میراث بشار اسد برای ترامپ/ پاشنه آشیل سوریه در دستان جولانی؛ رهبر تازه سوریه کلید مخازن سلاح‌های محرمانه را به غرب می‌دهد؟

به گزارش اقتصادنیوز، پایان اسد و تحولات سوریه آرام‌تر و کم هزینه‌تر از آنچه تصور می‌شد در بازه زمانی کوتاه رخ داد. در این میان عقب نشینی ارتش سوریه بدون انفجار یک سلاح شیمیایی و سمی ساده بیش از همه قابل تامل است.

از همین رو می‌توان گفت با پیشروی گروه‌های شورشی به سمت دمشق به عنوان بخشی از حمله برق آسا سوریه درگیر تراژدی خونین نشد. با این همه گروهی می گویند، اگرچه اسد رفته اما شبح سلاح‌های شیمیایی هنوز بر فراز سوریه سنگینی می‌کند.

در همین راستا نشریه فارن افرز مقاله ای را منتشر کرده و اقتصادنیوز آن را در دو بخش ترجمه کرده که بخش نخست با عنوان «سایه سلاح شیمیایی بر شام؛ چگونه تسلیحات بازمانده از دولت بشار اسد می‌تواند دامنه رقابت‌ها را گسترش دهد؟» منتشر شد و در ادامه بخش دوم و نهایی آمده است.

پلن جهان برای پایان کابوس شام

در مواجهه با تهدیدهای شام پسااسد، اقدام نظامی به تنهایی - مانند صدها حمله هوایی که اسرائیل از زمان فروپاشی دولت پیشین سوریه به زیرساخت‌های نظامی این کشور انجام داده - کافی نیست. چنین حملاتی می‌توانند باعث تخریب بدون هدف شده و اسناد لازم برای ردیابی سلاح‌های مخفی را از بین ببرند.

بازدید بازرسان بین‌المللی تسلیحات برای بررسی سرنوشت این سلاح‌ها، اطمینان از عدم دزدیده نشدن آنها و نظارت بر انهدام این مواد ضروری است. تخریب زیرساخت‌های نظامی این کشور از جمله ناوگان دریایی و انبارهای تسلیحات سنتی توسط اسرائیل نیز به شدت دولت جدید را تضعیف می‌کند و توانایی آن را برای ایمن سازی کشور در برابر تهدیدات داخلی و خارجی کاهش می‌دهد.

این امر می‌تواند باعث شود که مقامات دولتی تمایل کمتری به کنار گذاشتن هرگونه دارایی نظامی، از جمله سلاح‌های شیمیایی داشته باشند. حتی هدف قرار دادن تأسیسات شناخته شده تسلیحات شیمیایی در دمشق توسط اسرائیل ممکن است مفید نباشد، زیرا دولت سوریه احتمالاً ذخایر خود را به مکان‌هایی منتقل کرده است که برای سازمان منع سلاح‌های شیمیایی شناخته نشده است.

ایالات متحده، اتحادیه اروپا و شرکای آنها در منطقه باید اقدامات متعددی را برای مقابله با تهدید اشاعه ناشی از سلاح‌های شیمیایی باقیمانده در سوریه انجام دهند. اول، آنها باید روشن کنند که حمایت اقتصادی و سیاسی‌شان به آمادگی دولت جدید برای تبعیت از منع قوانین سازمان منع اشاعه سلاح‌های شیمیایی منوط است. زیرا این نهاد پیشتر از رهبری سوریه درخواست کرد که همه سلاح‌های شیمیایی و تأسیسات تولید باقی‌مانده را اعلام کند و به بازرسان اجازه دهد تا نابودی آنها را تأیید کنند.

الشرع به طور علنی با نظارت سازمان منع سلاح‌های شیمیایی موافقت کرده است، اما این خطر وجود دارد که او در این باره تجدید نظر کند. الشرع ممکن است سرنوشت معمر القذافی رهبر لیبی را در ذهن داشته باشد که به سلاح‌های شیمیایی دسترسی داشت اما نتوانست از آن‌ها استفاده کند.

