند، اما این دشمنی ها نه "اجتناب ناپذیر" و نه "محکوم به ابد" هستند.

اولین قدم به سمت بهبود شرایط این است که دو طرف "احساس تهدیدات" ازسوی طرف مقابل رادرک کنند، خواه این تصور واقعی یا تخیلی باشد. قدم بعد توافق روی "اصول پایه" است که بتوان آینده روابط را برآن اساس ساخت.

ایران و عربستان هردو معتقدند که دیگری دنبال سلطه برمنطقه است.ریاض معتقد است که ایران بدنبال محاصره سعودی از طریق بازیگران متحد غیردولتی اش درمنطقه میباشد وتهران معتقد است که ریاض عامل کلیدی فشارهای آمریکا برای مهار وتضعیف ایران است.هردو طرف معتقدند که طرف مقابل دنبال صدور و گسترش دیدگاه دینی خود میباشد. ریاض موشکهای ایران را تهدید امنیت ملی و تاسیسات حیاتی خود میداند و تهران هم خرید حجم عظیم تسلیحات پیشرفته غربی توسط عربستان را عامل گسترش عدم توازن و تقارن قدرت درمنطقه تلقی میکند. تهران وریاض هریک معتقدند که دیگری درامور یمن، سوریه، لبنان، بحرین و عراق دخالت میکند.

برای شکستن این سیکل نادرست وعبور ازوضعیت "سرزش متقابل"، رهبران ما باید وارد گفتگوی مستقیم جهت توافق روی این اصول شوند:

1- شکل دادن روابط برمبنای "احترام متقابل"، "منافع متقابل" و"موقعیت برابر"،

2- حفظ واحترام به "حاکمیت"، "تمامیت ارضی" ، "استقلال سیاسی" و"خدشه ناپذیری مرزهای بین المللی موجود"  تمام کشورهای منطقه،

3- "عدم مداخله درامور داخلی کشورها" ،

4- "مخالفت با استفاده از زور" وتعهد به حل و فصل مسالمت آمیز همه بحران ها،

5- "مخالفت با سیاست فرقه گرایی" وبکارگیری آن جهت اهداف سیاسی، حمایت و مسلح کردن گروههای غیرقانونی شبه نظامی درکشورهای منطقه،

6- احترام به کنوانسیون وین درروابط دیپلماتیک بویژه مصونیت مراکز دیپلماتیک،

7- تقویت وحدت اسلامی وپرهیز از ستیزه جویی، خشونت،افراط گرایی و تنازعات فرقه ای،

8- همکاری کامل دراقدامات مبارزه با تروریسم،

9- رفتاربا اقلیت های مذهبی ساکن قانونی هرکشوربعنوان شهروند آن کشورو نه شریک دینی،

10- نفی هژمونی هرکشوری برمنطقه،

11- تضمین آزادی کشتیرانی، تجارت آزاد نفت ومنابع دیگر و حراست از تاسیسات حیاتی درمنطقه،

12- منع تولید و تدارک سلاح های کشتار جمعی.

با این وجود، اصول مورد قبول دوطرف تنها برای آغاز پروسه، حیاتی هست اما برای اعتماد سازی آنهم بعد از دهها سال بی اعتمادی، نیاز به اقدامات عملی است. دیپلماسی نیازمند گفتگوی مستقیم است. گفتگو درمورد موضوعات نیز نیازمند "نقشه راه"  است که باید شامل یک سری اقدامات متقابل اعتماد ساز و یک مسیر روشن و قابل قبول برای تحقق ترتیبات امنیت جمعی درمنطقه را پیگیری کند.

ممکن است درشرایط فعلی، رسیدن به چنین وضعیتی مقدورنباشد چون دوکشور عربستان و ایران در سیکل تشدید خصومت بسرمیبرند. اما دوکشوردرطول این دوران کانالهای گفتگو و همکاری را حفظ کرده اند. حتی دراوج تنش، دوکشور توانستند گفتگوی مفیدی درمورد تسهیل انجام مراسم حج ایرانی ها داشتنه باشند.

عربستان و ایران قبلا اقداماتی کرده اند که نشان دهند بازی با جمع صفرقابل اجتناب است. دو ملت ما میتوانند و باید آینده را از طریق همکاری درجهت کاهش تنشهای منطقه ای بسازند، منطقه ای که میتواند با یک جرقه منفجر شود. دوره ریاست جمهوری بایدن میتواند فرصتی باشد برای یک شروعی تازه برای گفتگوی ایران و عربستان. اما زمان، گوهرارزشمند و بی بدیلی است. تاخیر در کاهش تشنج یک خطای بزرگ خواهد بود همانطور که منطقه بارها ثابت کرده درمواقع استثنایی که فرصت هایی برای گفتگوی سازنده بوجود میایند، باید سریع آن را به چنگ زد قبل از اینکه فرصت از دست بروند.

*عبدالعزیرالصقررئیس مرکز تحقیقات عربستان سعودی و حسین موسویان دیپلمات پیشین ایران و متخصص امورخاورمیانه و هسته ای دانشگاه پرینستون آمریکا