رئیس‌کل جدید از روز شنبه سکان هدایت بانک مرکزی را به‌دست خواهد گرفت
به گزارش اقتصادنیوز: بیستمین رئیس کل بانک مرکزی از روز شنبه ماموریت جدید خود را آغاز خواهد کرد. مراسم تودیع ولی‌الله سیف و معارفه عبدالناصر همتی سکاندار پولی جدید ایران روز شنبه آینده برگزار می‌شود. این مراسم با حضور مسئولان ارشد اقتصادی از جمله مسعود کرباسیان وزیر امور اقتصادی و دارایی، جمعی از وزرا و مسئولان در ساختمان شیشه‌ای میرداماد برگزار می‌شود. در بخش تودیع، فعالیت ولی‌الله سیف در دوره ۵ ساله ریاست مورد تقدیر قرار خواهد گرفت و در بخش معارفه نیز عبدالناصر همتی ضمن ارائه برنامه‌های خود برای امور بانک مرکزی رسما کار خود را در میرداماد شروع می‌کند. همچنین در این نشست اولویت‌های اقتصادی کشور بیان خواهد شد. احتمال حضور حسن روحانی، رییس‌جمهوری و اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهوری نیز وجود دارد.
دیدگاه روحانی نسبت به گزینه جدید
رئیس‌جمهوری با معرفی عبدالناصر همتی به‌عنوان رئیس کل بانک مرکزی، در خصوص وی گفته بود: دکتر همتی فردی با تجربه در زمینه مسائل بانکی، مالی و پولی است. حسن روحانی در ادامه عنوان کرد: از آقای دکتر سیف نیز به‌خاطر زحمات پنج ساله گذشته قدردانی می‌کنیم. ایشان به‌خوبی به وظیفه خود عمل کردند و تلاش زیادی در مبارزه با فساد در زمینه موسسات غیرمجاز انجام دادند و نام ایشان در این عرصه در تاریخ ایران ماندگار خواهد بود. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی با بیان اینکه «دکتر سیف با همه توان در مسیر مبارزه با فساد گام برداشت»، اظهار کرد: علت اینکه برخی‌ها از دکتر سیف ناراحتی دارند، به‌خاطر مقابله ایشان با فساد است. در دولت یازدهم نیز جزو افرادی بود که تلاش کرد تا تورم را کنترل کنیم و اینکه در حدود ۳ سال، تورم تک‌رقمی داشتیم، آقای سیف در این زمینه سهم و نقش موثری داشتند.
کارنامه ولی‌الله سیف
ولی‌الله سیف در سال ۱۳۳۱ دیده به جهان گشود. وی دارای مدرک دکترای حسابداری و امور مالی از دانشگاه علامه طباطبایی است. از جمله مهمترین دستاوردهای وی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت مالی و عضو هیات عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران
- عضو هیات مدیره بانک سپه
- رییس هیات مدیره و مدیر عامل بانک ملت
- معاون اقتصادی و برنامه ریزی بنیاد مستضعفان و جانبازان
- معاون بازرگانی و بین‌الملل بنیاد مستضعفان و جانبازان
- رییس هیات مدیره و مدیرعامل بانک صادرات
- رییس هیات مدیره و مدیرعامل بانک سپه
- رییس هیات مدیره و مدیرعامل بانک ملی ایران
- رییس هیات مدیره و مدیرعامل فیوچر بانک در بحرین
- عضو هیات مدیره و مدیرعامل بانک کارآفرین
- عضو شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی
- نایب رییس کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی
- همچنین در بیست و سومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی سیف به عنوان چهره ماندگار صنعت بانکداری ایران معرفی شد.
- ولی‌الله سیف شهریور سال 1392 و براساس پنجاه و پنجمین جلسه عمومی عادی بانک مرکزی به عنوان رییس کل این بانک منصوب شد.
