تغییر فاز بازار سهام؟
مینا افروزی
به گزارش اقتصادنیوز، در حالی‌که بورس تهران در هفته‌های گذشته حرکت زیگزاگی پرشتابی را در پیش می‌گرفت رویه معاملات طی روزهای اخیر خلاف این موضوع را نشان می‌دهد. بر این اساس طی روزهای اخیر به تدریج بر شدت افت سهام افزوده شد. تغییر فاز کنونی بورس (نوسان پرشتاب از مدار منفی به مثبت در روزهای معاملاتی متوالی) گرچه با بهانه‌هایی از سوی اهالی بازار توجیه می‌شود، اما در حقیقت باید ریشه آن را در فاز استراحت سهام جست‌وجو کرد. پس از یک رالی پرشتاب بورس تهران در ماههای گذشته رویه اصلاحی سهام کاملا طبیعی است و موج‌های شناسایی سود یکی از دلایل اصلی چنین رخدادی برای سهام است. در چنین شرایطی انتظار برای ظهور محرک جدید برای سهام وجود دارد که با توجه به وضعیت موجود احتمال خودنمایی این عوامل محتمل به نظر می‌رسد. البته در این میان همچنان تفکیک سهام را باید مدنظر قرار داد. بعضا مطرح می‌شود که جهش قیمتی به خصوص در نمادهای کوچکتر بدون پشتوانه بوده که می‌تواند نشانه‌هایی از حباب را در خود داشته باشد و بر این اساس باید مورد توجه قرار گیرد.
هفته کم‌نوسان بورس
بازار سهام، در هفته جاری همسو با چشم‌انداز خوشبینانه کارشناسان و فعالان بازار شروع مثبتی را به نمایش گذاشت. افزایش تقاضا در دو روز ابتدایی بازار به گونه‌ای بود که شاخص کل رشد نزدیک به دو درصدی را تجربه کرد و آن را در سقف تاریخی قرار داد. در این مدت، چرخش کانون توجه معامله‌گران از نمادهای بانکی و خودرویی به سوی سهام کالایی، به خصوص محصولات پتروپالایشی از جمله دلایل پیشروی شاخص کل بود. همین موضوع باعث شد که برخلاف رویه ماههای اخیر این‌بار بزرگان سهام وضعیت نسبتا بهتری نسبت به سهام شرکت‌های کوچکتر داشته باشند. این موضوع شتاب بیشتر شاخص کل هم‌وزن در مدار منفی را به دنبال داشت، در نتیجه شاخص کل هم‌وزن افت بیش از ۳ درصدی را در این هفته به ثبت رساند. البته با توجه به شتاب بیشتر نمادهای کوچکتر و شاخص کل هم‌وزن در مسیر صعودی از ابتدای سال و با توجه به این موضوع که پشتوانه ضعیف‌تری برای رشد قیمتی این نمادها مشاهده می‌شود در نتیجه اصلاح شدیدتر قیمتی سهام این گروه‌ها نیز طبیعی به نظر می‌رسد.
از میانه هفته چرخش معامله‌گران از صف خرید در نمادهای بزرگ و افزایش فشار فروش در کل بازار باعث شد که معاملات سهام از روز دوشنبه مسیر نزولی را در پیش بگیرد و شتاب افت تا پایان هفته نیز افزایش یابد. با این حال با توجه به پایان فصل بهار انتظار برای عملکرد فروش خرداد و تجمعی بهار ۹۸ طی هفته آینده وجود دارد. در ادامه نیز انتظار برای انتشار صورت سود و زیان نخستین فصل ۹۸ وجود دارد. یک ماه آینده از ماههای شلوغ بورس به‌صورت سنتی است. علاوه بر موارد مزبور ادامه انتشار صورت‌های مالی شرکت‌ها و در ادامه برگزاری مجامع از جمله مواردی است که قطعا اثرات خود را در بازار سهام منعکس خواهد کرد. می‌توان گفت طی ماه آینده با توجه به جذابیت تقسیم سود در مجامع و همچنین اثر آن بر کاهش قیمت سهم (کسر سود تقسیمی از قیمت سهم پس از مجمع) و همچنین با توجه به انتظارات موجود احتمال اینکه توجه بیشتری به سمت نمادهای با پشتوانه سودآوری قدرتمند بیش از گذشته جلب شود، وجود دارد.