در سال 2011، قذافی پس از عملیات نظامی به رهبری ناتو توسط شورشیان کشته شد. تکمیل فرایند راستی آزمایی و انهدام برنامه تسلیحات شیمیایی سوریه یک اقدام بزرگ خواهد بود. سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به منابع بیشتری مانند افزایش بودجه، بازرسان اضافی، تجهیزات حفاظتی اضافی و تجهیزات تخصصی لازم برای بازرسی و انهدام ذخایر شیمیایی نیاز دارد تا از نابودی سریع و ایمن تسلیحات شیمیایی باقیمانده سوریه اطمینان حاصل کند.

همکاری دولت جدید سوریه و محیط امنیتی با ثبات کلید موفقیت چنین ماموریتی خواهد بود. پس از انقلاب لیبی در سال 2011، دولت جدید طرابلس به سازمان منع سلاح‌های شیمیایی در مورد وجود سلاح‌های شیمیایی اعلام نشده‌ای که قذافی از بازرسان پنهان کرده بود، اطلاع داد. به روشی مشابه، کشورهای دارای اطلاعات در مورد فعالیت‌های تسلیحات شیمیایی سوریه، مانند اسرائیل و ایالات متحده، باید فوراً این اطلاعات را با سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به اشتراک بگذارند. در صورت ناپدید شدن یا غارت سلاح‌های شیمیایی در هرج و مرج پس از اسد، کشورهای علاقه‌مند می‌توانند یک برنامه پاداش برای بازیابی مواد تسلیحات شیمیایی گم شده را تامین کنند.

سرانجام، سقوط رژیم اسد چندین راه بالقوه برای پاسخگویی مقامات دولتی سابق، افسران نظامی و دانشمندان مسئول استفاده از سلاح‌های شیمیایی را هموار می‌کند. این گام‌ها برای رهبری سوریه ضروری است تا یک بیانیه جدید جامع برای سازمان منع سلاح‌های شیمیایی تهیه کند و خطر اشاعه را کاهش دهد.

اگر دولت جدید سوریه به این اهداف متعهد شود، به حمایت - در قالب شواهد، تخصص و منابع - از سوی متحدان خارجی، جامعه مدنی داخلی و سازمان‌های بین‌المللی نیاز دارد. در این میان، اگرچه دولت بایدن می‌تواند روند نابودی تسلیحات شیمیایی باقی‌مانده سوریه را آغاز کند، اما این به دولت آینده ترامپ بستگی دارد که این اقدامات را به سرانجام برساند.

دونالد ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری خود به اجرای هنجارهای جهانی علیه سلاح های شیمیایی به شکل قدرتمندی متعهد شد. در سال 2017، او دستور دو حمله موشکی را صادر کرد تا دمشق را به دلیل استفاده (ادعایی) از تسلیحات شیمیایی تنبیه کند، توانایی این بازیگر برای استفاده از این سلاح‌ها تنزل داده و از انجام حملات بعدی بازدارد. علاوه بر این، دولت ترامپ تحریم‌های شدیدی را علیه دولت اسد اعمال و محدودیت‌هایی را علیه 271 کارمند مرکز مطالعات و تحقیقات علمی که مسئول برنامه سلاح‌های شیمیایی سوریه بودند، صادر کرد.

ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری‌اش این فرصت را دارد که میراث خود را به عنوان رهبری که به تسلیحات شیمیایی سوریه پایان داد، تثبیت کند. ایالات متحده و شرکای این بازیگر در منطقه، با همکاری سازمان منع سلاح‌های شیمیایی و دولت جدید دمشق، می‌توانند در نهایت خطر ذخایر سوریه را از بین ببرند و هنجار مقابله با این سلاح‌های کشنده را تقویت کنند.