با انتخاب عبدالناصر همتی به‌عنوان رئیس جدید بانک مرکزی، دوره ریاست ولی‌الله سیف بر بانک مرکزی دقیقا یک‌ماه مانده به پنج‌ساله شدن خاتمه یافت. سیف پس از جلسه هیات دولت در ۳ شهریور سال ۱۳۹۲ به‌عنوان «نوزدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی» معرفی شده بود. شاید بتوان گفت همان‌طور که رئیس بانک مرکزی در توییت خداحافظی خود از بانک مرکزی به آن اشاره کرده است، ساماندهی موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز که یکی از مهمترین عوامل تزلزل نظام مالی کشور در سال‌های اخیر بوده است را باید روشن‌ترین بخش کارنامه بانک مرکزی در سال‌های اخیر دانست. البته هدایت متغیر تورمی به محدوده اعداد یک‌رقمی در دوره نخست ریاست جمهوری حسن روحانی نیز اگرچه باید به‌عنوان دستاورد سیاست‌گذار پولی مورد تحلیل قرار گیرد، اما به‌واسطه سایه سنگین سیاست‌های مالی بر سیاست‌های پولی نمی‌توان تورم یک رقمی را صرفا به‌عنوان دستاورد صرف بانک مرکزی بر شمرد.
بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که طی ۵ سال اخیر میانگین نرخ رشد نقدینگی در اقتصاد ایران در حدود ۵/ ۲۳ درصد بوده است. مقایسه این آمار با آمار ثبت‌شده در دوره ریاست «محمود بهمنی» بر بانک مرکزی نشان می‌دهد که نرخ رشد نقدینگی در ۵ سال اخیر در مقایسه با کارنامه هجدهمین رئیس بانک مرکزی حدود ۴ واحد درصد کاهش یافته‌است. همچنین بررسی میزان انبساط نقدینگی در سه دهه گذشته نشان می‌دهد که میانگین رشد سالانه نقدینگی در دوره ریاست کلی سیف کمتر از سایر روسای کل بانک مرکزی بوده است. البته در این مقایسه «طهماسب مظاهری» به‌واسطه کوتاه بودن دوره ریاست بر بانک مرکزی در نظر گرفته نشده است.
خداحافظی سیف با کرسی ریاست
سرانجام بعد از گمانه‌زنی‌های بسیار در روزهای اخیر درخصوص تغییر تیم اقتصادی، اولین تغییر در برج لاجوردی میرداماد صورت گرفت. دیروز رئیس‌جمهور به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و تصویب هیات وزیران، عبدالناصر همتی، رئیس پیشین بیمه مرکزی را به‌عنوان رئیس‌کل جدید بانک مرکزی منصوب کرد. به این ترتیب این استاد دانشگاه تهران که بیشتر مطالعات خود را بر حوزه «اقتصاد انرژی» متمرکز کرده است، به‌عنوان بیستمین رئیس‌کل بانک مرکزی معرفی شد. «دنیای اقتصاد» در این گزارش ضمن بررسی کارنامه ولی‌الله سیف، جهت سیاست‌های پولی و ارزی آتی بانک مرکزی را با نگاه به پژوهش‌ها و اظهارنظرهای رئیس‌کل جدید بانک مرکزی ردیابی کرده است.