بهانه‌ای برای توجیه افت سهام
با توجه به افزایش غالب قیمت‌ها در روزهای ابتدایی هفته، تقویت شم شناسایی سود میان سهامداران نیز امری طبیعی بود که در نتیجه پس از یک رالی پرشتاب به افزایش فشار فروش و افت نسبی قیمت سهام از سقف‌های تاریخی منجر شد. با این حال در این میان عمده معامله‌گران بازار به دنبال عادت قدیمی خود در پی دلیلی برای افت قیمتی سهام بودند. در این شرایط بهانه‌ای جز پایش ریسک سهام برای توجیه افت‌های اخیر یافت نشد. از نظر روانی نیز مطابق معمول تاکید بیجای کانال‌های مختلف تلگرامی نیز در تشدید واکنش بازار به این موضوع بی‌اثر نبود. این موضوع به معنای این نیست که قانون جدید هیچ اثری بر معاملات ندارد با این حال قانون جدید در راستای قانونمند ساختن نظام اعتبارات به‌عنوان یکی از ریسک‌های بزرگ بازار است. گرچه نمی‌توان صحت انجام کار این قانون را به‌صورت کامل تایید کرد با این حال اینکه بار دیگر فعالان بازار از علت اصلی افت سهام، لزوم اصلاح قیمتی پس از رشدهای پرشتاب، غافل شده و عوامل فرعی را مقصر افت بازار می‌دانند همچنان جالب توجه است.
بر این اساس به نظر می‌رسد سامانه پایش ریسک بیش از آنکه خود در افت قیمتی سهام موثر باشد اثر روانی ناشی از فضاسازی منفی کانال‌های مختلف اثر بیشتری را به دنبال داشت.
تشدید حضور فروشندگان حقیقی
روز گذشته نیز همانند دیگر روزهای منفی هفته جاری، سهامداران حقیقی حضور پررنگی به‌عنوان فروشنده ارائه دادند. با این حال، تفاوتی که نسبت به سایر روزها وجود داشت، تشدید تمایل این دسته از معامله‌گران به عرضه سهام بود. به گونه‌ای که ارزش تغییر مالکیت به نفع سهامداران حقوقی در این روز نسبت به سه‌شنبه بیش از چهار برابر شد. سهام با ارزش بیش از ۸۲ میلیارد تومان از سبد سهامداران حقیقی به حقوقی منتقل شد. این بیشترین فروش خالص سهامداران حقیقی از ۲۲ اردیبهشت ماه بود. با توجه به آنکه بیشترین افت شاخص کل نیز پس از همین تاریخ رقم خورده، ارتباط نزدیکی میان خالص خرید سهامداران خرد و روند شاخص کل را یادآور می‌شود. رفتار هیجانی معامله‌گران به خصوص حقیقی‌ها از ویژگی‌های بارز بورس تهران بوده که سالیان درازی نیز با آن مواجه است. علاقه عجیب این معامله‌گران به صف‌های خرید و فروش نیز این روند را تشدید می‌کند. همان‌طور که بارها پیش از این اشاره شد دامنه محدود نوسان قیمتی که به تشکیل صف خرید و فروش منجر می‌شود تنها به وسیله‌ای برای عده کثیری از معامله‌گران اعم از حقوقی و حقیقی تبدیل شده که معیار خرید و فروش سهام خود را تشکیل صف خرید و فروش قرار داده‌اند. در این میان با توجه به ضعف تحلیلی بیشتر عمده حقیقی‌های بازار این امر برای حقیقی‌ها بیشتر قابل مشاهده است.
