بازگشت از قله فلاکت؛ بازگشت اقتصاد ایران به ریل بهبود؟+ نمودار

عکس: اکوایران/ دانیال شایگان

به گزارش اقتصادنیوز، شاخص فلاکت، یکی از شاخص‌های پرکاربرد در ارزیابی وضعیت معیشت مردم در یک اقتصاد، از جمع نرخ تورم و نرخ بیکاری به‌دست می‌آید. این شاخص به‌صورت ساده نشان می‌دهد که تا چه میزان مردم یک کشور از دو معضل اصلی اقتصادی - یعنی افزایش هزینه‌های زندگی و کاهش فرصت‌های شغلی - رنج می‌برند. هرچه این شاخص بالاتر باشد، فشار اقتصادی بر جامعه بیشتر خواهد بود. شاخص فلاکت نه‌تنها وضعیت فعلی اقتصاد را بازتاب می‌دهد، بلکه به سیاست‌گذاران هشدار می‌دهد که چه میزان از جمعیت کشور تحت‌تأثیر ناپایداری‌های اقتصادی قرار دارند. داده‌های جدید نشان می‌دهد که شاخص فلاکت در ایران برای دومین سال متوالی کاهش یافته است.

شاخص فلاکت، نماگری از سفره و اشتغال مردم

به گزارش اکوایران، بررسی روند شاخص فلاکت طی دوره ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۳ بیانگر سه مرحله متمایز در اقتصاد ایران است. در نخستین سال این بازه، یعنی ۱۳۹۱، شاخص فلاکت در سطح نسبتاً بالای ۴۱.۶ واحد قرار داشت و در سال بعدی به ۴۳.۲ واحد رسید. با این حال، از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ شاهد کاهش چشمگیر این شاخص بودیم؛ به‌گونه‌ای که در سال ۱۳۹۳ به ۲۵.۲، در سال ۱۳۹۴ به ۲۲.۱ و نهایتاً در سال ۱۳۹۵ به ۱۹.۳ واحد کاهش یافت. این روند کاهشی نشان‌دهنده ثبات نسبی در اقتصاد، کنترل تورم و بهبود وضعیت اشتغال در آن مقطع زمانی بود.

اما این دوره آرامش اقتصادی زیاد دوام نداشت. از سال ۱۳۹۶ روند صعودی شاخص فلاکت آغاز شد و در سال ۱۳۹۷ با رسیدن به ۳۹.۱ واحد، جهش معناداری از خود نشان داد. در سال ۱۳۹۸، شاخص به ۴۵.۵ واحد رسید و این روند افزایشی در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ نیز ادامه یافت. در سال ۱۴۰۰، شاخص فلاکت به ۴۹.۴ واحد رسید و در سال ۱۴۰۱ با جهشی دیگر، به رکورد تاریخی ۵۴.۸ واحد صعود کرد. این افزایش عمدتاً به دلیل تورم فزاینده و کاهش توان خرید خانوارها در کنار نوسانات نرخ ارز و تحریم‌های بین‌المللی اتفاق افتاد.

در سال ۱۴۰۲، شاخص فلاکت اندکی کاهش یافت و به ۴۸.۸ واحد رسید. این روند نزولی در سال ۱۴۰۳ ادامه پیدا کرد و شاخص تا سطح ۴۰.۱ واحد کاهش یافت. هرچند این افت در ظاهر مثبت به‌نظر می‌رسد، اما سطح شاخص همچنان نسبت به بازه سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ بالا است و نشان‌دهنده آن است که اقتصاد ایران هنوز با چالش‌های ساختاری درگیر است.

همانطور که پیشتر به آن اشاره شد، در محاسبه شاخص فلاکت از تورم سالانه و بیکاری سالانه استفاده می‌شود. با توجه به این که نرخ بیکاری سال 1403 هنوز منتشر نشده، باید آن را برآورد کرد. اکوایران با استفاده از میانگین جمعیت بیکار در 4 فصل سال 1403، نرخ بیکاری این سال را برآورد و شاخص فلاکت را محاسبه کرده است.

نکته مثبت در روند اخیر، کاهش محسوس شاخص فلاکت در دو سال پایانی دوره مورد بررسی است که می‌تواند ناشی از افت تدریجی تورم و تلاش برای کنترل نوسانات اقتصادی باشد. با این حال، ضعف ساختاری اقتصاد، نبود رشد پایدار، و سطح همچنان بالای شاخص نسبت به سال‌های طلایی ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵، از جمله نقاط منفی و هشداردهنده باقی می‌ماند. به‌عبارت دیگر، کاهش شاخص فلاکت در سال‌های اخیر گرچه امیدوارکننده است، اما نمی‌توان آن را نشانه‌ای قطعی از بهبود معیشت عمومی تلقی کرد؛ مگر آنکه این روند کاهشی ادامه‌دار، همراه با رشد اشتغال و ثبات قیمت‌ها باشد.