قالیباف و رئیسی در مورد برجام دچار فراموشی شده‌اند؟
«آقای ظریف هر چقدر هم که توانمند باشد، کل پاریس را هم که با آقای کری قدم بزند، از موضع ضعف نمی تواند گل دیپلماتیک بزند. ما الان مذاکرات را تبدیل کرده ایم به استادیوم آزادی؛ خیل کثیری از استعدادها و توانایی های این سرزمین را که می توانند در برد تیم نقش داشته باشند به تماشاچی صرف تبدیل کرده ایم که یا کف و سوت بزند و یا فحش بدهد و گریه کند. بدتر از این، بسیاری از مدیران کشور هم به تماشاچیان جایگاه ویژه تبدیل شده اند!»
اینها را محمدباقر قالیباف گفته است. شهردار تهران در ویژه نامه نوروزی سال ۹۴ در گفتگو با روزنامه خراسان چنین نظری در خصوص مذاکرات هسته ای و محمد جواد ظریف داشته است. او البته پیشتر و در تبلیغات انتخاباتی سال ۹۲، نگاه دیگری به مقوله سیاست خارجی داشت. او ۷ خرداد ۹۲ در گفتگوی ویژه خبری شبکه ۲ گفت: «کجای قانون اجازه می دهد که من بگویم در سیاست خارجی اینگونه تصمیم می گیرم؟ سیاست خارجی تصمیمی است برای حاکمیت. مگر کسی می تواند بگوید در چهار سال سیاست خارجی را عوض می کند؟ هرکس بگوید اگر بیایم در این زمینه تغییرات عظیمی ایجاد می کنم، مثل بقیه شعارهایشان است.»
ایده های متضاد آقای شهردار
قالیباف اما در آستانه انتخابات سال ۹۶ نگاه دیگری به مقوله برجام پیدا کرده است. این کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری که برای سومین بار در این عرصه حضور پیدا کرده، ۱۱ اردیبهشت ۹۶ در گفتگوی ویژه خبری از برجام حمایت کرد و گفت: «برجام، تعهد کشور و حاکمیت است و هیچ دولتی نمیتواند به هم بزند. اگر من توفیق خدمت پیدا کنم، حتما از آن پاسداری می کنم. هر دولتی غیر از دولت فعلی هم بود همین مسیر را طی می‌کرد چرا که مجموعه ای از نظام و حاکمیت تصمیم به مذاکره داشتند.»
البته شهردار تهران توضیح نمی دهد چطور در حین مذاکرات یکی از منتقدین شیوه انجام گفتگوهای هسته ای بوده است. او همچنین به بیلبوردهایی که در حین مذاکرات و همچنین پس از حصول برجام در انتقاد به دولت و گفتگوهای هسته ای در شهر تهران پر شده بود هم اشاره ای نکرد
رئیسی از برجام چه می داند؟
اما تنها محمدباقر قالیباف نبود که در زمینه برجام نظراتش را تغییر داده است. آقای رئیسی همانطور که روحانی در مناظره دوم به آن اشاره کرد اطلاع چندانی از وضعیت مذاکرات هسته ای نداشت و با گشتن در مطالب قدیمی هم اظهارنظری از ایشان در این خصوص پیدا نمی کنید حتی وقتی روحانی از رئیسی می پرسد شما چه اطلاعی از برجام دارید، تنها به گفتن این جمله بسنده می کند: «بنده به واسطه مقالات زیادی که خواندم و جلساتی که شرکت کردم اطلاعاتم از برجام زیاد است. حتی آن موقع بنده در مورد مسائل NPT گفتم که آقای روحانی گزارش‌هایی به ما رسیده! آیا شما در جریان قضیه هستید و آقای روحانی گفت الان فرصت نیست و بعدا در فرصتی مناسب صحبت می‌کنیم.»
مشاورانش از برجام چه می گویند؟ برجام خیانت است یا مایه خفت؟
اما سعید جلیلی را می توان نماد سیاست خارجی و مشاور برجامی ایشان به شمار آورد. این نامزد دوره پیشین انتخابات ریاست جمهوری پس از دیداری که با آقای رئیسی داشت رسما از تولیت آستان قدس رضوی حمایت کرده است. اما رصد اظهار نظرهای آقای جلیلی در خصوص برجام می تواند به ما کمک کند تا بهتر نظرات دیگر کاندیدای دیگر اصولگرا در زمینه برجام را بشناسیم. سعید جلیلی از روز ابتدای حصول برجام از منتقدین درجه یک آن بوده است. این مخالفت در جریان بررسی توافق هسته ای در کمییسیون ویژه برجام در مجلس قبلی شدت گرفت.
