بازگشت ترامپ قطر را بی‌اثر کرد/ خاورمیانه در آستانه رقابت پنهان آنکارا و دوحه؟

به گزارش اقتصادنیوز، نیویورک سان با انتشار یادداشتی مدعی شد اتحاد چند ساله قطر با حماس در غزه ممکن است درست در زمانی که ترامپ برای دومین بار آماده ورود به کاخ سفید می‌شود، پایان یابد. در همین راستا تلویزیون عمومی اسرائیل، کان، مدعی شد که قطر به مقامات حماس گفته است که باید این کشور را ترک کنند. در همین راستا جانتاهان شانزر، معاون رئیس بنیاد دفاع از دموکراسی مدعی است، میان بازگشت ترامپ به کاخ سفید و درخواست قطر از رهبران حماس جهت ترک این کشور ارتباط معناداری وجود دارد؛ به نظر می‌رسد اسرائیل در همان ابتدای کار توانسته بخشی از اهدفش را محقق کند.

رقابت پنهان دوحه و آنکارا در راه است؟

شانزر که غالبا مواضع هریس را تکرار می‌کرد در این باره مدعی است، پویایی‌های خاورمیانه به سرعت در حال تغییر است و (به ادعای او) این احتمال بالا است که همزمان با بازگشت ترامپ و در شرایطی که پاسخ محتمل او به تحولات خاورمیانه مورد بحث قرار دارد، ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس موقعیت خود را بازتعریف کنند. پیش‌تر دولت بایدن از اعمال فشار بر دوحه خودداری کرد. بایدن می‌توانست دوحه را تحت فشار قرار دهد و این بازیگر را به انتقال بزرگترین پایگاه هوایی آمریکا در خاورمیانه به خارج از العدید تهدید کند. اما دولت دموکرات وقت در عوض، کنار قطر ایستاد؛ اما امروز دوحه به خوبی درک کرده که شرایط متفاوت از گذشته است.

در برنامه تلویزیونی کان، گیلی کوهن خبرنگار این کانال تلویزیونی مدعی شد که دو منبع خبری به او گفتند که قطر تحت فشار ایالات متحده چنین تصمیمی را اتخاذ کرده است، با این همه منبع سوم چنین ادعایی را رد کرد و افزود که اگر قطر از رهبران حماس خواسته باشد تا این کشور را ترک کنند، آن‌ها به ترکیه خواهند رفت. ترکیه و قطر مدت‌هاست که از حماس حمایت می‌کنند. با این حال، آمریکا قطر؛ امیرنشین خلیج فارس را میانجی مفیدی برای گروه مستقر در غزه می‌داند.

بخش عمده‌ای از مذاکرات بر سر آزادی گروگان‌ها در دوحه انجام شد، در حالی که مقامات دولت بایدن از تلاش‌های دوحه برای میانجیگری جهت توافق دیپلماتیک تمجید کردند. با این حال آخرین باری که این تلاش موفقیت آمیز بود، نوامبر 2023 بود، زمانی که 105 گروگان از 251 گروگانی آزاد شدند. در مقابل، صدها تن از زندانیان حماس نیز آزاد شدند و جنگ به مدت سه هفته متوقف شد.

در شرایط کنونی مذاکرات آتش بس به بن بست رسیده است. دیوید بارنیا، رئیس موساد که مذاکرات را از طرف اسرائیل انجام می‌دهد، روز دوشنبه پس از شکست آخرین دور در دوحه گفت: «در حال حاضر شانس توافق بسیار اندک است».

کوهن نیز مدعی شد که پس از بازگشت بارنیا به خانه، یک "مقام ارشد اسرائیلی" ناشناس به اعضای خانواده گروگان ها گفت که "اگر حماس از قطر خارج شود، مذاکرات با سرعت بیشتری دنبال می شود."

مذاکرات یکساله به رهبری ویلیام برنز، مدیر سیا، با حضور بارنیا، همتای مصری او و مقامات دوحه،‌ تنش‌های بسیاری به دنبال داشت. اکثر آنها تاکید داشتند که توافقی برای آزادی تدریجی تعدادی از گروگان‌ها در ازای رهایی زندانی‌های حماس و پایان دادن به فعالیت‌های نظامی در غزه نزدیک است.

با این همه بعد از آن این خبر چندین بار تایید و رد شد. به طور رسمی، واشنگتن بیشتر حماس را به دلیل عدم پذیرش پیشنهادهای اسرائیل سرزنش کرد. دستیاران بایدن در افشای اطلاعات به خبرنگاران، چانه‌زنی جنگ طلبانه نتانیاهو را دلیل اصلی شکست مذاکرات قلمداد کردند. قطر که در واقع به عنوان سخنگوی حماس عمل می‌کرد، در تمام مدت به دلیل نقش میانجی‌اش در سطح جهانی مورد تحسین قرار گرفت. در همان زمان، برخی از اسرائیلی‌ها این بازیگر را به ایفای نقشی دوگانه متهم کردند.

به ادعای نیویورک سان، قطر با کمک آمریکا چندین بار پیشنهاد مذاکره مشروط بر سر آزادی برخی از گروگان‌ها را مطرح کرد. در همین راستا گروهی مدعی‌اند دیپلماسی دوحه به بن بست رسیده و گروهی دیگر براین باورند که قرار است قطر در میدان تازه‌ای بازی کند. با این همه به نظر می‌رسد دوحه تصور می‌کند که ماه عسلش با ایالات متحده به پایان رسیده و این کشور دیگر اهرمی مفید برای واشنگتن نخواهد بود.