اهرم تازه ترامپ برای حضور در حیاط خلوت پوتین؛ تله آمریکایی- اسرائیلی برای قفقاز/ توافق ابراهیم راه تعامل آذربایجان و اسرائیل را هموار می‌کند؟

به گزارش اقتصادنیوز، نشریه نیوزویک با انتشار یادداشتی مدعی شد، یکی از دستاوردهای دونالد ترامپ در عرصه سیاست خارجی، امضای توافقنامه آبراهام در سال 2020 بود که به واسطه‌اش چهار کشور عربی با عادی سازی روابط با اسرائیل موافقت کردند.

حال با بازگشت به قدرت ترامپ در ماه آینده، او می‌تواند به وعده انتخاباتی‌اش مبنی برای گسترش این توافق عمل کند. ترامپ برای تحقق این گزاره می‌بایست بر معادلات قفقاز و آسیای مرکزی - خانه مسیرهای تجاری افسانه‌ای جاده ابریشم – متمرکز شده تا به ادعای این نشریه بستر را برای گسترش توافق ابراهیم هموار سازد.

خیز واشنگتن برای مانور در قلب آسیا

به ادعای نیوزویک، آذربایجان، قزاقستان و ازبکستان طی چند ماه پس از به دست آوردن استقلال خود پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، روابط خود را با اسرائیل برقرار کردند. آن‌ها از آن زمان تاکنون تعاملات خوبی با یکدیگر داشته‌اند و در زمینه‌هایی از جمله امنیت، کشاورزی و گردشگری همکاری نزدیک دارند.

آذربایجان، قفقاز و قزاقستان و ازبکستان آسیای مرکزی این روابط راهبردی را در طول سال گذشته پس از حمله حماس در 7 اکتبر 2023 حفظ کرده‌اند. این نشریه در ادامه مدعی است، آذربایجان و قزاقستان، به ویژه، به عنوان "بهترین دوستان" اسرائیل شناخته شده‌اند - دوستی که سودهای سخاوتمندانه‌ای را برای تل‌آویو به همراه داشته است.  از همین رو انتظار می رود روابط طرفین در آینده گرم‌تر شود. از منظر اسرائیل، هر سه کشور شریکی امنیتی پایدار، بازار مصرف کننده سودآور و حامی در نگرانی‌های کلیدی مانند مدیریت آب قلمداد می‌شوند.

نیوزویک در ادامه ادعا کرد، دعوت از بازیگرانی که قبلاً با اسرائیل صلح کرده‌اند برای پیوستن به پیمان ابراهیم ممکن است برای کسانی که تنها هدف این معاهدات را اهرمی برای صلح می‌دانند، عجیب به نظر برسد. اما توافقات آبراهام فراتر از این است -این توافق یک تریبون برای همکاری بین اسرائیل، ایالات متحده و طرفداران ایالات متحده ایجاد می کند.-

بنابراین، گسترش توافقنامه‌ها به آسیای مرکزی می‌تواند به واشنگتن کمک کند تا جا پای خود را در آسیای مرکزی گسترش دهد. با این همه آمریکا در این مسیر با چالش‌هایی روبرو است. این سه کشور ترک در همسایگی بازیگرانی چون چین، روسیه و ایران قرار گرفته‌اند. سه بازیگری که دشمنان اصلی ایالات متحده قلمداد می‌شوند.

با این همه این منطقه‌ای است که برای اهداف استراتژیک ایالات متحده حیاتی است. آسیای مرکزی سرشار از مواد معدنی چون اورانیوم، لیتیوم و تانتالیوم است و دارای بزرگترین ذخایر گاز در جهان است. قزاقستان و آذربایجان همچنین غنی از نفت و کلید راهروی میانی هستند. مسیری که چین را به اروپا متصل می‌کند و در عین حال روسیه و ایران را دور می‌زند.