دو ماموریت روحانی به همتی
رئیس‌جمهور پس از تشکر از اهتمام سیف درخصوص پیگیری سیاست‌های دولت در سال‌های اخیر، دو ماموریت جدی «توسعه پیمان‌های پولی دوجانبه» و «مراقبت از ذخایر ارزی» را به همتی محول کرد. به‌طور کلی خروجی عملکرد سکاندار پولی را می‌توان در دو عامل «سیاست پولی» و «سیاست ارزی» ارزیابی کرد؛ بنابراین به نظر می‌رسد دو ماموریت اصلی محول شده به همتی بیشتر حول محور سیاست ارزی متمرکز شده است. توسعه پیمان‌های پولی دو جانبه، عمدتا به‌عنوان سپری برای مقابله با اثر تحریم‌های اقتصادی بر آشفتگی‌های بازار ارز دنبال می‌شود. حفاظت از ذخایر ارزی نیز مدیریت بازار ارز را از زاویه نرخ ارز و مداخله مقداری سیاست‌گذار مورد توجه قرار می‌دهد. بررسی شرایط فعلی حاکم بر بازار ارز و توصیه رئیس‌جمهوری به «حفاظت از ذخایر ارزی» حاکی از این است که به احتمال بسیار روحانی پیشنهاد تغییر سیاست ارزی را به همتی داده است. در شرایط فعلی بازار ارز با وجود چند نرخ مدیریت می‌شود که در آن شکاف بین نرخ ارز رسمی و نرخ غیر‌رسمی ارز قابل‌توجه است. به‌عبارت دیگر، در چنین شرایطی، حجم قابل‌توجهی از ذخایر ارزی سیاست‌گذار در راستای تامین کالاهای اساسی به‌عنوان سوبسید به عاملان بازار اعطا می‌شود. سوبسیدی که در بسیاری از مواقع به سمت واردکنندگان صوری و جویندگان رانت سرازیر شده است. به همین دلیل پیشنهاد حفاظت از ذخایر ارزی در مقطع کنونی کمی نامتناسب با سیاست فعلی حاکم بر مدیریت بازار بوده و نوید تغییر نگرش سیاست‌گذار در مدیریت بازار ارز را می‌دهد.
سبک جدید سیاست‌گذاری در بانک مرکزی
از آنجا که متولی پولی در ایران عمدتا دو «سیاست پولی» و «ارزی» را مدیریت می‌کند، لازم است نگرش سکاندار جدید پولی درخصوص این دو بعد مهم از مدیریت اقتصادی مورد واکاوی قرار گیرد. نگرش درخصوص سیاست پولی را می‌توان در اظهارنظرهای قبلی سیاست‌گذار درخصوص متغیرهایی مانند «نقدینگی»، «نرخ سود» و «تورم» دنبال کرد و نگرش او درخصوص مدیریت ارز را می‌توان در عملکرد و زاویه فکری قبلی او درخصوص متغیرهایی مانند «مدیریت نرخ ارز»، «اهداف مدیریت ارز»، «نقش تراز تجاری در مدیریت بازار ارز» و « نقش سرمایه‌گذاری خارجی» دنبال کرد. درخصوص متولی جدید پولی بانکی نیز سابقه آکادمیک، اجرایی، پژوهشی و اظهارنظرهای قبلی او در مقاطع مختلف زمانی قابل‌بررسی است. از آنجا که برآیند افکار سیاست‌گذار در حوزه‌های مذکور تا حدودی جهت سیاست‌های پولی و ارزی را تعیین می‌کند، بررسی زاویه فکری سیاست‌گذار جدید پولی با نگاه به سابقه علمی همتی تا حدودی مشخص خواهد شد.
سوابق رئیس کل جدید
درخصوص سابقه آکادمیک، همتی پس از کسب رتبه اول در کنکور کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد، با انتخاب دانشگاه تهران در این مقطع فارغ‌التحصیل شد. وی مقطع دکترای خود را نیز در این دانشگاه در رشته اقتصاد اخذ کرد و رساله خود را با حضور در دانشگاه لندن تکمیل کرد. او عضو هیات علمی دانشگاه تهران بوده و تجربه تدریس دروسی مانند «اقتصاد کلان» و «اقتصاد انرژی» در این دانشگاه را در کارنامه آکادمیک خود دارد. درخصوص سابقه اجرایی، همتی از سال‌های ۱۳۷۳ تا ۸۵ به مدت ۱۲ سال رئیس بیمه مرکزی بوده که برخی لقب پدر بیمه خصوصی ایران را به او داده‌اند. حضور متداوم همتی در بیمه مرکزی در دوره ریاست‌جمهوری «رفسنجانی»، «خاتمی» و «احمدی‌نژاد» نیز استثنائی است که کمتر در بین مقامات سیاسی و اقتصادی کشور دیده می‌شود. مدیرعاملی بانک سینا و بانک ملی از دیگر سوابق اجرایی رئیس جدید بانک مرکزی است.