همین موضوع معمولا باعث می‌شود که در رشدهای پرشتاب بورس که معمولا با تشکیل صف‌های خرید همراه است افزایش خرید حقیقی‌ها با اشتیاق بیشتر را برای تشکیل صف شاهد باشیم و از سوی دیگر در نزول سهام و تشکیل صف‌های فروش نیز حقیقی‌ها با انگیزه بیشتری که برای حضور در صف دارند سهم خود از فروش سهام را در مقایسه با حقوقی‌ها افزایش می‌دهند.
دیروز، بیشترین خرید مثبت سهامداران حقیقی به گروه سرمایه‌گذاری و شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی اختصاص داشت. به گونه‌ای که هر سه نماد محبوب میان این دسته از معامله‌گران در این زیرمجموعه گنجانده شده است. نماد معاملاتی «وبانک» با جابه‌جا‌یی بیش از ۳۱ میلیون سهم به ارزش نزدیک به ۱۳ میلیارد تومان اولین انتخاب این گروه از فعالان بازار بود. در ادامه سهام «ونیکی» ترجیح دوم معامله‌گران حقیقی بود که از خالص خرید آنها به مقدار ۱۶ میلیون سهم به ارزش هفت میلیارد تومان برخوردار شد. در ادامه نیز نماد «وصنعت» با خالص خرید بیش از سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومانی بازیگران خرد بازار، جایگاه سوم را به خود اختصاص داد. به این ترتیب، خالص خرید فعالان حقیقی بازار از سهام زیرمجموعه گروه‌های مزبور بالغ بر ۲۸ میلیارد تومان محاسبه شد.
در آن سوی بازار نیز، معامله‌گران حقوقی کانون توجه خود را بر نماد معاملاتی «شیران» معطوف ساختند که به جابه‌جا‌یی هشت میلیون سهمی آن به ارزش بیش از ۱۰ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی منجر شد. سهام مپنا نیز با خالص خرید بیش از ۹ میلیون سهم «رمپنا» از سمت حقوقی‌ها به مبلغ افزون بر ۶ میلیارد تومان همراه بود. در ادامه نیز نماد تازه‌وارد «جم پیلن» به‌عنوان انتخاب سوم فعالان بازار معرفی شد. سهم مزبور در جریان معاملات روز گذشته نزدیک به شش میلیارد تومان از پرتفوی سهامداران حقیقی خارج و به سبد سهامداران حقوقی منتقل کرد. به این ترتیب، صنعتی که بیش از هر صنعت دیگری از حمایت خریداران حقوقی برخوردار شد، سهام زیرمجموعه محصولات پتروشیمی بود که معادل هشت میلیارد تومان بود. صنایع فلزات اساسی و محصولات پالایشی نیز با تفاوت اندکی از یکدیگر در جایگاه‌های بعدی خالص خرید سهامداران حقوقی جا گرفتند.
همچنان اخبار بسیاری می‌توانند بر رویه قیمتی سهام اثرگذار باشند. در این خصوص اخبار از احتمال حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی همچنان می‌تواند گروه‌های مختلف بازار را تحت تاثیر قرار دهد و البته باید توجه داشت بسیاری از گروه‌های کوچکتر به پشتوانه این خبر مسیر صعودی را در ماههای اخیر در پیش گرفته‌اند. اخبار از بازار جهانی پس از امید دوباره به آغاز مذاکرات غول‌های اقتصادی جهان نیز جالب توجه است. در این میان اگر بار دیگر اخبار سیاسی اثر خود را در بورس تهران منعکس نکند احتمالا به واسطه اخبار بنیادی اثرگذار بر شرکت‌ها در هفته‌های آینده شاهد نوسان قیمتی سهام باشیم.