سعید جلیلی ۱۶ شهریور ۹۴ در این خصوص در مجلس گفت: «در «برجام» حتی از حقوق تصریح شده در توافق ژنو هم عقب‌نشینی شده است» جلیلی همچنین اشاره کرد: «مطابق بررسی که ما داشتیم جمهوری اسلامی از حدود 100 حق مسلم خود در برجام و اسناد زمینه صرف‌نظر کرده است.»
مذاکره کننده پیشین هسته ای کشورمان همچنین ۲۳ شهریور ماه در مجلس مدعی شده بود: «هدف اصلی مذاکرات که لغو تحریم‌ها بود هم حاصل نشده است»
وی همچنین در 19 آبان گفته است: «امتیاز جعلی" که در آلماتی پذیرفته نشد ولی در برجام به عنوان "دستاورد" مطرح شد»
اما از میان نزدیکان ابراهیم رئیسی، تنها سعید جلیلی نیست که چنین نگاهی به برجام دارد. مسعود میرکاظمی وزیر نفت دولت احمدی نژاد و یکی از اعضای ارشد ستاد رئیسی پنجشنبه ۱۴ اردیبهشت گفت: «وزیر امور خارجه «ظریف» گفته بود اگر توافق نشود، دیگر رأی نمی‌آوریم. باید این فرد محاکمه شود چرا که منافع ملی را به منافع حزبی می‌فروشد.»
اما این تمام انتقادات نزدیکان آقای رئیسی به برجام نیست. علی نیکزاد، وزیر مسکن دولت احمدی نژاد و رئیس ستاد آقای رئیسی ۱۳ اردیبهشت در همایش حامیان کاندیداتوری تولیت آستان قدس می گوید: «متأسفانه برجام چیزی جز خفت و خواری برای ملت ایران نداشت؛ برجام یک پیمان حقوقی بوده که مقام اجرایی با اذن مقام معظم رهبری آن را اجرا می‌کند و ایشان موافق مذاکرات هسته‌ای نبوده‌اند و می‌فرمودند من به این مذاکرات خوش‌بین نیستم و متأسفانه عزت ایران و ایرانی به فنا رفت.»
با این وجود، ابراهیم رئیسی ۱۵ اردیبهشت ۹۶، در دومین مناظره زنده تلوزیونی موضعی دیگری در خصوص برجام می گیرد. «بنده اعلام می‌کنم هر دولتی که سر کار بیاید باید به این تعهد «برجام» وفادار باشد. ما حتما برای دیپلمات‌ها و کسانی که در این عرصه زحمت کشیدند ارزش قائلیم.»
این تناقض مواضع در خصوص موضوع برجام از سوی آقایان رئیسی و قالیباف باعث شد، روحانی به این موضوع واکنش نشان دهد. «وقتی ترامپ آمد همه شما خوشحالی کردید و گفتید که برجام را پاره می‌کند. اگر توافق مورد قبولتان است چرا در زمان مذاکرات آن همه بیلبورد زدید و بعضی ها حرف‌های نامربوطی به مذاکره‌کنندگان زدند» اسحاق جهانگیری هم در بخشی از صحبت هایش به این موضوع اشاره کرد. «در بیلبوردها برای خالی کردن دل ظریف و یارانش چه تهمت‌هایی زده نشد اما امروز همان افراد با برجام عکس یادگاری می‌گیرند.»
هم فحش به برجام، هم تمجید از آن
به نظر می رسد، نامزدهای اصولگرای ریاست جمهوری به دو دلیل چنین مواضع متفاوتی را در خصوص برجام اتخاذ کردند. از یکسو آنها می دانند، برجام بزرگ ترین دست آورد دولت روحانی بوده و حمله کردن به آن می تواند، فضا را برای دفاع بهتر روحانی فراهم سازد. در نتیجه آنها با تایید برجام، عملا این فرصت ایده آل را از روحانی می گیرند. از سوی دیگر افکار سنجی جامعه نشان می دهد، بخش اعظم جامعه ایران، حامی برجام هستند و حمله به آن می تواند رای سوز باشد. همانطور که رویکردهای رادیکال سعید جلیلی در سیاست خارجی در دوره قبل سبب شد، گرایش چندانی در میان افکار عمومی نسبت به او وجود نداشته باشد، در این دور، آنها تصمیم گرفته اند، دست کم در کلام و حداقل در پخش زنده، از آن وجه سخن نگویند، از برجام تعریف کنند و از تعامل سازنده (که مدل اختصاصی هاشمی - روحانی) بوده است هم حمایت نمایند.