فرصت واشنگتن برای دور زدن رقبا

از آنجایی که روسیه درگیر جنگ در اوکراین است و ایران بر معادلات خاورمیانه متمرکز شده، توسعه کریدور میانی در واقع به یک هدف کلیدی در استراتژی ایالات متحده تبدیل شده است. با این حال، دولت‌های قبلی اغلب نتوانستند معضل اساسی قدرت‌های کوچکتر در این منطقه، به ویژه نیاز فوری‌شان به بازی خوب با دو غول جهانی که به طور غیررسمی به نام خرس و اژدها شناخته می‌شوند را درک کنند.

واشنگتن با درک و رعایت این اولویت می‌تواند ماهرانه به دور شدن این کشورها از پکن، مسکو و تهران کمک کند. در این مسیر ادعایی اسرائیل نیز قادر است با آمریکا همکاری نزدیکی داشته باشد. جمعیت اسرائیل شامل مهاجران زیادی از آسیای مرکزی است که بیشتر آن‌ها پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وارد این کشور شدند. آن‌ها زبان، ذهنیت و اهداف مکان‌هایی را که ترک کرده‌اند، درک می‌کنند و قبلاً در ایجاد پیوندهای غیرمعمول نزدیک – و سودآور – مؤثر بوده‌اند.

آذربایجان و قزاقستان 60 درصد نفت وارداتی خود را از این طریق تامین می‌کنند، در حالی که آذربایجان یک متحد مهم در همکاری‌های دفاعی بوده است - باکو یکی از بزرگترین واردکنندگان تسلیحات اسرائیل است و به ادعای گروهی از ناظران با تل‌آویو در برابر ایران همکاری‌هایی داشته است.-

همزمان در سال‌های اخیر، شرق بیت‌المقدس به طور پیوسته تجارت با ازبکستان را افزایش داده است. روابط از پیش برقرار شده اسرائیل با آسیای مرکزی می‌تواند به ایالات متحده کمک کند تا در این منطقه مهم به شکلی فزاینده نفوذ کند. 

این در حالی است که اسرائیل نیز از تعریف پیمان ابراهیم با این گروه از بازیگران سود می‌برد. در این میان رافائل ستاروف، کارشناس اوراسیا در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، با اشاره به تنوع جمعیتی حاکم بر کشورهای آسیایی مدعی است، با پیوستن کشورهای آسیای مرکزی به پیمان ابراهیم شاید زمینه را برای قدرت گرفتن گروه‌های رادیکال هموار سازد؛ گزاره‌ای که زمینه‌ساز بی‌ثباتی خواهد شد و ماموریت واشنگتن را دشوارتر می‌کند.

هم آذربایجان و هم قزاقستان مشتاق بهبود روابط با ایالات متحده از طریق جوامع طرفدار اسرائیل و یهودی بوده‌اند. اخیراً، الهام علی‌اف، رئیس جمهور آذربایجان، رئیس منتخب کمیته روابط عمومی آمریکایی اسرائیلی را در نشستی بی‌سابقه برای گفتگو در مورد "مسائل مورد علاقه دوجانبه" پذیرفت. این در حالی است که قزاقستان سال‌ها با گروه‌های یهودی برای لغو قوانین دوران جنگ سرد که تجارت با ایالات متحده را مختل می‌کند، همکاری کرده است.

از همین رو به ادعای این نشریه این گروه از بازیگران چیزهای زیادی برای به دست آوردن دارند. این کشورها علاوه بر تضمین دسترسی به بزرگترین بازار مصرف جهان، می‌توانند از روابط با واشنگتن به عنوان سنگری در برابر بازیگران متخاصم در مرزهای خود استفاده کنند.

به ادعای نیوزویک، توافقنامه ابراهیم این فرصت را فراهم می‌کند که اسرائیل، در قاب واسطه قابل اعتماد ادعایی، به واشنگتن و کشورهای ترک کمک کند تا اهداف یکدیگر را بهتر درک کنند. مایکل والتز، نماینده فلوریدا، منتخب ترامپ برای مشاور امنیت ملی، از ایالات متحده خواسته است که توافقنامه آبراهام را توسعه دهد، در این مسیر حضور بازیگرانی چون آذربایجان، قزاقستان و ازبکستان در این توافق اولین گام بزرگی خواهد بود که به ایالات متحده کمک می کند تا نفوذ خود را در یکی از استراتژیک‌ترین مناطق جهان گسترش دهد.