نگرش پولی و مالی همتی
سابقه پژوهشی و دیدگاه‌های اقتصادی قبلی رئیس‌کل جدید بانک مرکزی را می‌توان در مقالات چاپ شده او، اظهارنظرهای او در محافل رسمی و زاویه عملکردی او را در سابقه اجرایی وی دنبال کرد. در دهه ۶۰ بخشی از مقالات و پژوهش‌های علمی او منتشر شده که عمدتا متناسب با سیاست‌های اجرایی وقت بوده است. یکی از نظرات مطرح همتی درخصوص اقتصاد ایران زاویه فکری «Unique یا خاص بودن» شرایط اقتصاد ایران بوده که این زاویه فکری در سابقه اجرایی او نیز قابل‌ردیابی است. به این معنی که با قایل بودن شرایط خاص برای اقتصاد ایران یک نگاه اقتضایی و متناسب با مختصات زمانی را در فرآیند سیاست‌گذاری او می‌توان مشاهده کرد. این در حالی است که نگاه اقتضایی تا حدودی نقش تئوری‌های علمی و ثابت را کم‌رنگ می‌کند. به‌عبارت دیگر «نگاه اقتضایی» را تا حدودی می‌توان ناسخ سیاست‌گذاری بر مبنای «تئوری‌های علمی ثابت» که راوی سیاست‌گذاری واحد و ارجح در حیطه‌های مختلف بوده، دانست. همتی درخصوص نرخ سود همواره موافق با کاهش نرخ سود در سیستم پولی ایران بوده است. با توجه به اختلاف‌نظرهای موجود در مقدار نرخ سود در وضعیت فعلی، انتظار می‌رود یکی از محورهای سیاست‌گذاری همتی تغییرات نرخ سود باشد. در پژوهش‌های دهه ۶۰ همتی می‌توان نشانه‌ای از نگرش مداخله‌جویانه دولت در بازارهای مختلف را ردیابی کرد. به‌علاوه در برخی از نظرات او می‌توان ردپای اثر مثبت سیاست پولی در رونق را مشاهده کرد. با این حال به نظر می‌رسد با گذشت زمان نگرش‌های سیاست‌گذاری وی تغییر کرده است.
توجه ویژه به تراز تجاری
یکی از مطرح‌ترین زوایای فکری همتی درخصوص مدیریت بازار ارز را می‌توان در نگاه او به نقش مدیریت ارز در تراز تجاری نسبت داد. نکته مورد توجه همتی در یکی از مقالات او رابطه بین صادرات و بر هم خوردن تعادل در بازار داخلی است. به‌طوری که خروجی این پژوهش این است که افزایش صادرات کالاها و خدمات باعث بر هم زدن تعادل عرضه و تقاضا در بازار داخلی و انتقال نقطه تعادل به سمت عرضه کمتر است. بنابراین این زاویه فکری بیانگر آن است که در یک اقتصاد با کشش پایین سمت عرضه، صادرات با کاهش عرضه و متعاقبا افزایش قیمت‌ها رفاه داخلی را کاهش می‌دهد. در پژوهش دیگری، همتی ریشه نوسانات نرخ ارز حقیقی و اسمی را ریشه‌یابی کرده است. در این مطالعه استدلال شده از آنجایی که نرخ اسمی ارز از سوی دولت مدیریت می‌شود، مهمترین راهکار برای مهار نوسانات نرخ حقیقی ارز ثبات پولی است.
